Rit Mógilsár - 2020, Blaðsíða 21

Rit Mógilsár 21
Umræður
Munur á milli staða
Þeir staðir þar sem tilraunin var sett út eru eins kon­
ar langskurður af Fljótsdalshéraði og endur spegla
einnig tvær algengar landgerðir á svæðinu sem
nýttar eru til lerkiræktar. Niður stöðurnar sýna að
skilyrði til ræktunar lerk is eru mis jöfn innan Hér­
aðs. Bestur var vöxtur inn í Mjóa nesi og á Hjartar­
stöðum og var hann mjög svipaður samkvæmt
þessum mæ l ing um. Vænta má að yfirhæð flestra
mæliflat anna þar verði á bilinu 16­18 metrar við 80
ára aldur. Grunnflatarvegið meðalþvermál og aðrar
stærðir voru einnig mjög svipaðar í Mjóa nesi og á
Hjartarstöðum.
Það kemur trú lega einhverjum á óvart hversu góður
vöxtur er á Hjartar stöðum, en lengi vel voru uppi
efa semdir um að skóg rækt væri mögu leg utan við
Eiða (Haukur Ragn ars son 1977). Hér er þó verið að
bera sam an sama efni við sem allur var gróður settur
á sama tíma og á nokkuð sam bærilegri land gerð
(jarð djúp um fjalldrapamóa), þannig að saman­
burðurinn ætti að vera nokkuð óbjagaður.
Erfiðustu skilyrðin til skógræktar í þessari rann sókn
voru á Litla­Steinsvaði en þar stend ur til raun in á hæð
og hefur því ekkert landslags skjól sem hefur áhrif á
vöxt lerkisins eins og sést á rúmmálsvexti (12. mynd).
Þar má búast við að yfirhæðin verði á bilinu 11­13
metrar við 80 ára aldur miðað við vöxt inn fyrstu 15
árin.
Á Sturluflöt verður áætluð yfirhæð lerkisins litlu hærri,
eða á bilinu 13­16 metrar við 80 ára aldur. Landið
sem tilraunin var sett í á Sturlu flöt var mjög illa farin
fjallshlíð með lítilli gróður þekju og þunnum jarðvegi
og var talið ónothæft sem beiti land. Mikið er af slíku
landi á innanverðu Hér aði og hefur landgræðsla
með því að gróðursetja lerki í það gefið góða raun
(Sigurður Blöndal og Skúli Björn Gunnarsson 1999).
Þar sem vaxtargeta skóga ræðst ekki síst af frjósemi
jarðvegs (Smith o.fl. 1997), þarf ekki að koma á óvart
að vaxtargeta lerkisins hafi verið heldur minni þar en
í Mjóanesi og á Hjartarstöðum. Það verður fróðlegt
að fylgjast með framvindunni á Sturluflöt vegna
þess hversu rýrt landið er þar og frekar takmarkaðar
upplýsingar eru til um vöxt lerkis yfir lengri tíma á
svo rýru landi á Fljótsdalshéraði.
Það sem vekur einna mesta athygli í niður stöðun­
um er sá mikli munur sem er á vexti lerkis á Hjartar­
stöðum og Litla­Steinsvaði, en einungis 8 kílómetrar
skilja þessa staði að í beinni loftlínu. Hins vegar er
staðsetning tilraunarinnar í svip uðu landslagi á
Hjart ar stöðum og Mjóanesi, í neðanverðum hlíð um
stórra hálsa, en svæð ið á Litla­Steinsvaði aftur á móti
uppi á op inni hæð í annars flötu landi. Af þessu má
álykta að skjól af landslagi hafi meiri áhrif á út komu
skóg ræktar en land fræði leg stað setning, svo sem
fjarlægð frá sjó. Það er m.a. af þessum ástæðum
sem ekki er hægt að meta skóg ræktar skil yrði með
ein földum þumal fingurs regl um eða hita tölum frá
veður athugunar stöðvum heldur þarf að skoða að­
stæð ur á hverjum stað fyrir sig. Þetta er í samræmi
við niðurstöður Arnórs Snorra sonar (1986) í úttekt á
vexti lerkis um allt land. Hann komst að því að álíka
mikill munur er á vexti lerkis innan landsvæða og á
milli þeirra.
