Fréttablaðið - 28.01.2021, Blaðsíða 48

TÓNLIST
Sinfóníuhljómsveit Íslands
Verk eftir Bottesini og Brahms
Eldborg í Hörpu
Fimmtudaginn 21. janúar
Einleikari: Jacek Karwan.
Stjórnandi: Bjarni Frímann Bjarna-
son.
Búdda er sagður hafa öðlast hug­
ljómun þegar hann sat undir svo­
kölluðu bodhitré. Viðurinn úr því
er því talinn heilagur, og hljóðfæri
sem er smíðað úr honum hlýtur að
vera í beinu sambandi við Almætt­
ið. Hljóðfærasmiðurinn Giuseppi
Testore, sem var uppi í byrjun 19.
aldar, sagðist hafa smíðað kontra­
bassa úr bodhitrénu, og ekki bara
það; strengjahaldarinn á bassanum
væri úr krossinum sem Jesús var
negldur á!
Bassinn var fyrst í eigu allnokk­
urra miðlungs bassaleikara, en
dagaði svo uppi í bakherbergi í
brúðuleikhúsi í Mílanó, innan um
alls konar rusl. Þar var hann upp­
götvaður af ungum og upprennandi
bassaleikara, Giovanni Bottesini,
sem keypti gripinn.
Þá gerðust einhverjir galdrar.
Bottesini öðlaðist svo mikið vald á
hljóðfærinu að honum var líkt við
mesta fiðluleikara sögunnar, Nicc­
olo Paganini. List þeirra beggja
þótti beinlínis yfirnáttúruleg.
Fagurlega mótað
Kontrabassakonsert nr. 2 eftir Bott­
esini var á efnisskránni á tónleikum
Sinfóníuhljómsveitar Íslands á
fimmtudagskvöldið. Kontrabassi í
einleikshlutverki er yfirleitt dálítið
klunnalegur, efstu tónarnir í honum
eru ögn hjáróma, eins og ungur
drengur sem er í mútum. Kons­
ertinn eftir Bottesini var þó alls
ekki klunnalegur í meðförum ein­
leikarans, Jacek Karwan, en hann
er liðsmaður í hljómsveitinni. Ýmiss
konar hlaup upp og niður strengina
voru fimlega spiluð og tónarnir
almennt fagurlega mótaðir.
Sjálf tónlistin var líka haganlega
gerð, hljómsveitarröddin rímaði
ágætlega við einleikinn, hún valtaði
aldrei yfir hann. Laglínurnar voru
sjarmerandi og tónlistin í heild ein­
kenndist af ljúfu flæði sem ánægju­
legt var að upplifa.
Töfrandi stef
Hitt verkið á dagskránni var þriðja
sinfónían eftir Brahms. Hún er ein­
staklega falleg. Stefin eru töfrandi
og uppbyggingin mögnuð. Bjarni
Frímann Bjarnason stjórnandi
var í essinu sínu; hann sýndi afar
næma tilfinningu fyrir tónlistinni.
Túlkun hans var full af ákefð og
ástríðu, rauði þráðurinn slitnaði
aldrei, hvergi var dauður punktur.
Hljómsveitin spilaði í senn hreint
og af krafti, hver einasti tónn var
þrunginn merkingu sem skilaði sér
ómenguð til áheyrenda.
Brahms var piparsveinn alla ævi
og í sinfóníunni er leiðarstef sem
samanstendur af tónunum F­As­F.
Það er skammstöfun á Frei aber
froh, sem þýðir frjáls en hamingju­
samur. Í sinfóníunni finnur maður
fyrir þessari hamingju hins frjálsa
piparsveins, en hún er ekki alveg
þessa heims. Þar er nostalgía og
náttúrustemning, stundum hrika­
legar skýjamyndir, en á köf lum
skín sólin í gegn. Þegar það gerist
eru áhrifin máttug. Mörg tónskáld
myndu gefa útlim til að geta samið
viðlíka melódíur og eru í þriðja
kaf lanum af f jórum. Þarna um
kvöldið fengu þær að njóta sín til
fulls í vönduðum leik hljómsveitar­
innar.
Hvílík fegurð!
Jónas Sen
NIÐURSTAÐA: Flottur einleikur,
himnesk tónlist.
Yfirnáttúrulegur kontrabassi, dásamleg sinfónía
Bjarni Frímann Bjarnason var í essinu sínu. FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN
KTh – Málverk og ljós­my ndir er sý ning sem nú stendur yfir í Listasafninu á Akur­eyri. Þar eru sýnd verk Kristínar Katr­
ínar Þórðardóttur Thoroddsen.
Sýningarstjóri er Þóra Sigurðar­
dóttir myndlistarmaður. Sýningin
stendur til 23. maí.
