Storð : heimur í öðru ljósi - 01.04.1983, Page 68

Hofsós. Þá var farið fram Skallárdal,
meðfram Skildinum og fram á jökul,
og svo var Hákambaleið út í Fljót. Það
var hægt að fara hana bæði af Heljar-
dalsheiðinni og eins þarna af Unadals-
jökli. Þá gengur maður eiginlega há-
fjallgarðinn og heldur svo niður Móa-
fellsdal niður í Stíflu.
Sigríður hafði skotið inn
orði og orði til skýringar á
meðan Kristján var að
segja frá þessum gömlu
leiðum í aðrar sveitir og
hann minnti á að um þær
mætti fræðast í bókinni hans Hjartar
sem hann var búinn að nefna. Nú
héldum við til baka og léttum ekki
fyrr en á Urðahlaði. Þar gengum við í
kirkju og Páll fór að búa sig undir
myndatöku. Við Kristján settumst á
kórbekkinn hægra megin, en Sigríður
í bekkinn fyrir aftan okkur.
— Móðir mín fæddist hér á Urðum
1888, sagði Kristján. Afi minn, Sigur-
hjörtur Jóhannesson, sem fæddur var
1855 og náði sjötugsaldri, eignaðist
jörðina eftir foreldra sína og bjó hér á
fjórða áratug. Afi minn var talinn góð-
ur bóndi og átti mörg börn, sérstak-
lega margar dætur. Eini sonurinn sem
hann átti var Sigfús Sigurhjartarson
alþingismaður, þjóðkunnur maður á
sinni tíð. Sigurhjörtur var tvíkvæntur
og báðar konur hans ættaðar úr Þing-
eyjarsýslu. Fyrri kona hans, Soffía
Jónsdóttir, var amma mín, en seinni
konan hét Friðrika Sigurðardóttir.
Hún var móðir Sigfúsar, svo að móðir
mín og hann voru hálfsystkin. Urðir
eru fornfræg jörð, en hún hefur aldrei
verið prestssetur. Sennilegt er að hún
hafi verið landnámsjörð og hún þótti
mikil kostajörð á miðöldum. Hóla-
ráðsmenn áttu til dæmis oft bú hérna
á Urðum og biskuparnir höfðu líka
eignarhald á jörðinni. Þorlákur biskup
Skúlason og Gísli Þorláksson áttu til
dæmis Urðir, og kirkja hefur verið hér
lengi. Sú sem hér stendur núna var
byggð rétt eftir aldamótin, eftir alda-
mótarokið svokallaða. Sigurhjörtur afi
minn var þá bóndi hér á staðnum, en
Urðakirkja var eina bændakirkjan hér
í sveitinni sem þýðir að hún var í eigu
bóndans. í september 1900 kom hér
ofsarok sem feykti um koll kirkjunni
sem fyrir var og Upsakirkju líka og
eyðilagði báðar, og upp úr því var
þessi reist. Altaristaflan hans Arn-
gríms, sú sem Páll er að mynda,
skemmdist mikið í þessu ofsaveðri, þó
að unnt væri að gera við hana, en
þegar hún kom í kirkjuna var Sigur-
hjörtur afi minn ekki enn orðinn um-
ráðamaður hennar. Móðir hans, Anna
Guðlaugsdóttir, var þá eiginlega bónd-
inn hérna á Urðum. Hann var ráðs-
maður hjá henni, hún búandinn, og
það var hún sem lét gera töfluna.
Bændakirkjur eru enn til í Möðrudal á
Fjöllum og Hoffelli í Öræfum sem
kannski er nú varla hægt að telja með,
en næstum alls staðar losuðu kirkju-
eigendurnir sig við kirkjurnar í hend-
ur safnaðanna með sérstökum samn-
ingi. Það gerði Sigurhjörtur afi minn
líka. Ég man ekki árið, en þangað til
var hann síðasti kirkjueigandinn á
Urðum. Hann var enn eigandi þegar
móðir mín gekk fyrir gafl. Hún var
fermd í kirkju föður síns og átti héðan
auðvitað margar góðar minningar.
Hérna fyrir ofan er eitt af þessum
framhlaupum sem svo mikið er af í
norðlenskum fjöllum og reyndar víða
um land, gífurlegt framhlaup frá því
fyrir landnámstíð. Má vel sjá hvernig
klofnað hefur framan úr fjallinu og
milli þessara Urðahóla er mikill og
merkilegur gróður. Móðir mín og syst-
ur hennar töluðu oft um að skemmti-
legt hefði verið Urðahraun. Þær köll-
uðu þetta Urðahraun. Þar óx blágresi
og alls konar fallegur gróður. Annars
get ég varla sagt að ég hafi skoðað mig
rækilega um hérna uppi undir Björg-
um sem þær kölluðu svo, þar sem stál-
ið er þarna upp frá og þessi mikli
stabbi hefur klofnað frá og fallið fram.
Jú, nú man ég það! Þær kölluðu það
upp undir Urðabjörgum.
í kirkjugarðinum eru nokkrar hávaxn-
ar hríslur og hann var loðinn af gróðri.
Undir einu trénu var stór legsteinn og
í hann höggvin nöfn afa Kristjáns og
ömmu, þeirra Sigurhjartar og Soffíu
og fleiri af skylduliði hans í móðurætt.
Hann beygði sig niður og greiddi gras-
ið frá steininum, svo að áletrunin sæist
betur. Örlitla stund virti hann fyrir
sér nöfn Urðafólks. Svo héldum við
aftur út dalinn og heim að Tjörn.
Senn var miður aftann og leið að
mjöltum og öðrum kvöldverkum í
Svarfaðardal. Kristján beið þangað til
Hjörtur bróðir hans kom á dráttarvél
sunnan veg og Sigríður mágkona hans
heiman frá bæ. Þau kvöddust við fjár-
húsin norðan við heimreiðina þar sem
angandi hey stóð úti undir hlöðuvegg.
Það voru fallegar kveðjur og lausar við
langan trega. Bræðurnir göntuðust
hvor við annan. Kristján hló þegar
Hjörtur dró hattkúfinn langt niður á
enni og Sigríður lék sér við hundinn
Prins. Þar sem vegvísirinn bendir
heim að Tjörn voru teknar síðustu
myndirnar af Kristjáni þar heima, sitj-
andi á brúsapallinum.
Skuggar voru teknir að
lengjast í hlíðum og kvöld-
niður kominn í loftið þeg-
ar brott var haldið. Við
vorum farnir að efast um
að við næðum flugvélinni,
en Páll ók greitt. Á leiðinni til Akur-
eyrar talaði Kristján um menn og staði
og við komum þangað í tæka tíð.
Ritstjóri Storðar hafði fylgt okkur út
á flugvöll þegar við fórum norður um
morguninn og beið þar líka þegar suð-
ur kom. Við spjölluðum saman meðan
Kristján beið eftir Halldóru konu
sinni og Páll bar dótið sitt út í bíl. Við
Kristján ætluðum að breyta, laga og
bæta við í ró og næði fyrir sunnan og
þóttumst hafa nógan tíma.
Kvöldsólargeislarnir voru orðnir næst-
um láréttir þegar við kvöddumst á
Reykjavíkurflugvelli með minningar
eins síðsumardags fyrir norðan í far-
angrinum.
Við sáumst ekki eftir það. Þrem vik-
um seinna var klippt á þráðinn.
STORÐ 66