Fréttablaðið - 27.11.2021, Blaðsíða 10

Alvarlegri frávik á borði ríkisins
Kristín Theódóra Þórarinsdóttir,
formaður Félags talmeinafræðinga
á Íslandi, segir félagið deila áhyggj-
um foreldra um skort á þjónustu til
barna með tal- og málþroskavanda.
Rammasamningur Sjúkratrygg-
inga Íslands og talmeinafræðinga
rann út í febrúar síðastliðnum. Til
að koma viðræðunum á hreyfingu
skipaði Svandís Svavarsdóttir heil-
brigðisráðherra fjögurra manna
starfshóp í síðustu viku.
„Þetta er að einhverju leyti endur-
tekning á því sem hefur verið gert til
að reyna að samþætta þjónustuna
milli ríkis og sveitarfélaga, þær til-
raunir runnu út í sandinn,“ segir
Kristín.
Í núverandi fyrirkomulagi skipt-
ist ábyrgð á þjónustunni í tvennt,
sveitarfélög bera ábyrgð á nauðsyn-
legri talþjálfun fyrir minniháttar
frávik, á meðan alvarlegri frávik,
eins og í tilfelli sonar Láru, eru á
borði ríkisins.
Áhyggjur ekki teknar alvarlega
Lára segir að þau hafi rekist á marga
veggi í heilbrigðiskerfinu, ekki bara
biðtímann.
„Það er margt gallað þegar það
kemur að snemmtækri íhlutun
hvað varðar að greina börn með
málþroskavanda,“ segir Lára.
„Við 18 mánaða skoðun á Heilsu-
gæslunni á að meta hvort að mál-
þroski barns sé í eðlilegum farvegi.
Ég lýsti yfir áhyggjum mínum í
þeirri skoðun og þá var hann undir
viðmiðum en það var ekki tekið
mark á því og mér sagt að þetta
væri líklegast ekki neitt. Þarna
hefði hann strax átt að fara í ferli og
áhyggjur foreldra teknar alvarlega.“
Segir hún reynslu sína af heilsu-
gæslunni ekki einsdæmi. „Ef það
hefði verið gert þá værum við
kannski búin að vera tæplega 2 ár
á biðlista og hann myndi líklega
fá aðstoð bráðlega. Í stað þess er
þetta búið að vera virkilega langt
og f lókið ferli og núna 3 ára gamall
er hann loksins búinn að fara í mál-
þroskamat. Þetta þarf líka að laga.“
Erfitt að fá reynsluna
Helsti ásteytingarsteinninn í við-
ræðum við Sjúkratryggingar er
ákvæðið um tveggja ára starfs-
reynslu áður en talmeinafræðingar
komast inn á rammasamning, þar
sem meðferð barna með alvarlegri
frávik á sér helst stað, þýðir það að
þeir þurfa að fá starf hjá hinu opin-
bera.
„Vandinn er sá að það er ekki
mikið af slíkri vinnu að hafa, þetta
þýðir að þeir talmeinafræðingar sem
það vilja geta ekki farið að vinna
með þeim hópi sem virkilega þarf á
meðferð að halda,“ segir Kristín.
„Við erum mjög ósátt við þetta
ákvæði og þennan tveggja ára bið-
tíma og höfum komið því skýrt á
framfæri að ef það á að vinna í takti
við þessi stóru markmið að baki
starfshópnum, þá þarf að hleypa
þeim í vinnu.“
Kristín telur ólíklegt að niður-
felling ákvæðisins muni leysa allan
vandann. Töluverður skortur sé á tal-
meinafræðingum. Margir séu að láta
af störfum vegna aldurs og Háskóli
Íslands útskrifi nemendur annað
hvert ár. „Í vor eiga að útskrifast átján
talmeinafræðingar,“ segir Kristín.
Ekki er til neinn miðlægur bið-
listi og því ekki hægt að slá því
föstu hversu mörg börn eru að bíða
eftir talmeinafræðingi, biðin er nú
á bilinu 17 til 36 mánuðir. „Það eru
að minnsta kosti þúsund börn að
bíða,“ segir Kristín. „Við höfum rætt
um að fá slíkan lista til að geta metið
þörfina.“
Starfshópur hefur stuttan tíma
Í starfshópnum eru tveir fulltrúar
heilbrigðisráðuneytisins, einn frá
mennta- og menningarmálaráðu-
neytinu og einn frá félagsmála-
ráðuneytinu. Kalla á til helstu hags-
munaaðila til samráðs við gerð
tillagnanna. Hópurinn á að skila til-
lögum 20. desember næstkomandi,
hópurinn hefur því sextán virka
daga til að klára verkið. Félagið telur
afar brýnt að rödd talmeinafræðinga
fái að heyrast og tekið sé mark á
sjónarmiðum þeirra í vinnunni sem
fram undan sé. Kristín segir það ekki
ganga að ræða málefni talmeina-
fræðinga án talmeinafræðinga.
