Vinnan


Vinnan - 01.12.1945, Blaðsíða 46

Vinnan - 01.12.1945, Blaðsíða 46
BÆKUR OG HÖFUNDAR v___________:-------> ÚR MÖRGU AÐ MOÐA „Hvar skal byrja, hvar skal standa?“ sagði séra Matthías í hinu snjalla kvæði sínu ura Skagafjörð. Líkt mætti segja, þegar geta skal hinna fjölmörgu bóka, sem koma daglega í bókabúðagluggana. Og ekki er því láni að fagna, að Bragi sé manni svo innan handar, að hann leysi þar úr nokkrum vanda. En á einhverju verður að byrja og verður þá fyrst fyrir að hefja messuna á fáeinum línum um fyrstu bókina, sem kom út í bókaflokkin- um „Listamannaþing", en eins og mönnum er kunnugt, er það flokkur erlendra úrvals- skáldrita, sem valdir menn íslenzka og Helgafell ber veg og vanda af. Fyrsta bók þessa flokks, sem barst í hendur lesendum, er: NÓA NÓA ejtir Paul Gaugin Tómas Guðmundss. íslenzkaði Flestir menn, sem hafa einhveíja nasa- sjón af listum og listsögu, hafa vafalaust einhverntíma heyrt getið um höfund þess- arar bókar, Gauguin, sem var raunar ekki sérlega frægur rithöfundur (ég minnist þess ekki, að hann hafi skrifað fleiri bæk- ur en þá, sem hér verður getið lítilsháttar), en varð hins vegar heimsfrægur málari og er enn talinn meðal fremstu snillinga, sem uppi hafa verið í þeirri listgrein. A unga aldri gekk hann margs konar refilstigu og aflaði sér margvíslegrar lífsreynslu, sem hverjum listamanni er nauðsynleg, en gerð- ist seinna ötull fjáraflamaður, kvæntist, setti bú saman, eignaðist börn, þurfti hvorki að kvíða atvinnuleysi né fátækt og hafði „komið sér ágætlega fyrir“ á borgaralegan mælikvarða. En því er nú einu sinni þannig farið, að sannir listamenn eru sjaldnast það, sem miðlungsmennirnir kalla „góða borgara". Listhneigð hans krafðist þess, að hann fórnaði henni öllu: öruggri afkomu, heim- ili, borgaralegu áliti og allri starfsorku sinni og áhuga. Og Gauguin reyndist trúr sjálfum sér og valdi hina þyrnum stráðu braut listamannsins. Og því fór fjarri, að hann dansaði á rósum, eftir að hann helg- aði sig list sinni. Hin ytri saga hans er samfelld harmsaga, en vel má vera, að á frjóustu stundum listsköpunar hans, hafi honum veitzt sú gleði, sem sagt er, að ein- ungis fáir útvaldir þekki. Þegar Paul Gauguin var orðin leiður á hinni úrkynjuðu siðmenningu, var hann nægilega gáfaður til að leita hins einfalda, frumstæða og óspillta lífs. Og til að geta lifað slíku lífi varð hann að fara alla leið til Tahiti, en þar dvaldist hann árum sam- an og málaði mörg beztu málverk sín þar. í bók sinni, Nóa Nóa, skýrir liann meðal annars frá dvöl sinni á þessari fjarlægu Kyrrahafsey og siðum og háttum hinna frumstæðu eyjarskeggja. Lesendum mun ekki gerður sá bjarnargreiði að rekja efni hennar hér, en þess skal aðeins getið, að bókin er skrifuð í fáguðum, ljóðrænum stíl, og hefur Tómas Guðmundsson sniðið henni hinn smekklegasta búning í íslenzku þýðingunni, svo sem hans var von og vísa, auk þess sem hann hefur skrifað ýtarlegan formála um höfundinn. Ekki mun það teljast mikil óprýði á bók- inni, að í henni eru ljósmyndir af fjölda málverka eftir höfundinn, og eru sumar þeirra litmyndir. Orkar það tæplega tví- mælis, að „Listamannaþing“ fer myndar- lega og glæsilega af stað. Önnur bók „LISTAMANNAÞINGS" Birtingur, eftir Voltaire Halldór Kiljan Laxness snaraði Ekki stendur önnur bók „Listamanna- þings" hinni