Studia Islandica - 01.06.1960, Blaðsíða 7

Árrii Böðvarssori
Nokkiai athuganii á lithœtti þjóðsagna-
handiita i saíni Jóns Áinasonai
Inngangsorð
Þegar ég var að bera textann í útgáfu okkar Bjama
Vilhjálmssonar á þjóðsögum Jóns Árnasonar, sem út
kom í fimm bindum á árunum 1954—58,1 saman við
frumritið í Landsbókasafni, flaug mér oft í hug að þarna
væri saman kominn mikill efniviður til rannsóknar á
ritmáli alþýðunnar. — I útgáfunni eru aftan við hvert
bindi upplýsingar um ýmsan rithátt i handritum skrá-
setjara sem ekki kemur fram í textanum sjálfum. Staf-
setning hans var samræmd í útgáfunni, en það stöðugt
haft í huga að við það færi ekki forgörðum nein vitn-
eskja sem ritháttur handritanna gæfi eða kynni að gefa
um málfar skrásetjara. Var því meira tínt til í skýringar
en augljóslega var nauðsynlegt.
Það hefði verið fróðlegt að athuga rækilega frávik
skrásetjara frá hinu almenna beygingakerfi málsins, en
í handritum þjóðsagnanna má finna dæmi bæði um
þurfturðu fyrir „þurftirðu“, segjurðu fyrir „segirðu“,
hefðurðu, vœrurðu, þátíðarmyndina í viðtengingarhætti
hefða fyrir „hefði“ (3. persónu), túnini fyrir „túninu“,
o. fl„ o. fl„ einnig um ýmiss konar fyrnsku, svo sem neit-
unarforskeytið ú- í stað „ó-“, lýsingarorðsendinguna -lig-
ur í stað ,,-legur“ o. s. frv„ um alls kyns beygingarmyndir
skyldleikaorðanna, t. d. nefnifallið dóttrin, dóttirin eða
dótturin, þolfallið dóttrina, dótturina, dóttirina, eignar-
föllin föðurs og bróðurs og þolfallið bróðir, og yfirleitt
flest það sem kennarar framhaldsskóla eiga við að stríða
í fallbeygingum nemenda sinna. Slík frávik eru yfirleitt