Fréttablaðið - 28.01.2021, Blaðsíða 16

Börn eiga ekki að þurfa að bíða eftir nauðsynlegri þjónustu, ráðgjöf og öðrum úrræðum
sem bæta lífsgæði þeirra og allt
frá því ég tók við ráðherraemb-
ætti hefur forgangsverkefni mitt
verið að bæta enn frekar hvernig
við þjónustum börn og fjölskyldur
þeirra. Það er því ánægjulegt að til-
laga mín um að veita 80 milljónum
króna til að vinna á biðlistum hjá
Greiningar- og ráðgjafarstöð ríkis-
ins (GRR) fyrir börn á aldrinum 2-6
ára, hafi verið samþykkt á Alþingi
nýlega.
Það þýðir einfaldlega að þjón-
usta GRR verður aukin til muna
og átak gert í styttingu á biðlistum
eftir þjónustu fyrir 2-6 ára börn
hjá stöðinni. Samhliða þessu erum
við að leggja af stað í innleiðingu á
stórum kerfisbreytingum þar sem
barnið verður hjartað í kerfinu og
tryggt verður að samfélagið muni
grípa fyrr inn í þegar aðstoðar er
þörf.
Undanfarin ár hefur, undir for-
ystu félagsmálaráðuney tisins,
verið unnið að undirbúningi laga-
umhverfis sem miðar að því að
tryggja börnum og aðstandendum
þeirra snemmbæran, samþættan
stuðning þvert á kerfi. Verkefnið
hefur verið unnið í víðtæku sam-
ráði við fjölmarga aðila, svo sem
önnur ráðuneyti, þingmannanefnd
um málefni barna, félagasamtök
og almenning. Áhersla þessara
breytinga er að tryggja að hin
mismunandi þjónustukerfi innan
velferðar þjónustunnar vinni betur
saman til að tryggja farsæld barna.
Ljóst er að fyrrgreindar breytingar,
gangi þær eftir, munu hafa veruleg
áhrif á biðlista hjá GRR, þar sem
fleiri börn munu njóta snemmtæks
stuðnings á fyrri þjónustustigum
sem ætti að draga úr þörf þeirra
fyrir þjónustu stöðvarinnar. Um
leið mun skapast svigrúm til að
sinna þeim börnum og fjölskyldum
þeirra sem hafa miklar eða mjög
miklar stuðningsþarfir.
Þá er gaman að segja frá spenn-
andi tilraunaverkefni sem GRR er
að vinna að, en stöðin hefur gert
samstarfssamning um stofnun
landshlutateyma á Suðurlandi og
Suðurnesjum. Markmiðið er að
auka samvinnu og samráð milli
GRR og þjónustuaðila í heima-
byggð við greiningu og íhlutun fatl-
aðra barna. Snúa markmiðin meðal
annars að því að stytta biðtíma
eftir þjónustu GRR og stuðla að
virkari forgangsröðun að þjónustu
stofnunarinnar og að tilvísanir til
GRR verði í samræmi við þörf fyrir
frekari greiningu, að í greiningar-
ferlinu sé samfella í þjónustu við
barnið í heimabyggð og stuðningur
eftir þörfum frá GRR.
Börnin eiga alltaf að vera hjartað
í kerfinu og áhrif þessara breytinga
sem við erum að vinna í munu gera
okkur mögulegt að setja enn meiri
kraft í greiningu og ráðgjöf fyrir
þau börn sem hafa miklar þarfir
fyrir stuðning. Og það skiptir
gríðarlegu máli.
Aukin þjónusta
við börn – átak í
styttingu á biðlistum
Ásmundur
Einar Daðason
félags- og
barnamálaráð-
herra
Í dag eru 40 ár liðin frá því að fyrsti alþjóðlegi samningurinn á sviði persónuverndar var undir-
ritaður. Er þar um að ræða Evrópu-
ráðssamninginn um vernd ein-
staklinga vegna vélrænnar vinnslu
persónuupplýsinga frá 28. janúar
1981, sem Ísland hefur verið aðili
að frá upphafi. Alþjóðlegi persónu-
verndardagurinn er haldinn hátíð-
legur um heim allan þennan dag
að frumkvæði Evrópuráðsins til að
minna á mikilvægi persónuverndar.
