Rit Landbúnaðardeildar : B-flokkur - 01.10.1954, Blaðsíða 72

Yfirlit
Sumurin 1951 og 1952 voru gerðar athuganir á kali og gróðurfari
288 sléttna á 130 bæjum sunnan- og' norðanlands. Var tilgangur athug-
ananna að rannsaka þá þætti, er valdið gætu kali, og leita að hugsan-
legum úrbótum eða vörnum gegn því.
1 skýrslu þeirri, sem hér er birt um árangur þeirra athugana, er
viðfangsefninu gerð skil í tveimur köflum. Er fyrri kaflinn um kal, en
sá síðari um gróðurfarsbreytingar í sléttum.
Fyrri kaflinn hefst á skilgreiningu á orðinu kal, eldri athugunum
og lífeðlis- og' eðlisfræðilegum skýringum á fyrirbrigðinu. Er því næst
rakin saga kalára hér á landi og hent á, að kal sé engin nýlunda í
íslenzkum landbúnaði. Leitazt er við að taka það skýrt fram, að kal
orsakast af kaldri og óhagstæðri veði’áttu vetrar- og vormánuðina, sem
alltaf má búast við, og mun því aldrei hægt að umflýja kal með öllu.
Aftur á móti er talin ástæða til að reyna að minnka kalhættu sléttn-
anna og í því sambandi skýrt frá áhrifum hinna einstöku eiginleika
gróðursvæðisins á kalið.
Eru gefin upp í línuritum hlutföll rnilli kalinna og ókalinna sléttna
sunnanlands- og norðan, og eru þær aðstæður taldar hafa aukandi áhrif
á kal, sem hafa meira en 50% kalnar sléttur.
Kemur þá í ljós, að kal hefur farið nokkuð eftir landshlutum. Er
kal talið mest á nýbýlum kringum Reykjavík, á Skeiðum og í Holtum,
í Skaftártungu og í Þingeyjarsýslu. Einkum munu sléttur í miðsveit-
um og á efstu bæjum hafa faiáð illa. Norður- og austurhalli á sléttum
er talinn verstur, en hallalaust og' slétt yfirborð að öðru leyti verra en
hallandi. Mýrarjarðvegi er talið hættast við kali, einkum ef votur er,
og skurðakerfi koma ekki að miklu gagni, ef ekki er sléttað úr upp-
ruðningum, enda virðist yfirborðsvatn, sem liggur á sléttunum og frýs,
stuðla mest að kalinu. Sáðsléttur hafa farið Arerr en græðisléttur og
nýjar verr en gamlar, sem orsakazt gæti af þvi, að í þær vantar meðal
annars háliðagras, skriðlíngresi og túnvingul. Bent er á, hvaða varnir
koma helzt til greina gegn kali, svo sem val túnstæða, þurrkun, frá-
veita yfirborðsvatn o. fl. og einnig, hvernig græða má kalbletti með
völtun, slætti og sáningu.
Síðari kaflinn er um gróðurrannsóknir á túnum. í honum er skýrt
frá og sýnt með línuritum, hvernig gróðurfar sléttna hefur breytzt frá