fyrstu að baki, enda hafa tveir snillingar þar um vélt, þeir Voltaire gamli, sem var einhver andríkasti og fyndnasti spekingur og rithöfundur átjándu aldarinn- ar, þótt hann væri dálítið geðvondur, karl- hróið — og Halldór Kiljan Laxness, sem hefur íslenzkað þetta sígilda listaverk á tólf dögum — að því er þýðandinn segir sjálfur í formálanum — en eigi að síður með töfrandi glæsibrag. Voltaire ritaði þessa bók upp úr miðri átjándu öld og kallaði hana Candide au L’Optimisme, eða Birting frá Bjarmalandi (útlagt með mjög bíræfnu skáldaleyfi -— samkvæmt orðanna hljóðan: Einlægni (trú- girni) eða bjartsýni). Var markmið bókar- innar að draga dár að bjartsýniskenningum ýmissa heimspekinga og skálda. Þó að bók- in sé rituð í bráðskoplegum og andríkum hæðnis- og ádeilustíl og svo virðist, sem höfundur hennar meti allt „hégómans hé- góma“, eins og hinn vísi Salómon, boðar hann sálargöfgandi og lífshollt evangelíum. Og skyldu enn þá vera til menn, haldnir þeim lífstrega (Weltsmerz), sem var mjög í tízku á dögum Göthes gamla — og átti einkum rætur sínar að rekja til letilífs manna, sem höfðu ekki áhuga á neinu nema kvennafari, ásamt tilheyrandi fylliríi — væri þeim hollt að tileinka sér hina há- leitu, en óbrotnu lífspeki þeirra Birtings og Marteins í niðurlagi bókarinnar, þó að þessar göfugu söguhetjur hafi orðið að ganga í hinn stranga skóla reynslunnar, til að öðlast þessi einföldu sannindi. Þegar lífið virðist hafa svipt þá allri vonarglætu, og þeir eru að því komnir að örvænta, lýst- ur þeirri hugsun eins og eldingu niður í kollinn á þeim, að í starfinu megi finna bót margra andlegra meina. „Vinnum án þess að brjóta heilann, sagði Marteinn, það eitt gerir Iífið bærilegt." Og: „Hitt veit ég líka, sagði Birtingur, að maður verður að hirða um garðinn sinn.“ I formálanum lætur þýðandinn þess get- ið, að hann hafi tekið sér „til fyrirmyndar aðferðir í því að snara úr latínu og frönsku á norrænu.“ Svipaða aðferð hafði Jónas Idallgrímsson, við þýðingu sína á ævintýr- inu af Eggerti Glóa og frásögninni um „Rósa-knút, fíblið mitt“, úr „Die Reise- bilder“, eftir Hæni. Meðferð erlendra mannanafna og staða- heita á íslenzka tungu hefur löngum verið hið mesta vandræða- og deilumál, en í því efni virðist mér þýðandanum hafa tekizt afburðavel. Að vísu er mér til efs, að mjög margir íslenzkir lesendur viti t. d„ hvaða staður Góðviðra er, eða hvar hann er á hnettinum, en það er reyndar hvorki meira né minna en sú margumtalaða og heillandi borg Buenos Aires. Á sama hátt mætti ef til vill kalla álíka fræga borg, Montevideo Fjallasýn (nákvæmar útlagt: Ég sé fjall). En talsverð þekking er nauðsynleg við slík vinnubrögð, því að hæglega getur mönnum orðið á í messunni, svo sem fór fyrir Matt- híasi gamla Jochumssyni í kvæðinu: „Uti í Oxnafurðu....“, þar sem hann er að ís- lenzka enska borgarheitið Oxford. Ef til vill hefði verið svolítið nær lagi að túlka Oxford með Yxnavað, því að orðið ford þýðir raunar vað á læk eða á og er senni- lega skylt orðinu firth, sem þýðir fjörður eða flói. Loks getur þýðandi þess, að hann þekki 270 VINNAN
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Vinnan

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vinnan
https://timarit.is/publication/1513

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.