Vinnan - 01.12.1945, Blaðsíða 48

UNDUR VERALDAR
Safn frœðigreina eftir jjölda
vísindamanna
Utgefandi: Mál og menning
Veröld sú, sem við lifum og hrærumst í,
er hiS kynlegasta og flóknasta fyrirbrigSi,
og hafa margir vísinda- og fræSimenn
spreytt sig á aS ráSa rúnir hennar. En svo
furSulega vill til, aS |iví betur sem hún er
könnuS, því flóknari virSist hún vera, og
þegar ein gátan er ráSin, birtist önnur
hálfu flóknari þeirri fyrri, og mun senni-
lega óhætt aS fullyrSa, aS veröldin verSi
aldrei könnuS til hlítar, enda vafasamt,
hvort slíkt muni æskilegt, því aS leiSigjarn
hlyti sá heimur aS verSa, sem ætti ekki
framar neina gátu handa huganum aS
glíma viS. En sem sagt: slíku fári mun
óþarfi aS kvíSa — aS minnsta kosti fyrst
um sinn.
En allt um þaS hefur hinum eirSarlausa
og síleitandi mannsanda tekizt aS skyggn-
ast furSulangt inn í dulda töfraheima lífs-
ins. Og í bókinni Undur veraldar skýra
margir þekktustu vísindamenn heimsins,
aS fornu og nýju, frá ýmsu því, sem þeir
hafa orSiS vísari í könnunarferSum sínum
um völundarhús veraldarinnar.
Því verSur tæplega á móti mælt, aS ein-
mitt nú, á þessum merkilegu tímamótum
tæknilegrar þróunar, hafi veriS einkartíma-
bært aS kynna íslenzkri alþýSu talsvert af
þeim raunsannindum, sem ýmsir hinna
snjöllustu vísindamanna heimsins hafa
dregiS á land af djúpmiSum tilverunnar.
JÓLAVAKA
Safnrit úr íslenzkum
bókmenntum
Jóhannes úr Kötlum gaf út
Útgefandi:
Þórhallur Bfarnarson . Rvík
PrentsmiSjan Hólar h.f. 1945
ÞaS, sem hér hefur veriS dregiS saman
úr íslenzkum bókmenntum í eina bók, fjall-
ar allt um jólin og mun þaS vera hiS helzta
af því, sem hefur veriS ort og skrifaS á
Islandi um þessa tilkomumestu hátíS árs-
ins.
Jóhannes úr Kötlum hefur valiS í safniS
og sýnilega variS í þaS mikilli vinnu, því
aS þar er um auSugan garS aS gresja. Aulc
þess skrifar Jóhannes’ ágætan formála aS
bókinni.
Um hundraS íslenzk skáld og rithöfund-
ar, frá elztu tíS til vorra daga, sitja þarna
á skáldaþingi, kveSa brag, þylja þulu, segja
sögu og flytjá guSspjall í hinum fjölbreyti-
legustu tóntegundum.
Utgáfan er hin prýSilegasta í alla staSi
og skreytt mörgum myndum.
Þrjár
BARNABÆKUR
Núna fyrir jólin hefur komiS út talsvert
af barnabókum og verSur hér getiS þriggja
þeirra.
Hin fyrsta þeirra er Ævintýri eftir Rud-
yard Kipling, hinn heimsfræga, enska rit-
höfund og skáld, sem kunni svo afbragSs-
vel iagiS á því, meSal annars, aS segja
börnum sögur. Halldór Stefánsson rithöf-
undur hefur þýtt þessi ágætu ævintýri meS
hinni mestu prýSi. Málfar hans er á þá
lund, aS ekki er hætta á öSru en aS börnin
fyigist meS af fyllstu eftirvæntingu frá
byrjun. Fyrsta ævintýriS byrjar t. d. þann-
ig: „Langt úti .í hafi, börnin ung og smá,
var einu sinni hvalur, og hann borSaSi fisk.
Hann borSaSi ýsur og lýsur, og hámerar
og vogmerar, og skrápflúrur og kollúrur,
og þyrskling og briskling, og hina snúandi,
smjúgandi, dansandi, glansandi ála.“
Bókin er myndskreytt og prýSileg aS frá-
gangi. Útgefandi er Stefán GuSnason, en
prentun annaSist PrentsmiSjan Hólar h.f.
Þá er ævintýriS Kalda hjartaS eftir Wil-
helm Hauff. Útgefandi er Bókaútgáfan
Reykholt. Þetta ævintýri er bæSi fyrir börn
og unglinga og hefur Geir Jónasson snúiS
því úr frummálinu á kjarngóSa íslenzku.
