Storð : heimur í öðru ljósi - 01.04.1983, Page 53

*
Kristján hafði gleymt að
hafa með sér lyklana að
sumarbústað sínum,
sem verið var að
endurbyggja, og
gægðist því inn um
glugga til að sjá hvernig
verkinu miðaði.
heiðum himni. Flugur suðuðu í grasi
og talsverðan spöl fyrir neðan húsið á
Tjörn rann áin, djúp og Iygn. Á stöku
stað sáust skepnur á beit og hey sem
komið var í sæti; annars staðar var
búið að hirða. Fyrir handan blöstu bæ-
irnir í Austurkjálkanum við í þéttri
röð, umgirtir grænum túnum í ágúst-
blíðunni. Ekkert rauf kyrrðina nema
tal okkar.
Eg spurði Kristján um for-
eldra hans, bernsku og
uppeldi sem hann kvað
hafa verið svipað og önr.-
ur sveitabörn fengu á
bernskuárum hans. Þau
hefðu ekki haft úr eins miklu að spila
og seinna varð, ekki haft jafnmarga
hluti handa á milli, enda hefði úrvalið
verið minna og viðhorfin mótast af
því. Enginn saknaði þess sem hann
þekkti ekki og þess vegna hefði skort-
ur á ýmsum efnislegum gæðum sem
nú þættu sjálfsögð ekki varpað nein-
um skugga á líf sitt og jafnaldra sinna
í þá daga eins og menn virtust stund-
um halda nú. Tjarnarheimilið hefði
verið vel bjargálna heimili og foreldr-
um sínum tamara að líta björtum aug-
um á tilveruna og skyggnast fram á
veginn en aftur. Faðir sinn hefði verið
félagsmálamaður og sveitungar hans
treyst honum til margra starfa.
Hann hefði af þeim sökum oft þurft
að bregða sér að heiman, en Kristján
sagðist ekki muna annað en hann hefði
gefið sér þann tíma sem hann gat til
þess að sinna búi sínu og börnum. Þau
hefðu verið vanin við að ganga til al-
gengra starfa þegar þau höfðu aldur
til, svo að þau hefðu haft nóg við að
vera. En á heimilinu hefði iíka ríkt
andi fræðslu og upplýsingar og þau
þess vegna verið hvött til að afla sér
þekkingar eftir föngum og meta hana
að verðleikum. Faðir sinn hefði verið
gagnfræðingur sem þótt hefði býsna
haldgóð menntun á æskuárum hans.
Seinna hefði hann verið vetrarlangt í
lýðháskóla í Noregi og sótt námskeið
við kennaraskólann. Ekki hefðu þá all-
ir átt slíks kost, en hann hefði snemma
verið staðráðinn í að greiða börnum
sínum leið í skóla. Sigrúnu móður sína
kvað Kristján hafa verið hógværa
dugnaðarkonu sem stjórnað hefði
heimilinu innan stokks af röskleik og
útsjónarsemi, en um leið haft vakandi
áhuga á öllu sem búinu viðvék. For-
eldrar sínir hefðu verið stillt og stað-
föst og samhent í lífi og starfi og veitt
börnum sínum ástúð og umhyggju og
góð skilyrði til þroska. Tjörn hefði
verið þannig í sveit sett að þar hefði
oft verið gestkvæmt og þéttbýlið í
sveitinni valdið því að fólk þekktist vel
og fylgdist grannt hvað með annars
högum. Þetta hefði verið gott og
mannúðlegt samfélag eins og nú
mundi vera sagt og þess vegna ekki
annað hægt að segja en að það hefði
verið gott að vera barn og unglingur í
Svarfaðardal.
ristján tók sér mál-
hvíld og leit í kringum
sig. Svo spurði ég
hann hvort búið hefði
verið stórt.
Nei, það var ekki
stórt. Það fer auðvitað eftir því við
hvað er miðað, en kannski hefur ekk-
crt stórt bú verið til í Svarfaðardal.
Hér voru venjulega rúmlega hundrað
kindur og svona sex eða sjö kýr. Þetta
þótti nú nokkuð stórt á svarfdælska
vísu, því að það voru ekki mörg bú
stærri í dalnum. Aftur á móti voru
þau mörg eitthvað talsvert minni. Það
var búið smátt og þéttbýlið afskaplega
mikið eins og það er enn þann dag í
dag. Hér hefur alltaf verið „setinn
Svarfaðardalur“ eins og segir í gömlu
orði og þess vegna voru jarðirnar alltaf
litlar. Ég hef oft verið spurður hvort
Svarfdælingar heima og heiman væru
samheldnari en aðrir og hvort þéttbýl-
ið hafi átt einhvern þátt í því, en ég er
ekkert viss um að þetta sé rétt. Ég sé
að í Reykjavík hópast menn saman
eftir landshlutum og það gera Svarf-
dælingar líka, en ég veit ekki hvort
þeir hafa nokkra sérstöðu að því leyti.
Frekar samheldnir má sjálfsagt segja
að þeir séu og það getur vel verið að
þéttbýlið í dalnum hafi stuðlað að því
að gera þá félagslynda. Og svo er ann-
að sem kannski hefur haft einhver
áhrif á Svarfdælinga og tengt er þétt-
býlinu. Þeir bjuggu smátt og urðu
þess vegna að vera mjög nýtnir. Það
hcld ég að þeir hljóti að hafa verið hér
áður og það fram úr öllu lagi á meðan
búið var við frumstæðan landbúnað.
51 STORO