Rit Mógilsár - 2020, Page 22

22 Rit Mógilsár
ferðar reita, og mælifletirnir því breytilegir, frekar
en að rangur fjöldi plantna hafi verið gróðursettur
í reit ina í heild í upphafi. Það styður þessa skoðun
að Bjarni Diðrik (2011) og Þórveig (2012), sem notuðu
aðra 100­200 m2 mæli fleti innan sömu meðferða,
skuli hafa fengið aðrar þéttleikaniðurstöður.
Afföll
Mismikil afföll voru á milli tilraunastaðanna, frá 8%
upp í 30% að meðaltali milli svæða, en 15% að meðal­
tali í allri tilrauninni. Bjarni Diðrik Sigurðsson (2011)
fylgdist með afföllum á föstum reitum frá upp hafi
til ársins 2010 í 3500­meðferðinni á öll um tilrauna­
stöðunum nema í Mjóanesi. Athug anir Bjarna eru í
takt við niðurstöður þessarar rann sóknar. Afföllin á
Litla­Steinsvaði voru hins vegar metin held ur minni
2010, um 18% í stað 25% árið 2017. Það er í samræmi
við niðurstöður Bjarna Dið riks að þar voru afföll
ekki búin árið 2010. Ef þessar niðurstöður eru bornar
saman við úttektir á lifun sem Sigrún Sigurjónsdóttir
(1993) og Valdimar Reynisson (2008) gerðu á
Fljótsdals héraði, voru þau ekki óeðlilega mik il og
jafnvel heldur minni en niður stöður þeirra gáfu til
kynna. Afföllin voru að meðaltali um 20% í úttekt
Sigrúnar og um 30% í úttekt Valdi mars.
Aukastofnar
Mjög algengt er að lerki myndi aukastofna og
ástæð ur þess geta verið margvíslegar. Plöntur geta
verið bitnar af fé, hreindýr skemma 1­3 metra há tré
sem þau nota til að klóra sér á horn unum, í hvössum
vindi getur skafrenningur eða sand fok skemmt börk
trjáa eða þá að plönt ur kelur niður í rót af völdum
frosts.
Þessi áföll valda því að tréð setur ný brum sem
byrja þá að mynda toppa eða að hliðargreinar
byrja að gera það sama. Aukastofnar eru til trafala
við millibilsjöfnun og grisjun, hvort sem það er
gert af manni með keðjusög eða skógarhöggsvél.
Að auki leiðir hátt hlutfall auka stofna til minni
arðsemi ræktunarinnar vegna þess að bolirnir verða
rúmmálsminni og oft það litlir hver um sig að trén
skila eng um afurðum. Þetta geta verið þyrpingar af
smástofnum, tveir eða fleiri saman og allir stofn ar
að svipaðri stærð eða þyrping af stofn um sem hefur
aðalstofn með einum eða fleiri auka stofnum af mis­
munandi stærðum. Það er mikil vægt að við millibils­
jöfnun séu þessir stofnar fjar lægðir þannig að upp
af hverri rót vaxi aðeins einn stofn.
Þessi rannsókn sýndi að með auknum þéttleika
minnkar hlutfall aukastofna (8. mynd). Allavega tvær
ástæður geta valdið því. Sú fyrri er að með auknum
þéttleika eykst sjálfskjólið, þ.e. með auknum þétt­
leika eykst skjólið af hverri plöntu sem minnkar
skemmdir á berki af völd um skaf rennings sem leiðir
til myndunar aukastofna. Seinni ástæðan er að með
auknum þéttleika skógarins minnkar það ljósmagn
sem nær nið ur í skóginn, hægir á vexti aukastofna
og drep ur eitthvað af þeim að lokum.
mál trjáa eykst (Lárus Heiðars son og Loftur Jóns son
2004). Ekki kom fram mark tækur munur á bolrúm­
máli meðaltrjáa milli þéttleikameðferða (11. mynd).
Í rannsókn Þórveigar Jóhannsdóttur (2012) kom held­
ur ekki fram marktækur munur á rúmmáli meðal­
trjáa á milli meðferða, en þá var marktækur mun­
ur á milli staða líkt og í rannsókn okkar. Þá hafði
Mjóa nes rúmmálsmestu trén og ekki var mark tækur
munur á milli Sturluflatar og Hjartar staða né á milli
Sturluflatar og Litla­Steinsvaðs. Þetta hefur breyst og
við 15 ára aldur var marktækur munur á milli allra
staða nema Mjóaness og Hjartar staða.
Áhrif upphafsþéttleika á framleiðni
Að jafnaði jókst standandi viðarmagn eftir því sem
þéttar var gróðursett, eins og búast má við í ung­
skógi, en meðaltrjástærð og trjá fjöldi hafði tölu verð
áhrif á niðurstöðurnar (13. mynd). Spá lík an af vaxtar­
ferli rússalerkis spáir að vöxtur muni við haldast
fram yfir 30 ára aldur en þá muni hann byrja að
dala (Lárus Heiðarsson og Pukkala 2012). Af þess um
sökum er betra að skógurinn sé snemm grisjaður svo
að vaxtar­ og gæðamestu ein stak ling arnir hafi gott
pláss til þvermálsvaxtar ef til gangur ræktunar innar
er framleiðsla á efni til flett ingar.
Áhugavert er að á Sturluflöt og á Litla­Steins vaði
var hlutfallslega aukningin í vaxtarhraða eftir 2011
svipuð og á hinum stöðunum, 133% og 122%, en
vegna hægari vaxtar þar í upphafi dreg ur stöðugt
í sund ur með stöðunum í stand andi viðarmagni.
Meðal vöxtur inn frá 2002 var ekki nema 0,9 m3 á
hektara og ári á Sturluflöt og 0,3 m3 á hektara og
ári á Litla­Steinsvaði (14. mynd). Þar sem vaxtar hraði
skóga er almennt veldis vöxtur í upp hafi vaxtarlotu
(Smith o.fl. 1997, Lárus Heiðars son og Pukkala 2012)
kom þetta ekki á óvart.
Ef 12. mynd er skoðuð sést að viðarframleiðslan á
Sturluflöt í meðferð 3500 var 95% af fram leiðslu
með ferðar 5000. Þetta háa hlutfall kem ur á óvart.
Lík legustu skýringarnar á þessum mun eru að í með­
ferð 5000 var meðaltréð tals vert minna en í með ferð
3500 og þrátt fyrir tals vert meiri fjölda trjáa í með­
ferð 5000 (6. mynd) eykst rúmmálið ekki sem neinu
nemur vegna smæðar trjánna. Munur á rúmmáli
á milli meðferða 2000, 3500 og 5000 var um 30%
að jafnaði fyrstu 15 árin, en aðeins um 10% á milli
meðferða 1000 og 2000 (13. mynd).
Viðmiðunarþéttleiki
Misjafnt var á milli staða hversu nærri viðmiðunar­
þétt leikanum gróðursett var í upphafi í mælifletina.
Á Litla­Steinsvaði og í Mjóanesi var þétt leikinn
undir viðmiðunarþéttleika í öllum með ferðum.
Á Hjartarstöðum náði meðferð 3500 viðmiðunar­
þéttleika en aðrar meðferðir voru undir honum. Á
Sturluflöt voru hins vegar gróðursettar fleiri plöntur
en viðmiðunar þétt leik inn í öllum mæliflötum. Við
teljum að þessi munur stafi fremur af því að gróður­
setning arnar voru ekki alveg jafnar innan með­