Fréttablaðið - 11.12.2021, Page 72

Fréttablaðið - 11.12.2021, Page 72
Jólatré og jólaböll Fyrstu jólatrén á Íslandi munu hafa sést í kringum árið 1850 og þá aðallega hjá dönskum fjölskyldum eða dansk- menntuðum fjölskyldum. Jólatrén urðu ekki algeng hér á landi fyrr en um aldamótin 1900. Árið 1952 fékk Reykja- vík í fyrsta sinn stórt jólatré að gjöf frá Osló sem sett var upp á Austurvelli. Jólatré standa nú í stofum flestra landsmanna á jól- unum. Á sjálft aðfangadags- kvöld eru þau miðpunkturinn þegar jólagjafirnar eru opn- aðar því til siðs er að geyma gjafirnar undir trénu. Á mörgum heimilum ríkir sú hefð að skreyta ekki jóla- tréð fyrr en á Þorláksmessu og hjá sumum skal alls ekki tendra ljósin á trénu fyrr en á aðfangadag. Í seinni tíð hefur það færst í aukana að fólk skreyti jólatréð fyrr og má jafnvel sjá það inn um stofu- glugga landsmanna strax 1. desember. Lengi hefur verið til siðs að halda jólaskemmtanir í skólum, leikskólum, á vinnu- stöðum, hjá félagasamtökum og nánast hvar sem. Á slíkum skemmtunum má gjarnan sjá jólatré á miðju gólfi sem svo er dansað í kringum. Þá mynda gestir hring í kringum tréð og ganga í kringum það, syngja sama hin ýmsu lög líkt og Adam átti syni sjö og Dönsum við í kringum eini- berjarunn. n Jólatré, jólabakstur, jólasveinar og jólaljós í gegnum tíðina Aðfangadagur rennur upp eftir minna en tvær vikur. Margir standa nú í ströngu við að baka jóla- smákökur, velja jólatré og skreyta og á morgun kemur fyrsti jólasveinninn til byggða. Hvaðan koma þessar jólahefðir sem við tengjum við jólin og hvernig hafa þær breyst í gegnum tíðina? birnadrofn@frettabladid.is Lengi hefur tíðkast að halda jólaböll á Íslandi þar sem gengið er í kringum jólatréð. Þessir krakkar mættu prúðbúnir á jóla- ball í leikskól- anum Hlíðaborg í desember árið 1967. MYND/ LJÓSMYNDASAFN REYKJAVÍKUR Jólabakstur Á fyrri hluta 20. aldar fór að bera á því að íslenskar húsmæður bökuðu hverja smáköku- sortina á fætur annarri. Því fleiri sortir, því betra. Líkleg ástæða aukins baksturs er talin vera fjöl- breyttara vöruúrval og að bakarofnar voru orðnir almennari eign. Segja má að dregið hafi úr kröfum um fjölda smákökusortanna með tímanum þó að á flestum heimilum sé enn eitthvað bakað fyrir jólin. Með enn fjölbreyttara vöruúrvali hefur það þó einnig aukist að fólk kaupi tilbúið smákökudeig og skelli í ofninn. Hér er uppskrift að auðveldum jólasmákökum: Kókostoppar 250 g smjör 250 g sykur 250 g kókosmjöl 1 egg 100 g hveiti 75 g dökkt súkkulaði (saxað ) Smjör og sykur hrært þar til létt og ljóst, bætið þá eggi í og hrærið vel. Bætið við hveiti, kókosmjöli og súkkulaði. Bakið við 180°C þar til kökurnar eru fallega brúnar. n Aðventuljós Hjá mörgum Íslendingum tíðkast að setja aðventuljós í glugga fyrsta sunnudag í aðventu og er slíkt ljós með vinsælla jólaskrauti landsins. Miðað við vinsældir að- ventuljósa mætti ætla að um ævafornan sið væri að ræða en talið er að fyrsta aðventuljósið hafi ekki borist til landsins fyrr en árið 1964. Það ár fór Gunnar Ásgeirsson kaupsýslumaður í verslunarferð til Stokkhólms. Þar keypti hann aðventuljós í jólagjöf handa nokkrum gömlum frænkum sínum. Ljósin vöktu slíka lukku að Gunnar hóf að flytja þau inn og selja og nú má sjá þau í nærri hverjum einasta glugga í jólamánuðinum. n Skórinn úti í glugga Flest börn á Íslandi setja skóinn út í glugga aðfaranótt 12. desember þegar fyrsti jóla- sveinninn, Stekkjarstaur, kemur til byggða og færir stilltum börn eitthvað fallegt í skóinn en óþægum börnum kartöflu. Sá siður að setja skóinn út í glugga kom fyrst hingað til lands í kringum árið 1930 með íslenskum sjómönnum sem sigldu um Norður- sjó og kynntust hefðinni til dæmis í Hollandi. Þar var til siðs að börn settu skó í glugga aðfaranótt 6. desember með þá von í brjósti að heilagur Nikulás gæfi þeim eitthvað í skóinn. Um miðja síðustu öld hafði siðurinn breitt vel úr sér og almennt varð að börn settu skóinn út í glugga. Mikil misskipting varð þó áberandi milli barna eftir því hversu vel efnaðar fjölskyldur þeirra voru. Þau ríku fengu meira og oftar í skóinn en þau fátækari. Í lok sjöunda áratugarins var misskiptingin orðin slík að rekinn var mikill áróður bæði í fjöl- miðlum og á leikskólum landsins gegn ósam- ræmi og óhófi í skógjöfum. Í kjölfarið komst sú regla á að jólasveinarnir kæmu þrettán dögum fyrir jól til allra barna, hvorki væru þeir fleiri né færri. Enn þann dag í dag hefur mikið verið um það rætt að jólasveinarnir skuli gæta hófs í gjöf- unum og að börn sæti ekki misskiptingu þegar að þeim kemur. n MYND/NORDICNEST FRÉTTABLAÐIÐ/GETTY FRÉTTABLAÐIÐ/GETTY Á mörgum heimilum tíðkast að skreyta jólatréð ekki fyrr en á Þor­ láksmessu og hjá sumum skal alls ekki tendra ljósin á trénu fyrr en á aðganga­ dag. 46 Helgin 11. desember 2021 LAUGARDAGURFRÉTTABLAÐIÐ
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112

x

Fréttablaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.