Morgunblaðið - 28.05.2021, Blaðsíða 55

E
ftir lestur bókar Matildu
Voss Gustavsson (34 ára)
um #metoo-hneykslið
sem skók sænsku aka-
demíuna í nóvember 2017 undrast
enginn að ári síðar hafi hún fengið
stóru sænsku blaðamannaverðlaunin
(Stora journalistpriset) fyrir upp-
ljóstrun ársins í grein sinni í Dagens
Nyheter (DN)
sem sagði frá
áreiti menning-
arfrömuðar í garð
18 kvenna. Tveim-
ur árum síðar, í
nóvember 2019,
sendi Voss Gust-
avsson frá sér
bókina Klúbbinn,
gefin út á íslensku
af Uglu í þýðingu
Jóns Þ. Þórs sagnfræðings.
Í bókinni er ekkert dregið undan
í lýsingum á því hvernig
menningarfrömuðurinn (s. kult-
urprofilen) Jean-Claude Arnault
hagaði sér. Hálfmisheppnaður
Frakki sem þvældist til Stokk-
hólms og dró að sér athygli á veit-
ingastöðum vegna hárgreiðslu,
klæðaburðar og grobbs. Hann
kvæntist ungri, virtri skáldkonu,
Katarinu Frostenson, sem sat í
sænsku akademíunni. Saman ráku
þau einkaklúbb, Forum, sem varð
eins konar fordyri að viðurkenn-
ingu og styrkjum frá akademíunni
með velvild sænsku menningarelít-
unnar.
Orðrómur um kynferðislegt
ofbeldi tengdist Forum. Matilda
Voss Gustavsson fékk heimild
menningarritstjórnar DN til að
rannsaka sannleiksgildi hans. Í
bókinni lýsir hún stig af stigi til
hvers rannsóknarblaðamennskan
leiddi og hverjar afleiðingarnar
urðu þegar hún birti ítarlega rök-
studda grein sína.
Fyrir fjölmiðlamenn er þetta
kennslubók í vönduðum vinnubrögð-
um við rannsóknarblaðamennsku.
Blaðamaðurinn varð að ávinna sér
trúnað fjölda kvenna. Hvort sem þær
vildu koma fram undir nafni eða ekki
beindi birting frásagna þeirra athygli
að þeim sem þolendum. Þær hefðu
ekki treyst hverjum sem var fyrir svo
viðkvæmum einkamálum.
Þá vissi Matilda Voss Gustavsson
að snúist yrði hart til varnar af
klúbbfélögunum, menningar-
frömuðinum og áhrifamiklum vinum
hans. Þeim hafði áður tekist að kæfa í
fæðingu umræður vegna frásagnar
blaðs af myrkraverkum í Forum.
Áhrifavald menningarvita í sænsku
akademíunni er mikið og þeir njóta
náðar konungs. Það þarf mikinn slag-
kraft til að þessi menningarlegi mátt-
arstólpi nötri. Matilda Voss Gust-
avsson og Dagens Nyheter höfðu
hann.
Í nóvember 2017 var Sara Danius,
rithöfundur og prófessor í bók-
menntum, ritari akademíunnar, fyrst
kvenna kjörin til þess. Í bókinni er
samúðin með Söru Danius og við-
brögðum hennar við birtingu grein-
arinnar í DN. Innan akademíunnar
var hún milli tveggja elda og átti ekki
annan kost en að víkja þaðan í apríl
2018. Sara Danius lést úr krabba-
meini í október 2019, áður en bókin
birtist.
Jón Þ. Þór sagnfræðingur þýðir
Klúbbinn lipurlega á íslensku og
rennur textinn vel. Vegna margra
dagsetninga hefði auðveldað lest-
urinn að hafa jafnan ártal með dag-
setningu. Þá hefði nafnaskrá einnig
nýst vel. Loks má minna á regluna
um eignarfall karlmannsnafna. Það
telst rökrétt og í bestu samræmi við
íslenska málhefð að beygja í eignar-
falli bæði eiginnafn og ættarnafn sem
karl ber.
Jean-Claude Arnault var dæmdur
3. desember 2018 í tveggja og hálfs
árs fangelsi. Katarina Frostenson
samþykkti að víkja úr akademíunni
eftir að fallist var á kröfu hennar um
að fá að búa áfram í íbúð akademí-
unnar í Vasastan í Stokkhólmi og að
henni yrðu greiddar 13.000 sænskar
krónur á mánuði til æviloka svo að
hún gæti helgað sig skáldskap.
Afhjúpun Matildu Voss Gustavs-
son vakti heimsathygli og varð til
þess á árinu 2018 að reglum aka-
demíunnar var breytt á þann veg að
enginn er neyddur til að sitja þar til
æviloka. Á árinu 2018 var úthlutun
bókmenntaverðlaunanna frestað um
eitt ár. Efnistök blaðakonunnar og
trúverðugleiki hennar ásamt hug-
rekki og vandaðri ritstjórn Dagens
Nyheter sannaði þarna hverju góð
blaðamennska fær áorkað.
Afhjúpunin skók akademíuna
Ljósmynd/Thron Ullberg
Hugrekki „Efnistök blaðakonunnar og trúverðugleiki hennar ásamt hug-
rekki og vandaðri ritstjórn Dagens Nyheter sannaði þarna hverju góð
blaðamennska fær áorkað,“ segir um vinnubrögð Matildu Voss Gustavsson.