Bókin er prentuS í Prentsm. Hólar h.f.
og er frágangur vandaSur.
Loks eru Þrjú ævintýri eftir Stefán Jóns-
son. Eru þau í IjóSum og heita: Einu sinni
var drengur, Sagan af honum Pésa og Sag-
an af grísinum góSa.
Stefáni Jónssyni lætur ágætlega aS kveSa
og skrifa fyrir börnin og munu margir
minnast t. d. GuttakvæSisins, sem börnum
hér í Reykjavík og vafalaust víSar um land,
var mjög munntamt um skeiS og raunar
enn.
Tryggvi Magnúss. hefur dregiS skemmti-
legar myndir í bókina, en Þórhallur Bjarn-
arson er útgefandi. Bókin er prentuS í Al-
þýSuprentsmiSjunni h.f. og vel frá henni
gengiS.
Heimilisdagbókin
Heimilisreikningar
Bókaútgáfan gaf út.
Margar húsmæSur munu hugsa sér aS
endurskipuleggja heimilisreksturinn á nýja
árinu og má í því sambandi benda þeim
á þessa handhægu bók, sem gerir þeim
kleift aS fylgjast meS daglegum útgjöldum
heimilisins. Ætti slík færsla heimilisreikn-
ings aS vera sjálfsögS skylda hverrar góSr-
ar húsmóSur.
ÁBÆTISRÉTTIR
OG KÖKUR
eftir frú Henriette Schönberg
Erken.
Bókaútgáfan Logi, Rvík
PrentsmiSjan Hólar h.f. 1945
AS lokum skal hér getiS bókar, sem hef-
ur selzt alveg óvenjuvel og verSur vafa-
laust orSin uppseld, þegar þessar línur
koma fyrir almenningssjónir, enda er eng-
inn vafi á því, aS hún kemur í góSar þarfir
á mörgum heimilum fyrir jólin, svo gimi-
leg sem hún er aS efni og útliti, og einkar-
fróSleg um þaS efni, sem margir telja sig
miklu varSa.
Þessi umrædda bók heitir Abœtisréttir
og kökur, og er eftir sænska maddömu,
Henriette Schönberg Erken, sem er sérfræS-
ingur í aS búa til þjóSrétt Svía, smörgásar.
Engan skyldi því undra, þótt þessi dándis-
frú kynni eitthvaS meira fyrir sér í æSstu
list allra lista, sem sé matgerSarlistinni,
enda ber téS bók þess óræk vitni aS dómi
hinna kræsnustu sælkera, og munum vér
hlíta þeim úrskurSi skilyrSislaust, þar eð
vér höfum sjálfir fremur takmarkaSa fag-
kunnáttu í ofannefndri listgrein. Þó höfum
vér sæmilega traustar heimildir fyrir því,
■að óhætt rnuni að heimfæra upp á höfund
bókarinnar, hina víðfrægu setningu Ibsens
gamla, úr Pétri Gaut:
„Det kendes du var Kok engang...
Því miður er oss gersamlega um megn
að tilgreina ingrediensana í hverjum rétti,
né þær þrælflóknu töfraformúlur, sem farið
er eftir við blöndun téðra ingrediensa, enda
hefur formúluspeki aldrei verið vor sterka
hlið. En hitt drögum vér ekki í efa, að ís-
lenzkar húsmæSur muni verða eins fljótar
að átta sig á þessum galdrarúnum og aS
stoppa í sokk.
Aftur á móti getum vér.ekki látiS hjá
líða að lýsa hrifningu vorri á hinum aristó-
kratisku nöfnum á sumum réttunum í þess-
ari girnilegu bók, og getum vér ekki neitað
oss um að nefna fáein þeirra, svo sem:
furstaepli, drottningarbúðing, hertogafrúar-
köku, prinsessubúðing, gullköku, lista-
mannabúðing, amtmannskex, doktorsköku,
stjórnarbúðing og síðast, en ekki sízt, Epla-
Karlottu. Og ef oss skjöplast ekki því meir
í ættfræðinni, mun Karlotta sú, sem eplin
eru kennd við, vera komin í beinan kven-
legg af Evu — þessari sem stakk eplinu
upp í Adam forðum daga, af því hún hafði
ekkert annað' handbært til að stinga upp í
hann með — og er ekki slektiS dónalegt.
Frágangur bókarinnar er efninu samboð-
inn, og er þá mikið sagt.
Karl Isfeld.
VINNAN
272