Evrópska persónuverndarráðið
sendir af þessu tilefni frá sér sam-
eiginlegt myndband með skilaboð-
um frá forstjórum allra persónu-
verndarstofnana innan EES, Ísland
þar með talið. Á Íslandi fögnum
við jafnframt 20 ára starfsafmæli
Persónuverndar, en stofnunin tók
til starfa 1. janúar 2001 í samræmi
við ákvæði þágildandi laga um per-
sónuvernd og meðferð persónuupp-
lýsinga nr. 77/2000. Aukning er á
málum sem stofnuninni berast á
hverju ári, og ljóst er að margir telja
á rétti sínum brotið.
Af hverju persónuvernd?
Margt hefur gerst frá árinu 2004,
þegar Mark Zuckerberg stofnaði
Facebook í Harvard, í þeim til-
gangi að tengja skólafélagana betur
saman. Nú hefur heimurinn verið
tengdur. Daglegir notendur telja
um 2 milljarða manna. Á Íslandi
nota rúmlega 9 af hverjum 10 full-
orðnum sama samfélagsmiðilinn –
Facebook – og, við eigum nærri því
heimsmet í notkun Netsins – um
99% landsmanna eru tengd því.
Einsleitri samfélagsmiðlanotkun
Íslendinga má í raun líkja við það
að 90% landsmanna myndu keyra
um á sömu tegund bifreiðar. Ég veit
ekki hvort fólk gerir sér grein fyrir
því, en sú staðreynd að rúmlega 9
af hverjum 10 fullorðnum hér nota
sama samfélagsmiðilinn gerir það
að verkum að hægt er með litlum
skekkjumörkum að rýna og mögu-
lega afvegaleiða heila þjóð.
Það hafa hins vegar enn þá ekki
allir gert sér grein fyrir því að við-
skiptamódel internetsins hefur
alltaf verið að koma vöru og þjón-
ustu á framfæri, sbr. auglýsingar
um að þetta og hitt sé „ókeypis“ á
Netinu. Í engu var í upphafi hugað
að persónuvernd notenda. Þetta
hefur leitt til þess að handfylli
tæknifyrirtækja stýra milljörðum
manna – af því að allt sem við
gerum á Netinu, til dæmis á sam-
félagsmiðlum, er kortlagt. Þetta er
fært í gagnabanka og á grundvelli
f lókinna algríma fáum við tilboð
frá aðilum – sem að minnsta kosti
sum hver okkar, vissum ekki að
væru að fylgjast með okkur – og
tilboðin sem okkur berast byggja
á umfangsmikilli rýni, með aðstoð
algríma, sem við vitum oftast ekki
hvernig virka. Allt sem fólk gerir á
samfélagsmiðlum getur verið rýnt
og notað af þeim, sem sagt, texti
sem og myndir og myndbönd. Þar
með getur fólk misst stjórn á sínum
upplýsingum, hvort sem um er að
ræða spjall um greiningu barnsins
þíns, eða það sem fólk telur vera
„einkaspjall“ við maka eða aðra.
Mynstur í mannlegri
hegðun – persónusnið
St ærst u samfélagsmiðlaf y r ir-
tækin eru talin búa yfir skráningu
á 52.000 mismunandi skráðum
mannlegum eiginleikum – til þess
að skipta fólki í f lokka eftir áhuga-
málum og venjum/eiginleikum.
