Studia Islandica - 01.06.1958, Blaðsíða 23

21
skyldir til að fara frá jörðum sínum og auðvitað að
selja fram ávöxt þeirra.
1 þjóðfélagi af þessu tagi var ekki rúm fyrir aðals-
menn, og þar voru engir óðalsbændur. Slíkt þjóðskipu-
lag er grundvallað á stríði. Hershöfðingjar og hermenn
fara einir með völdin. Satt að segja er þetta þjóðskipu-
lagið, sem speglast í Valhöllu, þar sem Óðinn ræður
ríkjum. Hann er foringi Einherja í goðheimi og kappa
í þessum heimi.
Rétt er að minnast á frásagnir um kappa einn, sem
var uppeldissonur Óðins. Ég á við Starkað Stórvirks-
son. Starkaður var af jötnaættum, og því var hann
óvinur Þórs. Óðinn skapaði honum það, að hann skyldi
lifa í þrjá mannsaldra, en Starkaður var níðingur og
vann níðingsverk á hverjum mannsaldri: hið fyrsta var
að hengja drottin sinn, Vikar konung. Óðinn gaf Stark-
aði skáldgáfuna: hann orti ekki seinna en hann mælti.
En hið athyglisverðasta er, að Starkaður var ekki bund-
inn neinum mannlegum tengslum, Hann átti hvorki son
né dóttur og var leiður allri alþýðu. Hann átti of lausa-
fjár, en hvorki land né láð.1 2
Lýsing Cæsars á Þjóðverjum við Rínarfljót er furð-
anlega lík lýsingu á stjórn Haralds hins hárfagra, sem
Snorri skrifaði tólf öldum seinna:
(Hann) eignaðisk í hverju fylki óðul q11 ok allt
land, byggt ok óbyggt, ok jafnvel sjóinn ok vgtnin,
ok skyldu allir búendr vera hans leiglendingar .. .2
Með öðrum orðum hefir Haraldur brotið lög á mönn-
um og komið með löglaust einræði, sem var í andstöðu
við vald aðalsmanna og óðalsbænda, sem áður voru
ríkjandi í Noregi.
Eins og saga Bretlands gefur skýrlega til kynna, eru
einræði og konungsríki illa samrýmanleg ríki aðals-
manna eða óðalsbænda. En á dögum Haralds var að-
1) Oautreks saga VII.
2) Egils saga Skalla-Grímssonar IV.