Blaðamennska
Klúbburinn bbbmn
Eftir Matildu Voss Gustavsson.
Þýðandi Jón Þ. Þór.
Kilja, 282 bls.
Útgefandi: Ugla, Reykjavík 2021.
BJÖRN
BJARNASON
BÆKUR
MENNING 55
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 28. MAÍ 2021
Nánari upplýsingar um sýningartíma á sambio.is
TRYGGÐU ÞÉR
MIÐA INNÁ
SÝND MEÐ
ÍSLENSKU TALI.
SÝND MEÐ ÍSLENSKU TALI
WASHINGTON POST
AUSTIN CHRONICLE
THE WASHINGTON POST
ROGEREBERT.COM
TOTAL FILM
USA TODAY
THE SEATTLE TIMES
THE GUARDIAN
GEGGJAÐ FRAMHALD AF EINUM ÓVÆNTASTA
SPENNUÞRILLER SÍÐUSTU ÁRA
ERLENDIR GAGNRÝNENDUR SEGJA:
“EMMA STONE AND EMMA THOMPSON,
THE TWO ARE A DELIGHT BOTH APART
AND TOGETHER…”
“THE BIGGEST SURPRISE OF 2021…”
“IT JUST EXCEEDED ALL OF MY
EXPECTATIONS…”
Íslandsbanki hf. samþykkti á hlut-
hafafundi sínum í fyrradag, 26.
maí, tillögu þess efnis að gefa 203
listaverk í eigu bankans til Lista-
safns Íslands eða viðurkenndra
safna, í samráði við Listasafn Ís-
lands. „Verkin verði gefin með
þeim skilmálum að bankinn hafi
áfram í sínum vörslum 51 verk
sem bankinn nýtir í starfsemi
sinni. Um það verði gerður vörslu-
samningur milli bankans og Lista-
safns Íslands til fyrirfram skil-
greinds tíma. Önnur verk, 152
talsins, verði gefin og afhent
Listasafni Íslands eða öðrum við-
urkenndum listasöfnum,“ segir í
fundargerðinni. Harpa Þórsdóttir,
safnstjóri Listasafns Íslands, segir
að unnið hafi verið að því að þessi
menningarverðmæti bankanna
færu í almannaeigu ef til stæði að
selja þau.
Þjóðargersemar
Harpa segir að árið 2009 hafi
farið fram greining á þessu lista-
verkasafni, lagt á það listfræðilegt
mat á vegum menntamálaráðu-
neytisins. „Forveri minn, Halldór
Björn Runólfsson, og Eiríkur Þor-
láksson, sérfræðingur í mennta-
málaráðuneytinu, báðir listfræð-
ingar, fóru mjög vel yfir þessa
safneign Íslandsbanka ásamt öðr-
um sérfræðingum. Út frá safneign
Listasafns Íslands voru þau verk
flokkuð með það til hliðsjónar að
flokka sem þjóðargersemi ákveð-
inn hluta sem væri þá æskilegt að
færi í safneign Listasafns Íslands.
Það leikur því enginn vafi á því að
þarna eru lykilverk og höfundar
og listamenn sem þarna eru nán-
ast eins og registur af okkar allra
besta fólki,“ segir Harpa og nefnir
sem dæmi verk eftir Þórarin B.
Þorláksson, Kjarval, Finn Jóns-
son, Ásgerði Búadóttur, Erró og
einnig yngri listamenn.
„Það munu fleiri söfn á Íslandi
njóta þessarar gjafar því við vilj-
um kannski ekki fá öll verkin í
safnið okkar en þarna eru mjög
fín verk sem ég er nánast fullviss
um að listasöfn víða um land
munu taka fagnandi. Við viljum
hjálpa bankanum að gefa þau til
íslenskra listasafna víða um land,“
segir Harpa.
Eign úr mörgum bönkum
Safneign Íslandsbanka kemur
úr mörgum bönkum því Íslands-
banki varð til 1990 við samruna
Útvegsbanka, Iðnaðarbanka,
Verzlunarbanka og Alþýðubanka
Íslands. Árið 2000 sameinaðist
hann Fjárfestingarbanka atvinnu-
lífsins og varð Íslandsbanki FBA
og síðar Glitnir hf. Nafnið Íslands-
banki hf. var svo tekið upp að
nýju árið 2009.
Í listfræðilegu úttektinni á safn-
eign Íslandsbanka, sem var gerð
haustið 2009, segir m.a. að lista-
verkaeign bankans sé að nokkru
samtengd þeirri löngu sögu sem
búi að baki þeim fyrirrennurum
sem nefndir hafi verið, þ.e. þeim
bönkum sem sameinaðir voru, og
listaverkaeignin orðið til með
ýmsu móti á öllum starfstíma
þeirra. helgisnaer@mbl.is
Íslandsbanki gef-
ur 203 listaverk
- Listasafn Íslands og söfn fá verkin
Gjöf Hallgrímur Snorrason, for-
maður stjórnar Íslandsbanka;
Harpa Þórsdóttir, safnstjóri Lista-
safns Íslands, og Birna Einarsdóttir,
bankastjóri Íslandsbanka, með mál-
verk eftir Kristján Davíðsson.