Nefnt hefur verið að 4. iðnbyltingin
sé svipuð útvarps- eða sjónvarps-
byltingunni – en ég get fullyrt að þá
var ekki verið að rýna í til dæmis
blæbrigði raddarinnar, þegar öppin
biðja um aðgang að hljóðnemanum
í símanum – og finna þannig út
hvort um lærðan mann sé að ræða,
eða ekki, hvort viðkomandi nýti sér
gagnrýna hugsun eða hvort hann
stundi virka hlustun. Annað dæmi
hér er innsláttur á lyklaborð tölvu –
út frá innslættinum á að vera hægt
að finna vísbendingar um sjálfs-
öryggi, kvíða, depurð og þreytu hjá
þeim sem slær inn. Síðan eru það
fullyrðingar um að staðsetningar-
upplýsingar okkar séu skráðar hjá
smáforritum og leitarvélum – jafn-
vel nokkrum sinnum á mínútu,
samanber ítarlega skýrslu norsku
neytendasamtakanna á vinnulagi
Google árið 2018, en í kjölfarið hóf
írska persónuverndin (DPC) sér-
staka rannsókn á þessu árið 2020.
Síðast en ekki síst er það andlits-
greiningartæknin, þar sem meðal
annars er reynt að rýna í hugsanir
okkar og hina ýmsu sjúkdóma.
Auk þess sem andlitsgreining hefur
verið notuð til að búa til falsfréttir.
Við Netið og samfélagsmiðlana
bætist síðan sú tækni sem tengist
Interneti allra hluta – en það eru
sítengd snjalltæki sem ryðja sér til
rúms í hverjum geira samfélagsins
á fætur öðrum og kortleggja enn
frekar okkar athafnir.
Stafræn áform – allra
Sama hvar okkur ber niður, þá eru
nær allir þátttakendur í nútíma-
samfélagi að færa þjónustu sína í
auknum mæli á stafrænt form. Per-
sónuverndarlögum er ekki ætlað
að standa í vegi fyrir tækniþróun
heldur styðja við hana á þann hátt
að okkar stjórnarskrárvörðu mann-
réttindi til friðhelgi einkalífs séu
virt í hvívetna.
Margar lausnir geta leitt til vinnu-
sparnaðar, aukinna þæginda og
ánægju viðskiptavina, hvort sem
um ræðir einkageirann eða hinn
opinbera. Að sama skapi er ljóst
að þegar persónuupplýsingar eru
orðnar grundvöllur nær allrar
þjónustu, þá skiptir miklu að öryggi
þeirra sé tryggt í samræmi við þær
upplýsingar sem undir eru hverju
sinni. Tæknin verður að þjóna
mannkyninu – ekki vinna gegn
okkur.
Hver fylgist með okkur?
Helga
Þórisdóttir
forstjóri Per-
sónuverndar
Börnin eiga alltaf að vera
hjartað í kerfinu.
Reykjanesbær er eitt af þremur sveitarfélögum á Íslandi sem tekur á móti umsækjendum
um alþjóðlega vernd ásamt Hafn-
arfirði og Reykjavík. Reykjanesbær
veitir um 70 umsækjendum þjón-
ustu hverju sinni og hefur gert um
árabil og lagt ríka áherslu á að taka
á móti fjölskyldum. Fjölskyldurnar
hafa verið búsettar víða í sveitar-
félaginu í takt við hugmyndafræði
Reykjanesbæjar um dreifingu og
blöndun í mismunandi hverfum.
Þetta fyrirkomulag hefur gengið
vel. Útlendingastofnun hefur þó
þrisvar beðið Reykjanesbæ um að
auka enn frekar við samninginn
sem velferðarráð hefur ætíð neitað.
Þrátt fyrir neitun ákvað Útlend-
ingastofnun engu að síður að taka
á leigu íbúðarhús í sveitarfélaginu
sem rúmar 100 manns, með leigu-
samningi til fimm ára.
Fyrir áramót óskaði Útlendinga-
stofnun eftir því að Reykjanesbær
tæki við allt að 100 einstaklingum
búsettum í einu íbúðarhúsi og
stækkaði samning sveitarfélagsins
úr 70 í 170 manns.
Útlendingastofnun vill losa sig
undan því að veita þjónustu fyrir
umrædda 100 aðila. Aðspurð hvort
stofnunin myndi útiloka að leigja
meira húsnæði í sveitarfélaginu ef
gengið væri til samninga var svarið
einfalt: Útlendingastofnun getur
ekki lofað því, hvort sem Reykja-
nesbær styður það eða ekki.
