Studia Islandica - 01.06.1958, Blaðsíða 18

16
ungur), í latínu rex og í írsku n. Hið indó-evrópska
orð deiwo- (guð) er varðveitt í enn fleiri málum, í sans-
krít sem deváh, í latínu sem deus, í írsku sem día og,
að því er virðist, í germönsku málunum sem guðsnafn-
ið *Tiwaz eða Týr.
En hver voru sérkenni þessarar trúar og fylgismanna
hennar? Því er haldið fram, að guðirnir hafi speglað
þjóðfélag dýrkenda sinna. Dumézil greinir á milli þriggja
stétta manna, eins og höfundur Rígsþulu greinir á milli
þræla, karla og jarla. Konungurinn og presturinn hafa
myndað æðstu stéttina; það er að segja á Indlandi raj
og brahman, í Róm rex og flamen. Aðra stéttina skip-
uðu hermenn, hinir hraustu menn. Og í þriðju stéttinni
voru hinir lítillátu jarðyrkjendur.
Hver þessara stétta á að speglast í goðheimi. I ind-
versku sálmunum Rigveda, sem eru elztir allra bók-
menntalegra heimilda, eru æðstu guðirnir aðallega tveir,
Varuna og Mitra. Helzti guð miðstéttarinnar er hinn
mikli herguð Indra, og þriðja stétt manna speglast í
Asvinum, sem eru tvíburar og veita mönnum frjósemd
og heilsu. Guðirnir, sem heyra undir hæstu stéttina og
miðstéttina, líta niður á hin lítillátu frjósemdargoð.
Slíkan stéttarmun má greina í rómverskum og kelt-
neskum goðsögnum, t. d. í rómversku goðunum Iupiter,
Mars, Quirinus.
Á Indlandi, í Rómaborg og í keltnesku löndunum
mynduðu prestarnir stétt út af fyrir sig; þeir færðu
goðunum fórnir og geymdu hina heilögu speki. Þessir
heilögu menn, brahmanar, flamines, druidar, höfðu
margt sameiginlegt; þeir höfðu sameiginlegar skyldur,
og ýmislegt var þeim öllum bannað. T. d. máttu brahm-
anar og flamines ekki neyta áfengis; þeir máttu ekki
snerta hunda eða hesta og voru skyldir til að gæta still-
ingar í kynferðismálum. Þeir voru oftast hvítklæddir.
En lítum nú á germönsku löndin fyrir austan Rínar-
fljót. Hvers konar trúarbrögð ríktu þar? Cæsar hafði