Börn og menning - 01.04.2006, Síða 20

20
Börn og menning
Elísabetu, sem flestir
telja að sé stórskrítin.
Karen kemst þó að því
að hún er ekkert skrítin
heldur frekar einmana.
Elísabet kom til íslands
eftir seinni heimsstyrjöldina
ásamt móður sinni, en
bæðí vinir hennar og aðrir
úr fjölskyldunni létu lífið í
útrýmingarbúðum nasista. Eins
og gefur að skilja eru þetta erfið
mál fyrir unga stúlku að skilja og
takast á við en með aðstoð frá
Elísabetu tekst Karen að átta sig á
þeim að einhverju leyti. Það eru ekki aðeins
hörmungar stríðsins sem Karen veltir fyrir sér
heldur einnig flókin mál innan hennar eigin
fjölskyldu, sem tengjast þó stríðinu óbeint.
Pabbi hennar er hermannsbarn en á heimilinu
má ekki ræða um föður hans, sérstaklega
ekki þegar Karlotta amma er nálægt. Svo
eignast Matthildur, systir Karenar, kærasta
sem er ættleiddur og dökkur á hörund. Pabbi
Karenar er frekar fordómafullur í hans garð,
og sömuleiðis í garð Elísabetar, en kemst
að því þegar líður á söguna að þessir tveir
nýju vinir fjölskyldunnar eru ekkert öðruvísi
en aðrir.
Elísabet og Karen Karlotta verða, eins og
fram hefur komið, góðar vinkonur og þrátt
fyrir rúmlega hálfrar aldar aldursmun ná þær
vel saman. Dag einn þegar Karen er að bera
út blaðið tii Elísabetar rekst hún á böggul
úti í kuldanum sem reynist innihalda nýfætt
barn. Þær stöllur sjá að þær verða að annast
barnið tímabundið, því Elísabet er viss um að
móðirin sé ekki langt undan. Þetta reynist
rétt hjá henni og um síðir kemur móðirin
fram en hún er ung stúlka sem Elísabet
hafði þekkt áður fyrr. Þó að lögbrot hafi
verið framið ákveða þær allar þrjár ásamt
foreldrum Karenar að það sé öllum fyrir bestu
að móðir og barn búi áfram hjá Elísabetu og
sagan fær farsælan endi og Elísabet eignast
loksins fjölskyldu að nýju.
( seinni bókinni, Öðruvísi fjölskylda, snýr
afi Karenar Karlottu aftur en allir héldu að
hann hefði látist í stríðinu. Öllum til mikillar
undrunar er hann sem sagt ennþá á lífi og
langar til að hitta fjölskyldu sína áður en hann
verður of gamall til að geta ferðast. Hann
virðist prýðismaður
og fellur Karen strax vel við
hann en Karlotta amma á erfitt með að
fyrirgefa honum fjarveruna. í þessari sögu
tekur Karlotta amma að sér unglingspilt sem
reynir að brjótast inn til hennar einn daginn,
en í Ijós kemur að þetta er vænsti piltur sem
á erfitt vegna þess hve lítinn tíma foreldrar
hans hafa til að sinna honum. Þessi mál
leysast þó á endanum og allir verða sáttir í
lokin.
Karen Karlotta áttar sig smám saman á því
að fullorðna fólkið er breyskt og gerir mistök
ekki síður en börn. Allir geta dregið einhvern
lærdóm af því sem gerist. Pabbi hennar
áttar sig til dæmis á því að Elísabet er ekkert
skrítin þó hún sé gyðingur og að Gummi
kærasti Matthildar er ekkert afbrigðilegur
þótt hann sé dökkur á hörund. Þau eru bæði
ósköp venjuleg og þeim athugasemdum sem
hann lætur falla um þau í hugsunarleysi,
Karen Karlottu til mikillar mæðu, fækkar
óðum. Karen lærir líka ýmislegt hjá Elísabetu
en það mikilvægasta er kannski það að
geta fyrirgefið, því Elísabet hefur fyrirgefið
nasistunum sem drápu fjölskyldu hennar og
lögðu heimili hennar og líf í rúst í stríðinu.
Karen ákveður að taka þessa fyrirgefningu
sér til fyrirmyndar og reynir að mæta öllum
af opnum hug, sem er bæði aðdáunarvert
og rökrétt í samfélagi okkar í dag sem verður
fjölbreyttara með hverjum deginum sem
líður.
Litla flugan sem Karen Karlotta breytti sér
í til að flýja erfiðleika er nánast alveg horfin
undir lok síðari bókarinnar, enda hefur hún
þá lært að takast á við hlutina á annan hátt.
Hún hefur líka áttað sig á hversu mikilvægt
og gott er að eiga fjölskyldu, eftir að hafa
kynnst Elísabetu sem á engan að í upphafi,
og ekki er laust við að
foreldrar hennar átti sig
á þessu líka, en í seinni
bókinni eru þau farin að
vinna töluvert minna en
áður og taka sér tíma til að
vera með fjölskyldunni.
Stórar og sterkar
Eins og sjá má takast þessar
tvær aðalpersónur sem hér hafa
verið til umfjöllunar á við lífið
og tilveruna á ólíkan hátt, enda
mjög ólíkar persónur. Aldurinn spilar þar inn
í en báðir höfundar gefa mjög trúverðuga
mynd af því hvernig stelpur á þessu aldursbili
myndu takast á við vandamál og vinna úr
þeim. Bæði sögurnar um Fíusól og Karen
Karlottu eru í raun afar hversdagslegar, þær
gerast í umhverfi sem flestir kannast við og
glímt er við mál sem margir krakkar hafa
eflaust velt fyrir sér. Aðalpersónurnar eru líka
þannig gerðar að flestir geta samsamað sig
þeim að einhverju leyti. Bæði Fíasól og Karen
Karlotta eru ákaflega sjálfstæðar stelpur og
hafa báðar mjög ákveðnar skoðanir og eru
þannig góðar fyrirmyndir fyrir þær stelpur
eða krakka sem lesa bækurnar.
Sögurnar eiga það sameiginlegt að í þeim
er tekist á við mikilvæg og merkileg mál.
Fíasól lærir til dæmis að gefa eftir og sættast
á málamiðlanir en hún lærir líka að bjarga sér
sjálf og gefast ekki upp fyrir því sem virðist
vera ofurefli. Karen Karlotta lærir meðal
annars hversu mikilvægt er að fyrirgefa og
hversu mikilvæg fjölskylda og vinir eru í
raun. Hún lærir einnig að ekki er alltaf allt
sem sýnist og ekki á að taka öllu sem gefnu.
Báðar fjalla þær Guðrún og Kristín Helga
þannig í rauninni um hvernig það er að vera
barn í dag, og hvernig er hægt að takast
á við þau vandamál sem fylgja því að vaxa
úr grasi og þurfa að skilja meira en áður.
Stelpurnar læra báðar margt mikilvægt og
það geta lesendur og hlustendur, foreldrar
sem börn, gert með þeim.
Höfundur er bókmenntafræðingur.