Morgunblaðið - 14.12.2020, Blaðsíða 15

Vestfi rðir
Breiðfjörður
Dynjandi
Flatey
Hornstrandir
Hrísey, Reykhólahreppi
Vatnsfjörður
Norðurland vestra
Guðlaugs- og Álfgeirstungur
Hrútey
Hveravellir á Kili
Kattarauga
Miklavatn
Spákonufellshöfði
Norðurland eystra
Böggvisstaðafjall
Dettifoss
Dimmuborgir
Fólkv. Glerárdal
Svarfaðar dalur,
friðland
Goðafoss
Hraun
Hverastrýtur
Hverfjall
Krossanesborgir
Mývatn og Laxá
Seljahjallagil
Skútustaðagígar
Vatnajökulsþjóðg.
Vestmannsvatn
Vesturland
Andakíll
Bárðarlaug
Blautós
Breiðafjörður
Búðahraun
Einkunnir
Eldborg
Geitland
Grábrókargígar
Grunnafjörður
Hraunfossar
Húsafellsskógur
Kalmanshellir
Melrakkaey
Steðji
Stapi og Hellnar
Vatnshorns-
skógur
Þjóðgarðurinn
Snæfellsjökull
Austurland
Álfaborg
Blábjörg
Díma
Fólkv. Neskaupstað
Háalda
Hálsar
Helgustaðanáma
Hólmanes
Ingólfshöfði
Kringilsárrani
Lónsöræfi
Ósland
Salthöfði
Skrúður
Teigarhorn
Vatnajökuls-
þjóðgarður
Suðvesturland
Akurey
Álafoss
Ástjörn
Ásfjall
Bakkatjörn
Bláfjöll
Borgir
Bringur
Búrfell
Eldborg
Eldey
Kasthúsatjörn
Fossvogsbakkar
Garðahraun
Gálgahraun
Grótta
Hamarinn
Háubakkar
Hleinar
Hlið
Hvaleyrarlón
Kaldárhraun
Laugarás
Litluborgir
Rauðhólar
Reykjanesfólkv.
Skerjafjörður
Stekkjahraun
Tröllabörn
Tungufoss
Valhúsahæð
Varmárósar
Vífi lsstaðavatn
Víghólar
Suðurland
Álftaversgígar
Árnahellir
Dverghamrar
Dyrhóley
Friðland Fjallabaki
Geysissvæðið
Gullfoss
Herdísarvík
Ingólfshöfði
Jörundur
Lambahrauni
Kerlingarfjöll
Kirkjugólf
Oddafl óð
Pollengi/Tunguey
Skógafoss
Surtsey
Þjórsárdalur
Vatnajökulsþjóðg.
Viðey
Þingvellir
Þjórsárver
By
gg
t á
u
pp
lý
si
ng
um
a
f v
ef
U
m
hv
er
fi s
st
of
nu
na
r
Náttúruvernd er
samofin þjóðarsálinni.
Hún á sér uppsprettu
og talsmenn í öllu lit-
rófi stjórnmálanna.
Sama má segja um
loftslagsmálin.
Stærsta framlag okk-
ar til þeirra er orku-
framleiðsla með
endurnýjanlegum
orkugjöfum. Atvinnu-
vegir komandi kynslóða munu
byggja á þeim möguleikum sem
felast í nýtingu orkunnar í land-
inu; til að skapa hér fjölbreytt
störf í nýjum greinum. Vetn-
isframleiðsla og hátæknigeiri
framtíðarinnar mun krefjast
hreinu orkunnar okkar. Íslend-
ingar mega því ekki loka á aðgang
að auðlindum framtíðarinnar með
ótímabærri löggjöf.
Ætlum við að uppfylla
Parísarsamkomulagið?
Frumvarp um hálendisþjóðgarð
nær yfir um 30% af flatarmáli lands-
ins. Þessir 33.000 ferkílómetrar
þjóðgarðs að viðbættum jaðar-
svæðum munu hafa áhrif á virkj-
unarkosti en stærsti hluti raforku-
framleiðslu landsins (tæplega 70%)
er upprunninn innan marka fyrir-
hugaðs þjóðgarðs og þar liggur
einnig stór hluti ónýttra endurnýj-
anlegra orkuauðlinda landsins.
Stærð virkjunarkosta innan
marka þjóðgarðsins nemur samtals
2.200 MW eða 79% af uppsettu raf-
orkuafli á Íslandi. Hluta þeirrar
orku, eða um 300 MW, þarf að nýta
til að Íslendingar uppfylli Par-
ísarsamkomulagið um loftslagsmál
sem Íslendingar eru aðilar að.
 300 MW þarf til að skipta út
jarðefnaeldsneyti fyrir hreinan inn-
lendan orkugjafa í samgöngum til
að uppfylla Parísarsamkomulagið
 600 MW þarf til að skipta út
jarðefnaeldsneyti fyrir bílaflotann
fyrir 2030
 1.200 MW þarf fyrir full orku-
skipti bíla, skipa og flugvéla innan-
lands fyrir 2030
Hvaða áhrif mun
stofnun
þjóðgarðs hafa?
Hugmyndin er að
fyrirhugaður hálend-
isþjóðgarður verði
flokkaður í vernd-
arflokkun samkvæmt
IUCN-verndarflokk-
unarkerfinu. Það kerfi
útilokar hefðbundna
orkuframleiðslu og
tengingu nýrra virkj-
ana með loftlínum.
Einnig mun það útiloka styrkingu
og endurnýjun á flutningskerfi raf-
orku til framtíðar, innan hálend-
isþjóðgarðsins og áhrifasvæða hans.
Þessar áætlanir munu loka á tæki-
færi framtíðarinnar.
Sveitarstjórnir og bændur hafa
hingað til séð um að vernda og
græða miðhálendið. Í stjórn hálend-
isþjóðgarðs, sem ráðherra skipar,
munu sitja 11 fulltrúar. Í frumvarp-
inu er gert ráð fyrir að ráðherra
skipi níu fulltrúa í umdæmisráð sem
fara með málefni rekstrarsvæða há-
lendisþjóðgarðsins. Rekstrarsvæðin
verða 6 talsins. Þetta verða því 54
fulltrúar, auk 11 manna stjórnar.
Það er fátt eðlilegt við það að 14
fulltrúar umhverfis- og útivistar-
samtaka á höfuðborgarsvæðinu beri
þessa ábyrgð enda ekki til þess
kjörnir af fólkinu á svæðunum í
beinum lýðræðislegum kosningum.
Það er kannski tímanna tákn að
umboðslaust fólk af malbikinu setji
bændum og íbúum dreifbýlisins
reglur um þeirra nánasta umhverfi.
Fólkið sem hefur byggt afkomu
sína á gæðum hálendisins og skapað
þar tækifæri til atvinnulífs í ferða-
þjónustu á betra skilið.
Í frumvarpinu hefur verið fellt
brott ákvæði um að sveitarstjórnir
verði bundnar af stjórnunar- og
verndaráætlun þjóðgarðsins sem er
meginstjórntæki þjóðgarðsins. Í
stjórnunar- og verndaráætlun verð-
ur hins vegar að finna almenn skil-
yrði um atvinnustarfsemi innan
þjóðgarðsins sem mun hafa áhrif á
gerð atvinnustefnu og leyfisveit-
ingar fyrir atvinnutengda starfsemi.
Þannig þurfa allar ákvarðanir og at-
hafnir innan þjóðgarðs að samræm-
ast stjórnunar- og verndaráætlun.
Ráðherra hefur farið mikinn í að
tala um að virkjanakostir verði á
skilgreindum jaðarsvæðum og ekki
hluti hins friðlýsta svæðis. Stjórn-
unar- og verndaráætlun hálend-
isþjóðgarðsins mun hins vegar einn-
ig ná til jaðarsvæða þjóðgarðsins
þar sem gera má ráð fyrir orkunýt-
ingu. Sökum nálægðar við þjóðgarð-
inn eru í frumvarpinu og í stjórn-
unar- og verndaráætlun
þjóðgarðsins settir tilteknir skil-
málar um umgengni á þessum jað-
arsvæðum.
Alþjóðlegt mont?
Það virðist vera markmiðið með
frumvarpinu að koma á fót stærsta
þjóðgarði í Evrópu og slá þar með
ryki í augu Rússa, sem eru nú með
einn stærsta þjóðgarðinn sem þek-
ur nærri 11% af öllu landinu. Ég
velti því hins vegar fyrir mér hverju
þjóðgarðurinn muni raunverulega
skila fyrir þjóðarbúið, sér í lagi þar
sem atvinnutækifærin innan marka
hans verða takmörkuð. Þjóðgarðar
eru að mínu mati mikilvægir fyrir
verndun náttúrunnar, þó ekki sé
nauðsynlegt að taka 30% landsins
undir slíka starfsemi. Á það hefur
verið bent að skynsamlegra hefði
verið að sameina þau landsvæði á
miðhálendinu sem þegar hafa verið
skilgreind sem sérstök verndar- og
friðlýst svæði undir einn hatt há-
lendisþjóðgarðs.
Þjóðgarðarnir á Íslandi eru nú
þrír. Í byrjun nóvember kynnti um-
hverfisráðherra áform um stofnun
fjórða þjóðgarðsins á sunnan-
verðum Vestfjörðum. Þá eru frið-
lýst svæði og svæði sem njóta sér-
stakrar verndar í kringum 120 á
landinu öllu (sjá töflu) og þeim
fjölgar ört. Hugsunargangur og
stjórnkerfi í frumvarpi um hálend-
isþjóðgarð sem nú hefur verið lagt
fram á Alþingi gengur ekki upp.
Það er hlutverk okkar að tryggja
aðgengi framtíðarkynslóða að sjálf-
bærum endurnýjanlegum orkugjöf-
um, jafnt til heimilisþarfa og
grænnar atvinnuuppbyggingar.
Eftir Ásmund
Friðriksson
»Hálendisþjóðgarður
mun ná yfir 30% af
flatarmáli landsins og
mun hann hafa áhrif á
virkjanakosti til fram-
tíðar og atvinnutæki-
færi á svæðinu.
Ásmundur Friðriksson
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins.
Á að loka framtíðina inni?
15
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 14. DESEMBER 2020
Jólaleikur Blikið í augum barnanna var skært þar sem þau sátu við Þjóðleikhúsið á laugardag og fylgdust með þegar persónur Kardimommubæjar og fleiri til komu þangað með gleði og sprell.
Íris Jóhannsdóttir