Storð : heimur í öðru ljósi - 01.04.1983, Side 124

Spassky-Frtðrfli
skák í sögufrægu einvígi, en vann
hug og hjarta íslendinga. Síðan
kom hann til Islands 1977 og vann
einvígi við tékkneska meistarann
Hort, en tapaði botnlanganum í
íslensku sjúkrahúsi. Og nú var
hann enn kominn hingað — að
þessu sinni á vegum STORÐAR
til að tefla einvígi við Friðrik
Ólafsson.
En þrátt fyrir fjórar heimsóknir er
það fyrst og síðast einvígið mikla
1972 sem hefur greypt nafn Boris
Spasskys í hugi íslendinga með
þeim hætti að vafasamt verður að
li... hafði tapað
fyrir höfuð-
óvininum og það
jaðraði við ætt-
jarðarsvik.
Meohöndlunin
var í samræmi
við þaðírf
teljast hvort nokkur annar útlend-
ur íþróttamaður hafi notið við-
líkrar hylli hérlendis. Og þegar
Spassky kemur til íslands verður
margt til þess að minna hann á
sumarið '12. Fyrsta kvöldið sem
Spassky stóð við í haust fórum við
nokkrir saman að borða í Grillinu
á Hótel Sögu og var vísað til sætis
við glugga vestan megin í salnum.
Þegar liðið var á máltíðina sagði
Spassky upp úr eins manns hljóði:
„Þakka ykkur fyrir að velja þetta
borð — það var skemmtileg hug-
ulsemi.“ Við urðum hvumsa, enda
höfðum við ekki valið neitt borð.
Það kom svo á daginn, að við ná-
kvæmlega þetta borð hafði
Spassky setið á hverjum degi með-
an á einvíginu mikla stóð. Minn-
ugur og hugulsamur yfirþjónn
hafði tekið málið í sínar hendur.
En ekki var ein báran stök. Að
lokinni þriðju skák Friðriks og
Spasskys var upplýst að taflmenn-
irnir sem voru notaðir, voru hinir
sömu og þeir Fischer og Spassky
tefldu með 1972. Skamma stund
vó Spassky hvítu drottninguna í
hendi sér og það kom fjarrænt blik
í augu meistarans. Sjálfsagt hefur
hugurinn hvarflað til nokkurra
brjálæðislegra mánaða á íslensku
sumri fyrir ellefu árum þegar
sérvitur Bandaríkjamaður hrakti
hann af þeim tindi þar sem aðeins
er rúm fyrir einn — og hann mátti
dúsa á öðru farrými á leiðinni
heim til Rússlands með sært stolt
heils stórveldis á bakinu. „Þetta
eru góðir taflmenn," sagði Spassky
og brosti breitt.
Honum virðist ekkert á móti skapi
að rifja upp atburðina í kringum
„einvígi aldarinnar“. Hann lýsti
því hvernig sovésk yfirvöld fundu
sig knúin til að hefna sín á honum
fyrir að tapa heimsmeistaratitlin-
um. í fjögur ár þraukaði hann sem
uppgjafaheimsmeistari — fékk
aldrei að fara á mót erlendis og var
haldið frá mótum heima fyrir.
Hann hafði tapað fyrir höfuðóvin-
inum og það jaðraði við ættjarðar-
svik. Meðhöndlunin var í sam-
ræmi við það. Fáir myndu áfellast
Spassky, þótt hann minntist þess-
ara atburða með nokkurri biturð,
en þess verður ekki vart. Um ein-
vígið sjálft á hann einungis ljúfar
minningar. Segir það raunar vera
síðasta heimsmeistaraeinvígið þar
sem skákin sjálf skipti mestu máli
— öll einvígin síðan hafi verið
eyðilögð með sálfræðilegum hern-
aði. Hins vegar kom það Spassky
ekki á óvart að Bobby, eins og
hann kallar ávallt keppinaut sinn,
skyldi hætta taflmennsku að ein-
víginu loknu, og með tilliti til
persónuleika Bobbys hefði það
ekki þurft að koma neinum á
óvart. Strax að lokinni síðustu
skák einvígisins segist Spassky
hafa fengið sterka tilfinningu fyrir
því að Bobby hefði jafnframt teflt
sína síðustu kappskák. Hann var
orðinn heimsmeistari — hann
hafði náð lokatakmarkinu.
Það er sláandi hversu djúpa virð-
ingu Spassky ber fyrir Fischer og
af hve mikilli hlýju hann talar ein-
att um hann. Ekki aðeins að hann
líti á Fischer sem höfuðsnilling
skáklistarinnar, heldur dáist hann
að því hve samkvæmur sjálfum sér
þessi skrýtni Ameríkani hafi alltaf
verið. Spassky sagði frá því að ein-
hverju sinni hefði Bobby verið boð-
in stjarnfræðileg upphæð fyrir að
auglýsa evrópskan smábíl í Banda-
ríkjunum. Bobby varð yfir sig
hrifinn af tilboðinu og hafði góð
orð um að taka því. Daginn eftir
kom hann með bægslagangi inn
í skrifstofur bílaframleiðendanna
og sagðist hafa komist að því að
þessi bíll væri sjálfsmorðstæki —
þeir skyldu ekki halda að hann
færi að hvetja fólk til að kaupa
ff I wish
there was
another
Bobbyiíf
slíkt og þvílíkt. Að þeim orðum
töluðum strunsaði hann út og
skellti hurðinni á upphæð sem
var margfalt hærri en verðlaunin
fyrir heimsmeistaratitilinn. Þegar
Spassky hafði sagt okkur þessa
sögu varð hann eins og úti á þekju
andartak, eins og raunar oft þegar
hann talar um eitthvað sem hon-
um er mjög hugfólgið, leit síðan
upp og sagði hægum rómi: “I wish
there was another Bobby.”
Um nokkurra ára skeið reyndi
Spassky að skrifa Fischer við og
við, en fékk engin svör. Fyrir
mörgum árum töluðu þeir saman í
síma um möguleikana á því að
Fischer byrjaði aftur að tefla, en
samtalið var stutt og ruglingslegt
og leiddi ekki til neins. Nú segir
Spassky, að þessi snjallasti skák-
meistari okkar tíma búi suður í
Kaliforníu — í sjálfviljugri ein-
angrun og sárri fátækt.
Spassky hefur nú búið í Frakk-
landi í sex og hálft ár við þær
einstöku aðstæður að geta farið til
Sovétríkjanna hvenær sem hann
vill, og þangað fer hann einu sinni
á ári til að heilsa upp á vini og
ættingja. Sovétmenn hafa jafnvel
nýtt sér krafta hans við skákborðið
nokkrum sinnum eftir að hann
fluttist búferlum, en slíkt hefur
STORÐ 122