Morgunblaðið - 25.03.2021, Blaðsíða 41

UMRÆÐAN
41
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 25. MARS 2021
Rauðarárstígur 12–14, sími 551 0400 · www.uppbod.is
LUMAR ÞÚ Á GULLMOLA?
Við leitum að málverkum fyrir fjársterka aðila
Þeir listamenn sem koma til greina eru Jóhannes S. Kjarval, Þórarinn B. Þorláksson,
Jón Stefánsson, Svavar Guðnason, Jóhann Briem, Alfreð Flóki, Þorvaldur Skúlason,
Karl Kvaran og Kristján Davíðsson.
Áhugasamir geta haft samband við
Jóhann Ágúst Hansen, sími 8450450, netfang hansen@myndlist.is
Sólveig Vilhjálmsdóttir, sími 6162530, netfang solveig@myndlist.is
Ég hélt til Kaup-
mannahafnar árið 1960
til að selja Evrópu frí-
merki, sem komu þá út.
Keypti þúsund sett á
rúmlega 6.000 ísl. kr. og
tók flug til Köben. Þar
hitti ég Jakob Kvaran
frímerkjakaupmann,
sem bjó í einbýlishúsi
sínu á Amager. Á
nokkrum dögum seldi
ég honum umrædd frímerki á samtals
30.000 danskar krónur.
Nú-nú, síðan fór ég til vinar míns
Kristjáns Péturs, sem var í lyfja-
fræðinámi í borginni. Við fórum á
nokkra næturklúbba og skemmtum
okkur konunglega. Daginn eftir fór ég
að hitta hertogann af Skt. Kildu, sem
er óbyggð eyja við strendur Skotlands.
Af honum keypti ég eina olíumynd á
300 kr. Fórum við svo á borgarrölt,
tókum inni á Hótel Mercur, sem var
rekið af hinum umdeilda og sérvitra
Simoni Spís. Þar fengum við okkur
dýrindismálsverð, létt rauðvín –
franskt – og síðan konjak í eftirrétt.
Nokkrum mánuðum síðar bauð stór-
salinn Ásbjörn Ólafsson Dunganon til
Íslands og lét honum í té íbúð við
Klapparstíg, þar sem hann dvaldi í
góðu yfirlæti í tæpt ár gegn því að
kenna kaupsýslumanninum að lifa fyrir
6 kr. á dag. Dag einn heimsótti ég
Dunganon og bauð honum með mér til
Þorsteins skálds frá Hamri og konu
hans, snillingsins Ástu Sigurðardóttur,
en þá nýlega hafði Ragnar bókaútgef-
andi í Smára gefið þeim gott hús, þar
sem síðar varð Kópavogshöfn. Þegar
vínið var búið fór Ásta í símann í næsta
húsi og hringdi í vin sinn Þorgrím
Jónsson gullsmið, sem hafði verkstæði
með Leifi Kaldal við Þingholtsstræti.
Sendi hann þrjár brennivínsflöskur og
brauð og mjólk fyrir börn-
in, sem þá voru orðin
fimm. Þarna sátum við í
herlegheitum allt til
næsta morguns. Þá tók-
um við leigubíl í bæinn, en
komum við á Hverfisgötu,
þar sem ég vissi af ónot-
uðum kjólfötum. Tókum
við þar þrenn kjólföt, tróð-
um í svarta poka og bár-
um fenginn til heimilis
hertogans við Klapp-
arstíg. Seinna þegar hann
var aftur kominn til Kö-
ben bréfaði hann mér að hann hefði selt
tvö sett á 8.000 danskar, sem var mikið
fé fyrir fátækan aðalsmann.
Árið 1959 fór ég á kirkjuloft Dóm-
kirkjunnar, en þar var þá bókavörður
félagsins Matthías Þórðarson við störf.
Efst í bunka bóka sá ég tvær ljóðabæk-
ur: „Vartegn“ og „Enemod“ eftir Karl
Einarsson. Spurði ég bókavörðinn
hvort hægt væri að fá þessar bækur
keyptar. Hann sagði: „Þér megið bara
eiga þær ef þér viljið.“ Þáði ég það og
fór hróðugur burt með bækurnar, sem
höfundur áritaði nokkrum árum síðar
þegar við hjónin fluttum til Kaup-
mannahafnar með tvo syni. Svo ein-
kennilega vildi til að Matthías Þórð-
arson var tengdafaðir Holmboes
Fálkasonar, sem var ráðuneytisstjóri í
leppstjórn Quislings í Noregi á stríðs-
árunum. Átti ég síðar við hann nokkur
samskipti því hann seldi mér fornmuni
og gömul landakort, sem hann hafði
eignast þegar hann var sendifulltrúi
lands síns, Noregs, í Balkanlöndunum.
Karl Einarsson Dunganon bjó á Lyk-
kesholmsallé nr. 7 C, 2 t.h. Líf hans fór
að fjara út þegar hann var 70 ára.
Hver var sýn þessa sérstæða
manns, sem hafði verið málvinur Hall-
dórs Laxness og samið við hann um
það, að sá þeirra sem fengi fyrr Nób-
elsverðlaun skyldi skipta þeim jafnt?