Kristín segir að markmiðin séu
göfug, en töluverðrar svartsýni
gæti meðal talmeinafræðinga
með framhaldið. Tekur hún fram
að talmeinafræðingar muni beita
frekari hörku ef málin þokast ekki
áleiðis. Dæmi eru um að foreldrar
séu byrjaðir að leita þjónustu
landshluta á milli og tvöfalt kerfi
hafi myndast, þar sem nokkrir tal-
meinafræðingar neyðist til að starfa
utan samnings. Hún segir það nei-
kvæða þróun og ekki í takti við
stefnu yfirvalda um að gæta jafn-
ræðis í þjónustu við börn.
Það sé þó von, þar sem bæði á að
vinna eftir nýjum lögum um sam-
þættingu þjónustu til barna og
heilbrigðisstefnu til 2030, þar sem
kveðið sé á um að starfsmannafjöldi
eigi að vera í samræmi við umfang
þjónustu.
Sjúkratryggingar hafa sagt það
berum orðum að vilji sé til að end-
urskoða tveggja ára ákvæðið, en
slíkt rúmist ekki innan fjárveitinga.
Kristín óttast að starfshópurinn
muni ekki skila miklu.
„Allir vilja börnunum vel þar til
kemur að því að greiða fyrir þjón-
ustuna. Þolinmæði okkar er á þrot-
um og félagið krefst þess að lausn
finnist í málinu og það strax.“ n
17 til 36
mánaða
bið er eftir
talmeina-
fræðingi.
18
talmeina-
fræðingar
eiga að
útskrifast
í vor frá
Háskóla
Íslands,
útskrifað
er á tveggja
ára fresti.
Að greinast með mikla
málþroskaröskun er
háalvarlegt mál sem að
hefur gífurleg áhrif á
barn námslega og
félagslega.
Lára Aradóttir,
móðir þriggja
ára drengs með
málþroska­
röskun
Það eru að minnsta
kosti þúsund börn að
bíða.
Kristín Theódóra
Þórarinsdóttir,
formaður Félags
talmeinafræð­
inga á Íslandi
Þriggja ára drengur með
mikla málþroskaröskun
sér fram á langa bið eftir að
komast til talmeinafræðings.
Formaður Félags talmeina-
fræðinga segir fagfólk svart-
sýnt. Starfshópur ráðherra á
að skila tillögum fyrir jól.
arib@frettabladid.is
HEILBRIGÐISMÁL Foreldrar þriggja
ára drengs með mikla málþrosk-
aröskun hafa beðið í sjö mánuði
eftir aðstoð talmeinafræðings, sjá
þau fram á að þurfa að bíða þangað
til hann verður fimm ára eftir að
hann komist að í talþjálfun. Starfs-
hópur heilbrigðisráðherra á að skila
af sér tillögum um úrbætur á þjón-
ustunni fyrir jól.
„Sonur minn er þriggja ára og
hefur verið greindur með mikla
málþroskaröskun, en niðurstaða
matsins er sú að hann sé með mál-
þroska á við 18 mánaða barn,“ segir
Lára Aradóttir, móðir drengsins.
„Að greinast með mikla mál-
þroskaröskun er háalvarlegt mál
sem að hefur gífurleg áhrif á barn
námslega og félagslega. Við sjáum
það einmitt með okkar dreng að
þetta er að hafa mikil áhrif á félags-
þroska hans og samskipti við önnur
börn, hann er að greinast með
kvíðaeinkenni og svo fylgir þessu
alls konar hegðunarvandi vegna
þess að hann getur ekki tjáð sig.
Það hefur sýnt sig að því fyrr sem er
gripið inn í því betra, því þetta getur
haft mikil áhrif á framtíð barnsins
ef það fær ekki talþjálfun og það
strax.“
Þau eru nú á biðlistum hjá öllum
talmeinastofum á höfuðborgar-
svæðinu. Þau hafa þegar beðið í sjö
mánuði. „Það getur enginn sagt mér
númer hvað hann er á biðlistanum
og það lítur út fyrir að biðin sé alla-
vega tvö ár ef ekki þrjú, sem þýðir
að hann fær kannski aðstoð þegar
hann er 5 ára,“ segir Lára.
Sér fram á
langa bið í
kerfinu
Ari
Brynjólfsson
arib
@frettabladid.is
Sveitarfélög
bera ábyrgð á
talþjálfun fyrir
minniháttar
frávik. Langir
biðlistar bíða
þeirra sem eru
með alvarlegri
vanda.
FRÉTTABLAÐIÐ/
ERNIR
10 Fréttir 27. nóvember 2021 LAUGARDAGURFRÉTTABLAÐIÐFRÉTTASKÝRING FRÉTTABLAÐIÐ 27. nóvember 2021 LAUGARDAGUR