Fréttablaðið - 05.05.2021, Blaðsíða 26

Slegist um borgarstjórastólinn
Kannanir benda til að borgarstjóri London, Sadiq Khan, haldi velli í kosningum á fimmtudaginn. Khan er með 13 prósentustiga forystu á frambjóð-
anda Íhaldsf lokksins. Athygli vekur að London hallar sér í ríkara mæli upp að Verkamannaf lokknum en sömu sögu er ekki að segja þegar litið er til
alls Bretlands. Greinendur rekja muninn til þess að íbúar höfuðborgarinnar séu yngri, af f leiri kynþáttum og styðji fremur ESB. FRÉTTABLAÐIÐ/EPA
Skotsilfur
Jón Bjarki
Bentsson
aðalahagfræð-
ingur Íslands-
banka
Seðlabankanum er nokkur vandi á höndum. Hag­kerfið hefur undanfarið gengið í gegn um mikinn samdrátt og þrátt fyrir að landið sé tekið að rísa er
staðan enn nokkuð tvísýn. Á sama
tíma hefur verðbólga reynst talsvert
þrálátari en vænst var. Í apríl var
verðbólgutakturinn sá hraðasti í
átta ár og verðbólga hefur verið yfir
4% efri viðmiðunarmörkum verð­
bólgumarkmiðs bankans frá ára­
mótum. Verðbólguvæntingar hafa
þokast upp og langtíma verðbólgu­
álag á markaði hefur ekki verið
lengra frá verðbólgumarkmiðinu í
tvö ár. Seðlabankafólk hefur eðli­
lega lýst áhyggjum af ástandinu og
minnt á að tæki og tól bankans til
aukins aðhalds séu skammt undan
ef ekki horfir til betri vegar fyrr en
seinna.
Þótt íbúðaverð hafi reynst drýgsti
hækkunarvaldur vísitölu neyslu­
verðs í apríl eru ástæður mikillar
verðbólgu þó f leiri þessa dagana,
enda mældist 12 mánaða verðbólga
með og án húsnæðisliðar sú sama í
mánuðinum. Af 4,6% núverandi
verðbólgu má rekja 2,0 prósent
til innf luttra vara, 0,9 prósent til
húsnæðisliðar og innlendar vörur
og þjónusta skýra hvor sínar 0,8
prósenturnar. Húsnæðisliðurinn
skýrir því fimmtung verðbólgunnar
undanfarna 12 mánuði.
Hröð hækkun íbúðaverðs í síð­
ustu mælingu Hagstofunnar lyfti
hins vegar brúnum margra, enda
virðist hann renna frekari stoðum
undir þá útbreiddu skoðun að
spenna fari vaxandi á íbúðamark­
aði. Öfugt við ýmsa aðra þætti verð­
bólgunnar er íbúðamarkaðurinn
auk heldur undir áhrifasviði Seðla­
bankans þar sem vextir og önnur
umgjörð lánamarkaðar hafa mikil
áhrif á þróun hans.
Sviðið sem Seðlabankinn horfir
yfir má því kortleggja eitthvað á
þessa leið: Eftir ár af kórónukreppu
er atvinnuleysi mikið. Fyrirtæki
og einyrkjar í stærstu útflutnings­
greininni og tilteknum öðrum inn­
lendum geirum á borð við sviðslist­
ir hafa orðið fyrir miklum búsifjum
og tekjutapi. Óvissa er enn mikil og
fyrirtæki í þeim geirum sem betur
standa virðast mörg hver munu
fara fetið í fjárfestingum og aukn­
um umsvifum þar til línur skýrast
í efnahagsmálum. Til að mynda
benda niðurstöður úr könnun SA
meðal stærstu fyrirtækja landsins
til þess að fjárfesting atvinnuveg­
anna kunni að dragast saman í ár
eftir allharðan samdrátt í fyrra.