Síðasta skipti sem ég heimsótti
hann í Köben spurði hann mig hvort
ég vildi njóta dóttur hans sem bjó í
íbúðinni. Ég hafnaði því miður boðinu.
Þessi sérstæði maður var sannkölluð
„draumveraldardimmisjón eins og
hann orðaði það sjálfur og það er þeim
Helgu og Úlfi Hjörvar að þakka að
erfðaskrá hans kvað á um að verk hans
færu til Íslands. Og það gerðu þau með
sóma og hafa heldur betur gert lukku
á gamla landinu hans. Útför hertogans
var gerð frá Frederiksbergs-
dómkirkjunni og sendiherra Íslands
var vitanlega viðstaddur.
Hertoginn kvaddur
Eftir Braga
Kristjónsson
»Hver var sýn þessa
sérstæða manns,
sem hafði verið mál-
vinur Halldórs Laxness
og samið við hann um
það, að sá þeirra sem
fengi fyrr Nóbels-
verðlaun skyldi
skipta þeim jafnt?
Bragi Kristjónsson
Höfundur var fornbókakaupmaður
í rúm 40 ár.
Karl Einarsson Dunganon.
Fyrir mörgum árum
var maður nokkur
staddur á veitingastað
úti á landi. Hann spurði
afgreiðslustúlkuna á
staðnum hvort margir
ferðamenn væru á
staðnum. Nei, sagði
stúlkan, bara nokkrir
Íslendingar.
Mér datt þessi saga í
hug þegar ég fór um
Suðurlandið þegar mesti ferða-
mannastraumur útlendinga var fyrir
rúmu ári.
Á flestum áfangastöðum sem komið
var á var enska aðalmálið, heiðarleg
undantekning var þó á Björkinni á
Hvolsvelli þar sem alltaf var einhver til
staðar sem talaði málið okkar ylhýra.
Ég undirritaður get bjargað mér á
ensku en lenti samt einu sinni í því að
nafnið yfir steiktan lauk á ensku datt
úr mér.
Ég var á ferð austast á Suðurland-
inu og á leiðinni aftur til höfuðborg-
arsvæðisins og ákvað ég að fá mér
pylsu á miðri leið. Auðvitað var enginn
íslenskumaður í sjoppunni sem við
stoppuðum í, en steiktur laukur á
ensku var ekki í tungumálaminninu
hjá mér eins og áður er getið, en sem
betur fer gat ég bent á fyrirbærið inn-
an við afgreiðsluborðið svo málinu var
reddað.
Stolt mitt var samt sært og ég var
ákveðinn í að láta eiganda pylsubúll-
unnar standa fyrir máli sínu.
Hvers vegna ertu með engan Ís-
lending í vinnu þarna hjá þér, myndi
ég spyrja. Ég fæ engan Íslending í
vinnu hjá mér, myndi hann segja.
Hvað rekur þú margar búllur, spyrði
ég. Tíu, gæti svarið verið. Tíu, segði ég,
og svo ertu hissa á að erfitt sé að
manna allar þessa búllur með Íslend-
ingum. Íslendingar eru
svo latir, kæmi næst.
Ertu að meina að letin
borgi sig, segði ég. Ha?
Já, búum við ekki í
þokkalegu samfélagi, er
það þá byggt á tómri
leti?
Ég held þú þurfir ekki
allar þessar búllur til að
þrífast, segði ég áfram.
Við þurfum að geta
tekið á móti öllum ferða-
mönnunum, kæmi þá.
Nei, myndi ég segja, ég veit ekki betur
en landið sé víða að troðast í svaðið
vegna of margra ferðamanna og þeir
kvarta reyndar yfir að fámennið og ró-
in sem þeir leita að sé hvergi orðið að
finna. Er þetta ekki einfaldlega þessi
margumrædda græðgi sem rekur þig
áfram? Við urðum líka rík á síldinni á
sínum tíma en gátum ekki hamið okk-
ur í græðginni og kláruðum næstum
stofninn, er aldrei hægt að fara aðeins
hægar á þessu landi og viðhalda góðu
gengi lengur?
Ertu á móti útlendingum?, fengi ég
beint í andlitið. Ert þú á móti Íslend-
ingum?, svaraði ég til baka, þú gætir
eins sagt að Íslendingar væru hryðju-
verkamenn, þeir tækju það ekki eins
nærri sér og að vera kallaðir letingjar
og það alhæft.
Því nær sem ég komst höfuðborg-
inni sljákkaði í mér.
Hvað hefði gerst ef enginn hefði
verið í búllunni til að selja mér pyls-
una? Ég hefði örugglega ekki lifað af
þessa tvo og hálfan tíma sem eftir var
og í huganum þakka ég trúlaus mað-
urinn guði fyrir EES.
Ferð um Suðurland
Eftir Trausta
Sigurðsson
Trausti Sigurðsson
» Bara nokkrir
Íslendingar…
Höfundur er lífeyrisþegi.
traustitann@gmail.com