Ásgarður : blað starfsmanna ríkis og bæja - 15.09.1979, Blaðsíða 14

CARL W. FRANKEN,
FRAMKVÆMDASTJ. PSI:
AUKNING OPINBERRAR ÞJÓNUSTU
Um síðustu aldamót var aðeins þrítugasti og
þriðji hver vinnandi breti í þjónustu hins opinbera.
Þrem áratugum síðar er tíundi hver launaður breti
opinber þjónn og nú er áætlað að fjórði hver
starfandi maður vinni hjá því opinbera.
Þetta er afar skýr þróun og spurningin:
„Hvernig endar þetta?“ liggur nokkuð beint við.
Dr. Rudolf Meidner sænskur hagfræðingur sem
er mjög þekktur fyrir hugleiðingar sínar um
þetta, telur að árið 2000 e. kr. verði helmingur
allra starfa, þjónustustörf. Með þjónustustörfum
telur hann öll störf hjá ríki og sveitafélögum.
Það eru fjöldamargar ástæður fyrir þessari öru
þróun. Frá aldamótum hefur þjóðfélag okkar tek-
ið stórstígum breytingum. í staðinn fyrir að menn
lifðu og dóu nokkurn veginn upp á eigin spýtur,
með aðstoð fjölskyldu sinnar í mesta lagi, þá
fyilgir nú þjóðfélagið hverjum einstaklingi frá
vöggu til grafar, varðar veg hans, og hleypur und-
ir bagga ef eitthvað ber út af. Og þegar við erum
einu sinni byrjuð að lifa í raunverulegu samfélagi
þá er endalaust hægt að þróa það áfram og m'
tækni gefur okkur endalausa mögulei'ka til þess.
Aukning þjónustugreina
Þess vegna spá menn svona örri þróun á næstu
árum. Okkar bættu lífskjör skapa nýjar þarfir
og þessar nýju þarfir útheimta oft aukna félags-
lega þjónustu. Þar er efst á blaði stöðugt þróaðri
og betri heilsugæsla, bætt umönnun fatlaðra, bætt
aðstaða til íþróttaiðkana, og svo nefndir séu hlutir
af öðru sauðahúsi fjöldaframleiðsla í húsbygging-
um og hin síaukna aðstaða sem krafist er vegna
fjölgunar ferðamanna.
Aðeins helmingur þeirra sem starfa hjá því op-
inbera vinnur þau hefðbundnu störf sem tengd eru
stjórnun sveitafélaga og ríkis (eru eiginlegir bíró-
kratar). Hinn helmingurinn vinnur á bókasöfnum,
barnaheimilum, í skólum, leikhúsum. Starfa vU
heilsugæslu eða félagslega þjónustu eða bara við
einhverja af hinum óteljandi stofnunum, sem
þjóna almenningi.
Þjóðfélag okkar verður æ margslungnara og því
stöðugt erfiðara fyrir einstaklinga að valda veiga-
mi'klum verkefnum. Gera þarf langtíma áætlanir
og því færast hlutirnir í æ ríkara mæli undir for-
sjá ríkisins.
Breytt verksvið
Stjórnun er ekki lengur aðalstarf þeirra, sem
vinna hjá ríki eða bæ. Opinber starfsmaður er
yfirleitt í störfum sem krefjast sérhæfingar og til
þess að valda þessum störfum þarf hann að búa
yfir sérhæfðri menntun og mikilli reynslu. (Stór
hluti af þessum störfum getur aldrei skilað bein-
um arði. Hætt er til dæmis við því að hjartasjúk-
lingar yrðu látnir deyja drottni sínum, ef ilækning
þeirra lyti lögmáli hins frjálsa markaðshagkerfis
um hámarksgróða). Það eru þessir þættir, sem
gjörbreytt hafa eðli opinbera kerfisins. Gert það
svo yfirgripsmikið og ómissandi. Um það bil
helmingur þeirra, sem vinna hjá því opinbera
hefur menntun yfir meðallagi, en aðeins 17%
þeirra sem vinna hjá einkaaðilum.
Störf sem unnin eru hjá ríkinu eiga sér mjög
oft enga hliðstæðu annarsstaðar á vinnumarkaðn-
um. Starfsmaðurinn er því mjög háður sinni
vinnu og verður að mennta sig upp á nýtt (eða
flýja land) ef hann missir hana. Það má segja
Carl W. Franken starfar
hjá einum fjölmennustu
alþjóðasamtökum
opinberra starfsmanna,
sem hafa aðalstöðvar
í London.
14
ASGARÐUR