Strandapósturinn - 01.06.1991, Qupperneq 48

þeir héldu kulda í húsinu eða það sem frysta átti var raðað í
pönnur. ískofi hinsvegar lítil bygging þar sem salti var ekki bland-
að í ísinn og pönnur ekki notaðar. Af fasteignamati yfir hús á
Ströndum verður ekki séð hvernig íshúsin eða ískofarnir voru
gerð né hvaða verkfæri tilheyrðu húsunum. Hér er því heitið
íshús notað með þeim fyrirvara að eins geti verið um ískofa að
ræða. Þó má segja með vissu að það voru íshús sem Níels Jónsson á
Gjögri átti því að dagbækur hans leiða það skýrt í ljós.
Annað athyglisvert við þetta yfirlit er að flest íshúsin voru byggð
eftir 1917. Sex voru reist fyrir 1917 og hefur Níels á Gjögri þá
sérstöðu að hann reisti tvö íshús. En rnilli 1917 og 1930 kornu
Strandamenn upp 13 íshúsum en á fjórða áratug aldarinnar fjór-
um talsins. Líklegt er að Jónas Þorvarðarson hafi keypt íshús
Hjalta Steingrímssonar á Hafnarhólmi en ekki reist nýtt íshús. I
fasteignamati 1930 er íshúsið þar sagt vera gamalt.
Fjölgun íshúsa hélst í hendur við fjölgun vélbáta á svæðinu á
þessu tímabili og aðrar breytingar í útgerð. Fyrir 1917 virðast
vélbátar hafa verið fáir á Ströndum en fjölgar á þriðja áratugnum
þegar flest íshús voru reist. Aðkomubátar urðu fleiri og þar sem
þeir fengu beitu og ís frá íshúsum Níelsar Jónssonar má gera ráð
fyrir að svipaða þjónustu hafi þeir fengið hjá sumum öðrum
íshúsum, þó minna hafi verið. Á fáum landshlutum að svipaðri
stærð og Strandir hafa íshús af gömlu gerðinni orðið jafnmörg.
Þetta voru þjónustuíshús aðallega fyrir snráútgerð: árabáta, vél-
báta en jafnvel línuveiðara allstóra. Þessi íshús voru ekki það dýr í
byggingu og rekstri að bjargálna bændur réðu ekki við. Þó að
sjómenn gætu ekki alltaf byrgt sig af beitu úr íshúsum, gerðu þau
verulegt gagn og styrktu stoðir mannlífs á Ströndum á þessum
tíma.
Helstu heimildir:
Sylvia P. Beamon and Susan Roaf: The Ice-Houses of Britain (London and New
York 1990) 8, 35, 36.
ísak Jónsson: Bréf til Tryggva Gunnarssonar 1889, Skjalasafn Seðlabankans.
Sami: Ishúsviðkoman, Isafold 1901, 14. tbl.
Bjarni Sæmundsson: Fiskirannsóknir 1901, Andvari 28. árg.
46