Fréttablaðið - 11.12.2021, Page 12

Fréttablaðið - 11.12.2021, Page 12
Þá gekk Einarr jarl til Hálfdanar. Hann reist örn á baki homum þeima hætti, at hann lagði sverði á hol við hrygginn ok reist rifinn öll ofan á lendar, dró þar út lungun. Var þat bani Hálfdanar. Haralds saga Sigurðarsonar Samkvæmt nýrri rannsókn á hinni alræmdu aftökuaðferð víkinganna, blóðerninum, hefði fórnarlambinu blætt út og það kafnað á örskotsstund. Doktor við Háskóla Íslands telur aðferðina hafa verið notaða sem hefnd. kristinnhaukur@frettabladid.is VÍSINDI Ný rannsókn vísindamanna við Háskóla Íslands og Keele- háskóla í Bretlandi, sýnir að hin víðfræga aftökuaðferð víkingaaldar, blóðörn, var ekki jafn sársaukafull og hún hljómar eða hefur verið sýnd í sjónvarpi. Fórnarlambið hefði dáið á aðeins mínútu. „Blóðörn er öfgafullur og skrítinn. Hann minnir á undarlegt atriði úr hryllingsmynd,“ segir Luke John Murphy, doktor við fornleifafræði- deild Háskóla Íslands, sem vann rannsóknina ásamt Heidi Fuller, Peter Willan og Monte Gates við læknadeild Keele-háskóla. Blóðörn hefur fengið aukna athygli undanfarin ár vegna sjón- varpsþáttanna The Vikings og tölvu- leiksins Assassin ś Creed: Valhalla. Í grófum dráttum gengur hann út á að kljúfa hrygg fórnarlambsins með beittu blaði og brjóta upp rifbeinin að aftan. Þá eru lungun rifin upp og strengd yfir rifbeinin líkt og hamur á vængjum fugls. Sérstakur hugbúnaður var not- aður við rannsóknina til þess að reikna út áhrif blóðarnarins á líf- færin. Murphy var fenginn inn í rannsóknina til þess að veita sögu- lega innsýn í þennan sið og þær frá- sagnir sem til eru í fornritunum. „Blóðörn er ekki jafn sársauka- fullur og fólk heldur. Þetta hefur verið sárt í eina eða tvær mínút- ur og svo er fórnarlambið dáið,“ segir Murphy. Fórnarlambinu blæðir hratt út og getur ekki andað. Aðgerðin sjálf hefur þó tekið umtalsvert lengri tíma og hefur því að langmestu leyti verið gerð á líki. Ekki eru allir sannfærðir um að blóðörninn hafi nokkurn tímann verið gerður. Fyrsta þekkta heim- ildin er Knútsdrápa, sem er ekki á Norrænu heldur engilsaxneskri skandinavísku, og hefur því verið haldið fram að um mistúlkun sé að ræða. Þá er í Orms þætti Stórólfs- sonar frásögn af því að Ormur hafi reist blóðörn í bakið á trölli. Murphy er ekki sammála því að þetta útiloki að blóðörninn hafi verið til. „Við höfum svo margar frá- sagnir af blóðerni að hann er greini- lega fyrirbæri sem var þekkt,“ segir hann. „Þetta er óvenjulegt og öfga- fullt, en samt ekki úr karakter fyrir stríðsmenn á víkingaöld. Það eru frásagnir af fleiri skrýtnum hlutum sem gerðir voru við lík.“ Þetta hafi í raun ekki verið ósvipað og hið svo- kallaða „kólumbíska hálsbindi“ sem latneskir fíkniefnasalar nota til að hræða fólk. Það er að skera fólk á háls og draga tunguna í gegnum sárið. Í rannsókninni er þó ekki full- yrt að blóðörn hafi verið fram- kvæmdur, aðeins að hann hafi verið vel mögulegur. Murphy nefnir aðra aftökuaðferð, að festa garnarenda við tré og láta fórnarlambið ganga í kringum það, sem dæmi um aðferð sem augljóslega hafi ekki verið gerð. Það hafi komið úr kristnum frásagnaarfi í gegnum dýrlinga- sögurnar. En hver var tilgangur blóðarnar? Murphy telur frásagnirnar ekki benda til þess að hann hafi verið mannfórn til Óðins eins og sumir hafa haldið fram. Þvert á móti kemur hann með þá kenningu í