Fréttablaðið


Fréttablaðið - 11.12.2021, Qupperneq 12

Fréttablaðið - 11.12.2021, Qupperneq 12
Þá gekk Einarr jarl til Hálfdanar. Hann reist örn á baki homum þeima hætti, at hann lagði sverði á hol við hrygginn ok reist rifinn öll ofan á lendar, dró þar út lungun. Var þat bani Hálfdanar. Haralds saga Sigurðarsonar Samkvæmt nýrri rannsókn á hinni alræmdu aftökuaðferð víkinganna, blóðerninum, hefði fórnarlambinu blætt út og það kafnað á örskotsstund. Doktor við Háskóla Íslands telur aðferðina hafa verið notaða sem hefnd. kristinnhaukur@frettabladid.is VÍSINDI Ný rannsókn vísindamanna við Háskóla Íslands og Keele- háskóla í Bretlandi, sýnir að hin víðfræga aftökuaðferð víkingaaldar, blóðörn, var ekki jafn sársaukafull og hún hljómar eða hefur verið sýnd í sjónvarpi. Fórnarlambið hefði dáið á aðeins mínútu. „Blóðörn er öfgafullur og skrítinn. Hann minnir á undarlegt atriði úr hryllingsmynd,“ segir Luke John Murphy, doktor við fornleifafræði- deild Háskóla Íslands, sem vann rannsóknina ásamt Heidi Fuller, Peter Willan og Monte Gates við læknadeild Keele-háskóla. Blóðörn hefur fengið aukna athygli undanfarin ár vegna sjón- varpsþáttanna The Vikings og tölvu- leiksins Assassin ś Creed: Valhalla. Í grófum dráttum gengur hann út á að kljúfa hrygg fórnarlambsins með beittu blaði og brjóta upp rifbeinin að aftan. Þá eru lungun rifin upp og strengd yfir rifbeinin líkt og hamur á vængjum fugls. Sérstakur hugbúnaður var not- aður við rannsóknina til þess að reikna út áhrif blóðarnarins á líf- færin. Murphy var fenginn inn í rannsóknina til þess að veita sögu- lega innsýn í þennan sið og þær frá- sagnir sem til eru í fornritunum. „Blóðörn er ekki jafn sársauka- fullur og fólk heldur. Þetta hefur verið sárt í eina eða tvær mínút- ur og svo er fórnarlambið dáið,“ segir Murphy. Fórnarlambinu blæðir hratt út og getur ekki andað. Aðgerðin sjálf hefur þó tekið umtalsvert lengri tíma og hefur því að langmestu leyti verið gerð á líki. Ekki eru allir sannfærðir um að blóðörninn hafi nokkurn tímann verið gerður. Fyrsta þekkta heim- ildin er Knútsdrápa, sem er ekki á Norrænu heldur engilsaxneskri skandinavísku, og hefur því verið haldið fram að um mistúlkun sé að ræða. Þá er í Orms þætti Stórólfs- sonar frásögn af því að Ormur hafi reist blóðörn í bakið á trölli. Murphy er ekki sammála því að þetta útiloki að blóðörninn hafi verið til. „Við höfum svo margar frá- sagnir af blóðerni að hann er greini- lega fyrirbæri sem var þekkt,“ segir hann. „Þetta er óvenjulegt og öfga- fullt, en samt ekki úr karakter fyrir stríðsmenn á víkingaöld. Það eru frásagnir af fleiri skrýtnum hlutum sem gerðir voru við lík.“ Þetta hafi í raun ekki verið ósvipað og hið svo- kallaða „kólumbíska hálsbindi“ sem latneskir fíkniefnasalar nota til að hræða fólk. Það er að skera fólk á háls og draga tunguna í gegnum sárið. Í rannsókninni er þó ekki full- yrt að blóðörn hafi verið fram- kvæmdur, aðeins að hann hafi verið vel mögulegur. Murphy nefnir aðra aftökuaðferð, að festa garnarenda við tré og láta fórnarlambið ganga í kringum það, sem dæmi um aðferð sem augljóslega hafi ekki verið gerð. Það hafi komið úr kristnum frásagnaarfi í gegnum dýrlinga- sögurnar. En hver var tilgangur blóðarnar? Murphy telur frásagnirnar ekki benda til þess að hann hafi verið mannfórn til Óðins eins og sumir hafa haldið fram. Þvert á móti kemur hann með þá