Málfríður - 15.05.1997, Blaðsíða 4

Hafdís Ingvarsdóttir:
í TAKT VIÐ TÍMANN?
Vandi verðandi tungumálakennara
En hvemig get ég orðið þessi
kennari sem mig langar til að
verða þegar ég á að láta þau gera
6 stíla og hafa 10 málfrœðitíma?
Þetta eru orð Dóru, kennara-
nema, nokkrum dögum áður en
hún á að hefja æfingakennslu í
framhaldsskóla.
Menntun tungumálakennara er
lítt rannsakað svið, nær óplægð-
ur akur og ýmsir vilja halda því
fram að umræða um tungumála-
kennslu og tungumálakennara
einkennist oft af órökstuddum
fullyrðingum og sleggjudómum
(Richards, Nunan, 1990). Fyrir
nokkru gerði ég rannsókn til að
skoða hvaða áhrif kennslurétt-
indanám við félagsvísindadeild
hefði á skilning kennaranema á
hlutverkum tungumálakennar-
ans. í þessari grein ætla ég að
fjalla um einn þátt úr rannsókn-
inni, togstreitu milli gamalla
hefða og nýrra viðhorfa í tungu-
málakennslu úti í skólum. En sú
togstreita gekk eins og rauður
þráður í gegnum öll viðtölin sem
notuð voru til að afla gagna í
rannsóknina.
Ný viðhorf í
tungumálakennslu
En áður en lengra er haldið er
rétt að skýra hvað átt er við
með hefðum og nýjum viðhorf-
um. Aukin samskiptatækni, frjáls-
ari viðskipti, opinn vinnumark-
aður, samfara auknum ferða-
lögum í tómstundum, kalla á
aukna og annars konar tungu-
málafærni en þegar málakunn-
átta var nær eingöngu notuð til
lestrar og bréfaskipta og nægj-
anlegt þótti að kunnátta í er-
lendum málum væri á valdi ör-
fárra karlmanna í efstu lögum
þjóðfélagsins. Lífseigasta kennslu-
aðferðin í tungumálakennslu,
sem tíðkast víða enn í dag, hefur
verið nefnd „málfræði-þýðingar-
aðferðin“, og er sprottin úr lat-
ínuhefðinni (Richards og Rodg-
ers, 1986). Nemendur nálgast
málið með því að læra til hlítar
málfræði og málfræðireglur og
þýða setningar af hinu erlenda
máli og á hið erlenda mál. Gert
er ráð fyrir að allir nemendur í
bekk eða hóp séu á sama mál-
tökustigi og öllum er kennt eins
og allir séu að fást við það sama
á sama tíma.
Eftir því sem þekking okkar á
því hvernig við tileinkum okkur
ný tungumál hefur aukist í kjöl-
far rannsókna á máltöku erlendra
mála og rannsókna í félagslegum
málvísindum um notkun tungu-
málsins, hefur latínuaðferðin
sætt sífellt harðari gagnrýni. Lit-
ið er nú á hagnýtt gildi tungu-
mála, þ.e. að þau eru fyrst og
fremst tjáningartæki. (Hér er átt
við tjáningu í víðasta skilningi
þess orðs, þ.e. bæði munnlega
og skriflega tjáningu). Áhersla er
lögð á að tillit sé tekið til ein-
staklingsmunar, og mismunandi
þarfa nemenda (Nunan, 1991;
Brown, 1994). Samfara þessu
hafa hugmyndir um hlutverk
kennarans breyst frá því að vera
lærimeistari, sem stendur upp
við töflu og útskýrir eða hlýðir
yfir, í að vera sá sem skipuleg-
gur námið, hvetur og leiðbeinir
(Champeau de Lopes, 1989).
Við skulum nú skoða í hverju
þessi áherslumunur felst einkum.
Hefðin: Litið er á tungumál
fyrst og fremst sem málkerfi.
Nú: Litið er á tungumál fyrst
og fremst sem samskiptamiðil.
Hefðin: Málfræðin stýrir. For-
gangsatriði er að fara í gegnum
beygingafræði málsins í kerfis-
bundu, línulegu ferli, áður en
hægt er að láta nemendur fara
að fást við beitingu málsins að
einhverju marki.
Nú: Þarfir stýra. Kennd er sú
málfræði sem nauðsynleg er
hverju sinni til að nemandinn
geti sagt eða skrifað það sem
hann þarf á að halda við tiltekn-
ar aðstæður.
Hefðin: Höfuðmarkmið er að
nemandinn geti myndað form-
lega réttar setningar.
Nú: Höfuðmarkmið er að nem-
andinn geti tjáð sig í ræðu og riti
á sem eðlilegastan hátt.
4