rannsókninni að blóðörninn hafi verið form hefndar fyrir slæm dráp. Til að mynda hafi Ormur Stórólfs- son verið að hefna fyrir Ásbjörn fóstbróður sinn. ■ Blóðörn ekki jafn kvalafullur og ætla mætti Samkvæmt fornritunum ristu synir Ragnars loðbrókar blóðörn í bak Ella konungs Norðymbralands, til að hefna fyrir föður sinn, eins og sýnt var í þáttunum The Vikings. SKJÁSKOT/YOUTUBE Luke John Murphy, doktor við fornleifa- fræðideild Há- skóla Íslands birnadrofn@frettabladid.is DÝRAVELFERÐ Ester Rut Unnsteins- dóttir, spendýrafræðingur hjá Nátt- úrufræðistofnun, segir lífgildrur bestu leiðina til þess að veiða haga- mýs sem leita í híbýli manna. Líkt og Fréttablaðið greindi frá í gær er sér- lega mikill músagangur hér á landi nú og er líklegasta skýring hans gott veðurfar langt fram eftir hausti. Fréttablaðið hafði ranglega eftir Ester í gær að best væri að veiða mýs í límgildrur. Þá leið segir Ester stang- ast á við dýravelferðarlög, það segir einnig á síðu Matvælastofnunar. Í 21. grein laga um velferð dýra segir að dýr skuli aflífuð með skjótum og sársaukalausum hætti. Forðast skuli að valda dýrum óþarfa þjáningum eða hræðslu. „Þetta er skelfileg leið til að aflífa dýr og það er alls ekki mælt með að nota límgildrur,“ segir Ester. Mýsnar festist í lími gildrunnar þar sem þær svo veslist upp og deyi, til séu dæmi um það mýsnar slíti af sér útlimi þegar þær reyna að sleppa úr slíkum gildrum. „Það er í rauninni ótrúlegt að það megi selja svona gildrur og hvað þá að þær seljist í bílförmum.“ Þá segir Ester að í langflestum til- vikum sé óþarfi að aflífa hagamýs sem flækist inn í hús. Farsælast sé að loka öllum götum á húsum svo mýsnar komist ekki inn. Fari svo að þær komi inn skuli veiða þær í líf gildrur og hleypa þeim út. „Mikil- vægt er að athuga reglulega hvort mús hafi komið í gildruna og hleypa henni út sem fyrst. Mýs hafa hröð efnaskipti og geta ekki lifað án matar lengi.“ ■ Límgildrur skelfileg leið til að aflífa dýr Ester Rut Unn- steinsdóttir, spendýra- fræðingur hjá Náttúruvísinda- stofnun benediktboas@frettabladid.is LANDBÚNAÐUR „Ullin okkar er ein- stakt hráefni sem hægt er að nýta á svo marga vegu,“ segir Unnsteinn Snorri Snorrason, verkefnastjóri sauðfjárræktar hjá Bændasam- tökum Íslands. Flíkur í nýrri útivistarlínu Icewear eru allar einangraðar með íslenskri ull. Einangrun af þessu tagi er nýtt fyrirbæri í útivistarfatnaði. Hjá Icewear er notast við 80 prósenta íslenska ull í einangrunina. „Þetta er í raun nýsköpun byggð á gömlum grunni sem mun færa ull- ariðnaðinn inn í framtíðina,“ segir Aðalsteinn Pálsson, framkvæmda- stjóri Icewear. Hann bendir á að það sem skipti máli sé að íslenska ullin gefi góða öndun og jafnan varma með einstökum eiginleikum sínum eins og Íslendingar þekki svo vel. Þessi nýja nálgun gefur von um upphaf að nýrri búgrein hér á landi, þar sem bóndi fengi hærra verð fyrir ullina, sem nýtist til framleiðslu á verðmætum vörum. Það sem áður nýttist ekki í prjónaband gæti með þessu leitt til þess að búhættir bænda breyttust og að hér skapist skilyrði til ullarræktunar í stað þess að leiða lömb til slátrunar.■ Sauðfjárrækt gæti snúist um ullina Unnsteinn Snorri Snorra- son 10 Fréttir 11. desember 2021 LAUGARDAGURFRÉTTABLAÐIÐ
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112

x

Fréttablaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.