kenningu í rannsókninni að blóðörninn hafi verið form hefndar fyrir slæm dráp. Til að mynda hafi Ormur Stórólfs- son verið að hefna fyrir Ásbjörn fóstbróður sinn. ■ Blóðörn ekki jafn kvalafullur og ætla mætti Samkvæmt fornritunum ristu synir Ragnars loðbrókar blóðörn í bak Ella konungs Norðymbralands, til að hefna fyrir föður sinn, eins og sýnt var í þáttunum The Vikings. SKJÁSKOT/YOUTUBE Luke John Murphy, doktor við fornleifa- fræðideild Há- skóla Íslands birnadrofn@frettabladid.is DÝRAVELFERÐ Ester Rut Unnsteins- dóttir, spendýrafræðingur hjá Nátt- úrufræðistofnun, segir lífgildrur bestu leiðina til þess að veiða haga- mýs sem leita í híbýli manna. Líkt og Fréttablaðið greindi frá í gær er sér- lega mikill músagangur hér á landi nú og er líklegasta skýring hans gott veðurfar langt fram eftir hausti. Fréttablaðið hafði ranglega eftir Ester í gær að best væri að veiða mýs í límgildrur. Þá leið segir Ester stang- ast á við dýravelferðarlög, það segir einnig á síðu Matvælastofnunar. Í 21. grein laga um velferð dýra segir að dýr skuli aflífuð með skjótum og sársaukalausum hætti. Forðast skuli að valda dýrum óþarfa þjáningum eða hræðslu. „Þetta er skelfileg leið til að aflífa dýr og það er alls ekki mælt með að nota límgildrur,“ segir Ester. Mýsnar festist í lími gildrunnar þar sem þær svo veslist upp og deyi, til séu dæmi um það mýsnar slíti af sér útlimi þegar þær reyna að sleppa úr slíkum gildrum. „Það er í rauninni ótrúlegt að það megi selja svona gildrur og hvað þá að þær seljist í bílförmum.“ Þá segir Ester að í langflestum til- vikum sé óþarfi að aflífa hagamýs sem flækist inn í hús. Farsælast sé að loka öllum götum á húsum svo mýsnar komist ekki inn. Fari svo að þær komi inn skuli veiða þær í líf gildrur og hleypa þeim út. „Mikil- vægt er að athuga reglulega hvort mús hafi komið í gildruna og hleypa henni út sem fyrst. Mýs hafa hröð efnaskipti og geta ekki lifað án matar lengi.“ ■ Límgildrur skelfileg leið til að aflífa dýr Ester Rut Unn- steinsdóttir, spendýra- fræðingur hjá Náttúruvísinda- stofnun benediktboas@frettabladid.is LANDBÚNAÐUR „Ullin okkar er ein- stakt hráefni sem hægt er að nýta á svo marga vegu,“ segir Unnsteinn Snorri Snorrason, verkefnastjóri sauðfjárræktar hjá Bændasam- tökum Íslands. Flíkur í nýrri útivistarlínu Icewear eru allar einangraðar með íslenskri ull. Einangrun af þessu tagi er nýtt fyrirbæri í útivistarfatnaði. Hjá Icewear er notast við 80 prósenta íslenska ull í einangrunina. „Þetta er í raun nýsköpun byggð á gömlum grunni sem mun færa ull- ariðnaðinn inn í framtíðina,“ segir Aðalsteinn Pálsson, framkvæmda- stjóri Icewear. Hann bendir á að það sem skipti máli sé að íslenska ullin gefi góða öndun og jafnan varma með einstökum eiginleikum sínum eins og Íslendingar þekki svo vel. Þessi nýja nálgun gefur von um upphaf að nýrri búgrein hér á landi, þar sem bóndi fengi hærra verð fyrir ullina, sem nýtist til framleiðslu á verðmætum vörum. Það sem áður nýttist ekki í prjónaband gæti með þessu leitt til þess að búhættir bænda breyttust og að hér skapist skilyrði til ullarræktunar í stað þess að leiða lömb til slátrunar.■ Sauðfjárrækt gæti snúist um ullina Unnsteinn Snorri Snorra- son 10 Fréttir 11. desember 2021 LAUGARDAGURFRÉTTABLAÐIÐ
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112

x

Fréttablaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.