Við veltum fyrir okkur yfirburð-
um og þvingun ríkis gegn sveitar-
félagi, en ljóst er að þessi vinnu-
brögð eru okkur ekki að skapi. Það
að taka á móti og þjónusta einstakl-
inga sem koma og sækja um alþjóð-
lega vernd er verðugt samfélagsverk-
efni sem fleiri sveitarfélög verða að
sinna. Ábyrgðin getur ekki verið á
herðum þriggja sveitarfélaga og það
eiga ekki að vera eðlileg vinnubrögð
að þvinga sveitarfélög til að stækka
þjónustusamninga sína.
Í ljósi þess var lögð fram bókun á
fundi velferðarráðs þann 13. janúar
síðastliðinn, sem færði rök fyrir því
af hverju Reykjanesbær getur ekki
tekið við umræddum samningi.
Bókunin var í fimm eftirfarandi
liðum:
1. Áhrif á innviði sveitarfélagsins
og á stofnanir á svæðinu líkt og
á sjúkraf lutninga, lögreglu og
heilbrigðisstofnun eru mikil.
Ekkert aukið fjármagn fylgir til
umræddra stofnana við aukn-
ingu umsækjenda um alþjóðlega
vernd sem kemur ofan á þjón-
ustuþörf fjársveltra stofnana.
2. Ekki er til formleg stefna dóms-
málaráðuneytisins né Útlend-
ingastofnunar um framtíð-
ar ú r ræði í málaf lok k num.
Reykjanesbær ítrekar kröfu
sína um að mótuð verði formleg
stefna af hálfu ríkisins í mála-
flokknum, auk þess verði sveitar-
félögum gert skylt að taka þátt í
þessu samfélagsverkefni ef ekki
tekst að semja um þátttöku
þeirra.
3. Hugmyndafræði Útlendinga-
stofnunar um að bjóða 100
manns í viðkvæmri stöðu upp á
búsetu í sama húsnæði er ekki í
samræmi við stefnu Reykjanes-
bæjar um blöndun og samlögun
innan sveitarfélagsins.
4. Það að eitt hverfi í sveitarfélagi
beri meginábyrgð á búsetu fyrir
umsækjendur um alþjóðlega
vernd ýtir ekki undir jafnvægi í
félagslegri blöndun. Slíkur rekst-
ur er ekki í samræmi við áherslur
í velferðarþjónustu á Íslandi.
5. Útlendingastofnun sendi Reykja-
nesbæ tilkynningu í kjölfar fund-
ar með allsherjar- og mennta-
málanefnd þar sem kom fram að
stofnunin mun taka yfir stjórnun
flæðis til sveitarfélagsins og full-
nýta samninginn. Í þessu mun að
öllum líkindum felast fækkun á
fjölskyldum sem þiggja þjónustu
og þrýstingur skapast til að taka á
móti f leiri einstaklingum.
Í ljósi þessara atriða sá velferðar-
ráð sér ekki stætt að gera samning
um að þjónusta aukinn f jölda
umsækjenda um alþjóðlega vernd
með því að taka við rekstri hús-
næðisins á Ásbrú.
Önnur sveitarfélög verða að
sýna samfélagslega ábyrgð og
ganga til samninga um móttöku
umsækjenda um alþjóðlega vernd.
Útlendingastofnun þarf að setja
sér framtíðarsýn í málaf lokknum
í stað þess að byggja lausnir sínar
eingöngu á lausu húsnæði í Reykja-
nesbæ.
Til upplýsingar varðandi starfsemi
Útlendingastofnunar í Reykjanesbæ
Guðný Birna
Guðmunds-
dóttir
varaformaður
velferðarráðs
og bæjarfull-
trúi Sam-
fylkingarinnar
í Reykjanesbæ
Halldóra Fríða
Þorvaldsdóttir
formaður
velferðarráðs
og vara-
bæjarfulltrúi
Framsóknar í
Reykjanesbæ
2 8 . J A N Ú A R 2 0 2 1 F I M M T U D A G U R16 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð