Vinnan - 01.05.1946, Blaðsíða 52

BÆKUR OG HÖFUNDAR
V___________________J
EFTIRLEGUKINDUR
Svo sem getið var í síðasta tölublaði
Vinnunnar, urðu nokkrar bækur, sem
tímaritinu höfðu þá þegar borizt, að bíða
umsagnar vegna þess, að þeim, sem hefur
þessa bókaopnu á samvizkunni, hafði ekki
unnizt tóm til að lesa þær svo, að hann
treysti sér til að geta þeirra. En nú er ekki
hægt að hlaupa í skálkaskjól tímaleysisins
lengur, og verður því þessara bóka minnzt
hér fáeinum orðum, eftir því sem rúm leyf-
ir, en það er svo takmarkað, að enginn má
búast við tæmandi gagnrýni á hverri bók,
enda er megintilgangur þessa tímarits ann-
ar en sá að fjalla um bókmenntir, þó að
hins vegar megi tæplega vanzalaust teljast,
að láta svo mikils verðan þátt þjóðlífsins,
sem íslenzk bókaútgáfa er nú orðin, með
öllu fram hjá sér fara.
Sigurður Nordal:
UP PSTIGNING
Sjónleikur í fjórurn þáttum
Helgafell . Reykjavík . 1946
Með þessum sjónleik hefur helzti bók-
menntafrömuður okkar, Sigurður prófess-
or Nordal, sýnt, að hann er fær í flestum
listgreinum ritaðs máls. Því að þótt íslenzk
bókmenntasaga hafi verið meginviðfangs-
efni hans um ævina, hefur hann ritað smá-
sögur, ort ljóð í bundnu og óbundnu máli,
og nú síðast samið ofannefnt leikrit, sem
hér verður minnzt lítils háttar.
Það mun vera drengilegast að kannast
við það strax, að við fyrsta lestur þessa
leikrits varð ég fyrir dálitlum vonbrigðum.
Mér fundust tilsvörin ekki nógu vei ydd,
sumar persónurnar ekki sérlega geðfelldar
eða stórbrotnar og gerð leikritsins fremur
losaraleg. Ef til vill hefur þar einhverju
ráðið, að höfundur lætur þess getið í eftir-
mála sjónleiksins, að hann hafi skrifað
hann á mjög skömmum tíma, aðeins sex
vikum, en ég er fyrir fram tortrygginn
gagnvart hraðsömdum skáldritum, svo og
hitt, að ég á erfiðara með að fyrirgefa
Nordal það en flestum rithöfundum öðrum
að láta miðlungsrit frá sér fara, þótt hann
hins vegar hafi efni á því, svo margt og
merkilegt sem eftir hann liggur.
En við nánari yfirvegun læddist að mér
sá lymski grunur, að sökin væri mín, en
ekki höfundarins. Mér þótti sennilegra, að
ég hefði ekki lesið leikritið með nógu ró-
legri íhugun, heldur en hitt, að Nordal
hefði farið að kasta höndunum til samn-
ingar sjónleiks. Og við annan lestur komst
ég að annarri niðurstöðu. Það, sem mér
höfðu áður fundizt fremur óhrjáleg tilsvör,
var aðeins sú sjálfsagða viðleitni höfund-
arins að færa bókmálið nær talmáli, sem
færi vel í munni leikenda á sviði, gerð leik-
ritsins hafði mér þótt fremur sundurlaus
einungis vegna þess, að hún kom mér á
óvænt, og um persónurnar er það að segja
fyrst og fremst, að í rauninni eru engar
persónur hvorki geðfelldar né ógeðfelldar.
Allar persónur eru „interessant", ef við
aðeins kunnum að skyggna þær, eins og
Grímseyingar eggin á vorin. Og þá reynir
á, hversu skörp sálarsjón okkar er.
Allir viljum við vera stórir kallar —• og
kellingar — afsakið, frúr vildi ég sagt hafa
— bæði í lífi og listum. En ef einhverjum
dettur sú stórmennska í hug að reyna að
„stíga upp til himna“, koma hinir, sem eru
ívið jarðbundnari, og hengja lóð við fætur
hans. Og ef ég skil sjónleikinn Uppstigning
rétt, mun meginviðfangsefni höfundarins
vera það, að sýna hversu einstaklingurinn
sé lítils megnugur gagnvart umhverfi sínu.
Og þó að hann reyni að gera uppreisn gegn
þessu umhverfi, fer svo að lokum, að hann
bíður lægra hlut, verður að feta eftir snúru
hefðbundinnar venju, og kröfur borgara-
legs skipulags stýra göngulagi hans. Per-
sónurnar eru mannlegar í breyskleika sín-
um og veikleika, og þó að efni leikritsins
sé ef til vill ekki nýtt af nálinni, er með
það farið á sérstæðan og persónulegan hátt.
Sigfús Sigfússon:
ÍSLENZKAR ÞJÓÐSÖGUR
OG SAGNIR
VI. og VII. bindi
Víkingsútgáfan 1945
Sjötta og sjöunda bindi af hinu merka
Þjóðsagnasafni Sigfúsar Sigfússonar eru
nýlega komin í bókabúðir, og hefur Vík-
ingsútgáfan tekið við útgáfunni.
í sjötta bindinu eru sagnir um láðs- og
lagardýr, jurtir, loftsteikn og fleira. En í
sjöunda bindinu eru ýmis konar kreddu-
sagnir. Undir þær heyra árstíða- og forlaga-
boð og víti og vitni. Þá er sagnahópur,
sem nefnist venjur og viðsjár, en undir
hann heyra helgivenjur, glaðningarvenjur,
skemmtivenjur og verknaðarvenjur. Síðasti
sagnahópur sjöunda heftis nefnist Kuklara-
kreddur og er honum skipt í þrjá kafla,
sem heita: Sá eðlilegi galdur, Lækningar
og Galdrastafir og notkun þeirra.
Sigfús heitinn Sigfússon var hinn furðu-
legasti afkastamaður um söfnun þjóðsagna
og ritun þeirra og lét eftir sig fim af hand-
ritum um slík efni. Frásagnarháttur hans
er sérkennilegur og orðfæri víða mergjað.
Er því vel farið, að þessi þjóðlegi fróðleik-
ur skuli nú smám saman vera að koma
fyrir almennings sjónir.
Ljósprentuð útgáfa
á kvæðum
Bjarna Thorarensens
Bókfellsútgáfan h.f. hefur nýlega gefið
út ljósprentaða útgáfu á kvæðum Bjarna
Thórarensens, og er ljósprentunin gerð eft-
ir útgáfu Hins íslenzka bókmenntafélags,
sem prentuð var árið 1847 hjá S. L. Möller
í Kaupmannahöfn. Ljósprentunin er gerð
í Lithoprent.
Enda þótt þarna muni ekki vera saman
komin öll kvæði Bjarna amtmanns, er eng-
inn vafi á, að mörgum mun þykja gaman
að eiga þessa ljósprentuðu útgáfu, enda er
hún mjög snyrtileg og smekkleg. Um kvæð-
in sjálf er auðvitað óþarfi að fjölyrða.
Mary Bell:
LÍTIL BÓK UM LISTAVERK
Bjarni Guðmundsson íslenzkaði
Bókfellsútgáfan h.f. 1945
I þessari bók er getið helztu snillinga
málaralistarinnar frá dögum ítalska málar-
ans Fra Angelicos til franska snillingsins
Maurice Utrillo, sem er enn á lífi, og birt
ljósmynd af einu málverki eftir hvern
þeirra. Bókin er aðeins rúmar sextán blað-
síður að stærð, í litlu broti, svo að auðsætt
er, að ekki er unnt að gera hverjum lista-
manni mikil skil í svo fáum orðum. Hins
vegar mun tilgangur höfundarins með þess-
ari bók vera sá, að reyna að vekja áhuga
116
VINNAN