Á hinn bóginn er staða f lestra
heimila góðu heilli sterk um þessar
mundir þótt það sé auðvitað lítil
huggun þeim stóra hópi sem orðið
hefur fyrir atvinnumissi og tekju­
tapi í kórónukreppunni. Sterk
eignastaða þorra almennings, vax­
andi kaupmáttur og hagstæð kjör
íbúða lána skýra væntanlega að
miklu leyti hversu lífseig eftirspurn
á íbúðamarkaði hefur verið á sama
tíma og framboð nýrra eigna er að
skreppa saman. Þá benda nýlegar
kortaveltutölur til þess að neyslu­
vilji landans sé umtalsverður og
væntingar neytenda náðu þriggja
ára hámarki í nýjustu mælingu
Gallup.
Í þriðja lagi má svo með hóflegri
bjartsýni álykta að líkur fari batn­
andi á bjartari tíð fyrr en seinna í
efnahagslífinu. Bólusetningar eru
loks komnar á mikinn skrið bæði
hérlendis og í viðskiptalöndum
okkar. Kannanir á ferðavilja, leitni­
gögn úr leitarvélum og bókunar­
þróun hjá f lugfélögum og innlend­
um ferðaþjónustuaðilum bendir
allt til þess að spár um ört batnandi
hag ferðaþjónustunnar á seinni
helmingi ársins gætu vel gengið
eftir. Þótt það séu afar góðar fréttir
ef hagkerfið nær viðspyrnu þegar
líður á árið gæti þörfin fyrir mikinn
slaka í hagstjórninni minnkað fyrr
fyrir vikið. Þar við bætist svo fyrr­
nefndur verðbólguþrýstingur sem
þrengir að valkostum hagstjórnar­
aðila í núverandi stöðu.
Er gullni meðalvegurinn
þriggja akreina?
Samantekið má því segja að fyrir
hagstjórnina væri heppilegt að til­
teknir angar hagkerfisins, til að
mynda íbúðamarkaður, byggju við
meira aðhald af hálfu hagstjórnar­
innar. Talsverður hluti til viðbótar,
til að mynda f lest heimili og hluti
atvinnulífsins, gæti líklega haldið
sínu striki þrátt fyrir að aðhaldið
væri aukið hóflega. Sá hluti heim­
ila og þeir geirar atvinnulífsins sem
orðið hafa fyrir mestum skakkaföll­
um vegna faraldursins mega hins
vegar illa við auknu aðhaldi pen­
ingamála á komandi fjórðungum
meðan efnahagsbatinn er að skjóta
rótum. Þessi mikla breidd í stöðu
heimila og fyrirtækja er nokkurt
einsdæmi í nútíma hagsögunni þar
sem eitt hefur oftast yfir alla gengið
í talsvert ríkari mæli. Verði aðhald­
ið aukið of hratt til að bregðast við
verðbólguþrýstingi frá íbúðamark­
aði og/eða vaxandi spurn þeirra
heimila sem betur standa getur það
valdið síðastnefnda hópnum hér
að framan miklum erfiðleikum. Sé
hins vegar beðið með aukið aðhald
þar til ljóst er að síðastnefndi hóp­
urinn er alfarið kominn fyrir vind
getur eftirspurnarspenna og verð­
bólguþrýstingur hins vegar náð að
grafa um sig í millitíðinni og farið
að ógna hinum dýrmæta og tiltölu­
lega nýfengna trúverðugleika verð­
bólgumarkmiðsins.
Farsælasta lausnin á þessari
snúnu stöðu er líklega að leitast
við að laga aðhaldið að hverjum
þessara þriggja hópa eftir því sem
það er unnt. Til að mynda hlýtur að
vera nærtækara að hægja á spurn á
íbúðamarkaði að hluta með þjóð­
hagsvarúðartækjum á borð við þak
á skuldsetningarhlutfall fremur en
beita eingöngu vaxtatækinu til þess
að kæla þann markað og þyngja
þar með almennt róðurinn í hag­
kerfinu. Að sama skapi þyrfti að
gæta að því að mótvægisaðgerðir
hins opinbera dugi til þess að létta
heimilum og fyrirtækjum sem
orðið hafa fyrir barðinu á kórónu­
kreppunni róðurinn þar til þau hafa
sambærilega burði til að standa
undir hærri vaxtakostnaði og þeir
aðilar sem minna fundu fyrir krepp­
unni. Nýlega tilkynnt framlenging
á aðgerðum ríkisstjórnarinnar og
aðlögun sumra þeirra að þróun
undanfarinna fjórðunga er þar
jákvætt skref. Sjálfsagt er hægt að
finna fleiri leiðir til þess að ná þessu
markmiði.