„Á sýningunni eru tólf olíumál­
verk eftir Kristínu og fimmtán ljós­
myndir hennar,“ segir Þóra. „Kristín
er fædd árið 1885 og er meðal fyrstu
íslensku kvennanna sem fóru í
myndlistarnám. Þær fóru f lestar
til náms í Kaupmannahöfn en árið
1904 fór Kristín 19 ára gömul til
náms í Edinborg.“
Spurt um listamann
Kristín er lítt þekkt en sýningin á
Akureyri mun vonandi breyta því
nokkuð. Spurð af hverju ákveðið
hafi verið að sýna verk Kristínar
í listasafninu segir Þóra: „Í Akur­
eyrarkirkju eru tvær Maríumyndir,
olíumálverk eftir Kristínu, sem hún
gaf kirkjunni eftir vígslu hennar
árið 1940. Þau bera sterk einkenni
Art Nouveau­hreyfingarinnar, sem
var öflug í Skotlandi um aldamótin
1900. Skoskar myndlistarkonur
voru virkar innan hreyfingarinnar,
bæði í hönnun og listsköpun. Áhrif
Art Nouveau sjást hins vegar lítið í
íslenskri listasögu.
Fyrir nokkrum árum fékk hol­
lensk vinkona mín, sem er vel að
sér í íslenskri listasögu, leiðsögn
í Akureyrarkirkju. Þessar Maríu­
myndir vöktu athygli hennar en
þennan dag var enginn viðstaddur
sem vissi um höfund þeirra. Hún
sendi mér bréf og spurði hvort ég
gæti sagt henni það. Ég vissi það vel
og hugsaði með mér að það þyrfti að
halda því til haga hver hefði málað
þessi verk. Ég hafði samband við
af komendur Kristínar og í ljós
kom að þeir áttu nokkur verk eftir
hana. Ég sá að með þessum tveimur
verkum úr kirkjunni og nokkrum
í viðbót væri hægt að búa til litla
sýningu til að vekja athygli á fram­
lagi hennar til íslenskrar listasögu.
Listasafn Akureyrar bauð sal fyrir
sýninguna.“
Vel skóluð
Kristín bjó á Akureyri ásamt
manni sínum Steingrími Matthías­
syni héraðslækni. Þau eignuðust
níu börn en þrjú þeirra dóu ung.
Hjónin skildu árið 1932. „Kristín
var virk í guðspekihreyfingunni og
var kosin forseti íslensku guðspeki­
hreyfingarinnar og sem slík ferðað­
ist hún árið 1932 til Indlands ásamt
ellefu ára dóttur sinni og var þar
upp undir ár. Á sýningunni eru ljós­
myndir hennar frá þessu ferðalagi.
Ég hafði áhuga á að kanna hvort
áhrifa frá guðspekinni gætti í verk­
um hennar en hef ekki enn fundið
bein áhrif. Áhrifin frá Art Nouveau
eru hins vegar mjög greinileg.“
Þóra segir að ekki sé vitað til að
Kristín hafi sýnt verk sín opinber­
lega. „Heimildir eru stopular og
ekki er vitað hversu mikið nám
hún fékk að stunda í myndlist en
verkin í Akureyrarkirkju bera þess
skýrt vitni að hún var vel skóluð og
það gera líka nokkur málverkanna
á sýningunni.“
Eftir að hafa sinnt börnum og búi
tók Kristín upp þráðinn í mynd­
listinni árið 1932. Hún sótti skóla
bæði í London og New York og var
eftir það meira og minna búsett í
Bretlandi og Bandaríkjunum. Hún
lést árið 1959.
Í tengslum við sýninguna kemur
út vegleg sýningarskrá. Hrafnhildur
Schram listfræðingur, Helga Kress
bókmenntafræðingur og dr. Sig­
ríður Matthíasdóttir sagnfræðingur
skrifa texta og sýningarstjóri ritar
inngang.
Gleymd listakona leidd fram í dagsljósið
Í Listasafninu á Akureyri stendur yfir sýning á verkum Kristínar Katrínar Þórðardóttur Thoroddsen.
Sýningarstjórinn vill með sýningunni vekja athygli á framlagi Kristínar til íslenskrar listasögu.
Ljósmyndir úr ferð Kristínar til Indlands.Málverk eftir Kristínu á sýningunni. MYND/LISTASAFNIÐ Á AKUREYRI
Maríumyndir Kristínar í Akureyrarkirkju.
Myndlistarkonan Kristín Katrín
Þórðardóttir Thoroddsen.
Kolbrún
Bergþórsdóttir
kolbrunb@frettabladid.is
ÉG SÁ AÐ MEÐ ÞESSUM
TVEIMUR VERKUM ÚR
KIRKJUNNI OG NOKKRUM Í
VIÐBÓT VÆRI HÆGT AÐ BÚA TIL
LITLA SÝNINGU TIL AÐ VEKJA
ATHYGLI Á FRAMLAGI HENNAR
TIL ÍSLENSKRAR LISTASÖGU.
2 8 . J A N Ú A R 2 0 2 1 F I M M T U D A G U R28 M E N N I N G ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
MENNING