Skírnir - 01.04.2009, Blaðsíða 15

SKÍRNIR HIN ALÞJÓÐLEGA FJÁRMÁLAKREPPA J3
tölulega lágir og mikið lánsfé var í boði. Gjaldmiðlaskiptamark-
aðir virkuðu einnig vel og hægt var að afla Bandaríkjadala í gegn-
um þá á vöxtum sem voru nánast hinir sömu og ríktu í beinum
lántökum. En áhættan var vanmetin og ekki var hugsað nægilega
vel út í hvað myndi gerast ef lánamarkaðir yrðu erfiðari eða þorn-
uðu nánast upp eins og gerðist í kringum gjaldþrot Lehman Broth-
ers.
Haustið 2007 fór að bera á spennu á gjaldmiðlaskiptamarkaði
í Evrópu, sem virðist hafa stafað af vanda evrópskra banka við að
fjármagna áðurnefndar dollaraeignir. Þegar erfiðara varð að end-
urnýja skammtímalán í Bandaríkjadölum virðast bankarnir hafa
gripið til þess ráðs að taka skammtímalán á heimamarkaði og nota
gjaldmiðlaskiptamarkaðinn til að breyta því yfir í dollara. En hinn
undirliggjandi vandi var skortur á lausu fé í Bandaríkjadölum,
meðal annnars vegna þess að bankar í Bandaríkjunum og Evrópu
voru um þessar mundir að hamstra slíkt lausafé til að búa sig undir
það óveður sem þeir óttuðust að kynni að vera í vændum. Því varð
aukin ásókn í Bandaríkjadal í gegnum gjaldmiðlaskiptamarkaði til
þess að kjör á þeim markaði versnuðu. Eins og nánar verður
fjallað um síðar í greininni var þessum vanda að hluta til mætt með
víðtækum gjaldmiðlaskiptasamningum á milli Seðlabanka Banda-
ríkjanna og helstu seðlabanka í Evrópu.
I því fárviðri fjármálakreppunnar sem hófst með falli Lehman
Brothers um miðjan september 2008 magnaðist dollaraskorturinn
um allan helming og varð að alheimsvandamáli.* * * * 6 Ástæða hans var
að minnsta kosti tvíþætt. I fyrsta lagi það hamstur lausafjár sem
áður var á minnst og magnast þegar óttinn heltekur markaðina. I
öðru lagi, og líklega mikilvægara, þá voru allir að reyna að lækka
skuldsetningu sína á sama tíma í því skyni að draga úr áhættu auk
þess sem vogunarsjóðir og aðrir fjárfestar þurftu að mæta veðköll-
hæð í tveimur gjaldmiðlum sem síðan gengur til baka á umsömdum vöxtum í lok
tímabilsins. Gjaldmiðlaskiptamarkað má nota til að afla lánsfjár í einni mynt
þótt upphafleg lántaka fari fram í annarri. Sjá nánar Baba, Packer og Nagano
2008.
6 Fyrir sum minni ríki í Evrópu var þetta allt eins evruskortur, sbr. Ungverjaland
og ísland.