Stjórnvöldum hefur heilt yfir
tekist vel upp við að fást við kór­
ónukreppuna. Nú reynir á að
treysta undirstöðurnar sem best
fyrir komandi uppsveiflu fyrir alla
innlenda aðila með hliðsjón af mjög
misskiptum áhrifum kórónukrepp­
unnar á hérlend heimili og fyrir­
tæki.
Er Seðlabankinn að fást
við þrískipt hagkerfi?  
Það hlýtur að vera
nærtækara að
hægja á spurn á íbúðamark-
aði að hluta með þjóðhags-
varúðartækjum á borð við
þak á skuldsetningarhlutfall
fremur en að beita eingöngu
vaxtatækinu til þess að kæla
þann markað og þyngja þar
með róðurinn í hagkerfinu.
Hagsmunaverðir
eru víða
Ákveðnir fjölmiðlar,
með Ríkisútvarpið
í fararbroddi,
halda áfram að
mjólka mistúlkun
á ummælum
Ásgeirs Jónssonar
seðlabankastjóra um hagsmuna-
hópa. Þeir láta eins og þetta sé
enn stórfrétt og reyna þannig
að þröngva ferköntuðum kubbi
í hringlaga gat. RÚV birti til að
mynda viðtal við heimspeking í
gær þar sem ummælin voru enn
og aftur túlkuð þveröfugt við
útskýringar seðlabankastjóra um
að hann hefði verið að vísa til fjöl-
breytts hóps fyrirtækja, stofnana
og samtaka. Hagsmunagæslan
er víða. Í aðdraganda alþingis-
kosninganna mun Drífa Snædal,
forseti ASÍ, hitta formenn stjórn-
málaflokkanna til að ræða málefni
kosninganna og áherslur flokk-
anna. Ekki er annars að vænta en
að hagsmunir samtakanna verði
þar ofar á dagskrá, sem eðlilegt
er, en endilega hagsmunir heildar-
innar.
Skuldafyllerí
Sósíalista
Eitt af fyrstu kosn-
ingaloforðum
Sósíalistaflokks-
ins er faktískt að
drekkja ríkissjóði,
og þar með lands-
mönnum öllum, í
skuldum. Fleiri slík loforð hljóta
að fylgja innan tíðar. Það er jú
háttur sósíalista. Komist flokkur-
inn til valda í næstu alþingiskosn-
ingum mun hann byggja íbúðir
fyrir 650 milljarða með lánsfé.
Sósíalistaflokkurinn, sem Gunnar
Smári Egilsson kom á kortið, segir
framkvæmdirnar munu ekki kalla
á aukin ríkisútgjöld vegna þess
að ódýr leiga muni standa undir
kostnaðinum. Slíkur ríkisrekstur
getur ekki klikkað. Það er hæpið
að Sósíalistar verði valdamiklir á
komandi þingi. Aftur á móti gætu
aðrir vinstriflokkar þurft að stíga
dansinn. Grunnvandinn á hús-
næðismarkaði felst ekki í að lánin
séu ekki nógu löng (sem er dýr-
keypt) heldur lóðaskorti og hve
dýrt er að byggja.
Pétur til Kviku
eignastýringar
Pétur Richter, sem
starfaði áður um
langt skeið hjá
Arion banka og
forverum hans,
hefur verið
ráðinn til Kviku
eignastýringar þar
sem hann er sérfræðingur hjá
framtakssjóðum bankans. Hann
hafði áður unnið sem fyrirtækja-
ráðgjafi hjá Deloitte en Pétur er
vélaverkfræðingur frá Háskóla
Íslands og er með MBA-gráðu frá
Háskólanum í Reykjavík. Hjá Arion
og Kaupþingi starfaði Pétur í fyrir-
tækjaráðgjöf, fyrirtækjalausnum
og markaðsviðskiptum.
5 . M A Í 2 0 2 1 M I Ð V I K U D A G U R10 MARKAÐURINN