Í stuttu máli teljum við líklegt að landslags staða
til raunarinnar á Litla­Steinsvaði og rýr jarðvegur á
Sturlu flöt skýri að mestu vaxtar mun lerkisins á þess­
um stöðum og hin um tveim ur. Land fræðilega dreif­
ingin (lang skurð ur inn af Héraði) skýrir ekki muninn
á vexti lerk is ins og því er ekki hægt að álykta um
skóg ræktar skilyrði miðað við t.d. fjar lægð frá sjó út
frá þessum niðurstöðum.
Áhrif upphafsþéttleika á vöxt
Ef yfirhæð er skoðuð, virðist við fyrstu sýn sem
gróska (vaxtargeta) aukist með trjáfjölda þéttleika­
meðferðanna í tilrauninni (3. og 4. mynd), en hún
er að jafnaði metin út frá yfir hæðar vexti (Smith
o.fl. 1997). Þetta kom einnig fram í fyrri úttekt og
var túlkað þannig þá (Þór veig Jóhannsdóttir o.fl.
2013). Þetta var þó ekki raunin í rannsókn okkar þar
sem þetta kom ekki fram í samsvarandi aukningu á
þvermáls vexti trjánna (10. mynd). Það er þekkt að í
þétt um skógi verður baráttan um sólarljós og stöðu
í skóginum mikil sem veldur því að tré setja auk­
inn kraft í hæðarvöxt, oft á kostnað þver máls vaxtar
(Vuokila 1993). Af þessum sök um verður fróðlegt
að fylgjast með hvort þessi þró un viðhelst í þeim
reitum sem voru snemm grisjaðir árið 2018.
Ekki var marktækur munur á grunnflatarvegnu
meðal þvermáli trjáa á milli meðferða og út frá þeim
niðurstöðum má ætla að þéttleiki sé ekki farinn að
hafa áhrif á þvermálsvöxt. Ein hver hluti trjáa var þó
enn undir tveggja metra hæð og því mun laufkrónan
lagskiptast þegar vaxtarrýmið minnkar (Smith o.fl.
1997). Í ógrisjuðu reitunum mun þéttleikinn því
fljót lega valda því að draga tekur úr þvermálsvexti
undirmálstrjánna (Vuokila 1993). Það verður því
fróðlegt að taka út áhrif snemmgrisjunarinnar eftir
5 ár. Mjög góður þvermálsvöxtur er í til raun inni og í
Mjóanesi og á Hjartarstöðum hafa sverustu tré náð
um 12 sm þvermáli í brjósthæð á 15 árum.
Í fyrri rannsókn Þórveigar Jóhannsdóttur o.fl. (2013)
kom fram að marktækur munur var árið 2011 á milli
yfirhæðar í Mjóanesi og hinna stað anna. Þór veig
gerði einnig aðhvarfsgreiningu á línu legu sam bandi
milli yfir hæðar og raun veru legs þétt leika í öllum
með ferð unum, fékk marktækt já kvætt sam band og
útskýrði þétt leikinn 16% af breytileikanum í yfirhæð
(Þórveig Jóhannsdóttir o.fl. 2013). Þetta var einnig
gert í þessari rannsókn. Hefur sambandið aukist og
útskýrir þéttleikinn nú 22% af breytileika í yfirhæð.
Stærð trjáa skiptir miklu máli um hagkvæmni um­
hirðu aðgerða eins og grisjunar. Það er því mikil­
vægt að hvert tré sé sem rúmmálsmest til að ná
kostn aði við grisjun niður, þar sem kostnaður á
hvern felldan rúmmetra lækkar eftir því sem rúm­