Syrpa - 01.02.1947, Síða 13

F'
lokaðar götur, sem einungis eru ætlaðar gangandi
fólki. Börnin geta örugg farið ferða sinna innan
hverfisins — í smá sendiferðir, á leikvöllinn o.s.frv.
— án þess að leggja líf sitt í hættu í umferðinni.
Hinsvegar eru svo geysihá hús, 10—15 hæðir, sem
byggð eru úti í frjálsri náttúru, eftir því sem bezt
má fara, ef tekið er tillit til landslags, og þarfa
fólksins. Einnig hefir verið reynt að blanda sam-
an þessum ólíku byggingarháttum, og eru menn
ekki á eitt sáttir um árangurinn. En hvarvetna í
heiminum gera menn tilraunir og ræða þessi mál
af miklu kappi.
Sveitirnar fara heldur ekki varhluta af bollalegg-
ingum hinna skipulagsfróðu. Verður þar efst á
baugi landsskipulagið, sem þá er skipulag fram-
leiðslusvæða landbúnaðarins, því landssvæðin eru
misvel fallin til framleiðslu hinna ýmsu landbún-
aðarafurða.
Allt eru þetta vandamál, jafnt frá menningar-
legu sem fjárhagslegu sjónarmiði.
1 bæjunum skiptast húsnæðisvandamálin í
tvennt: Húsið, sem fjölskyldan byggir eftir
þörfum sínum, og hinsvegar leiguíbúðin. Þessar
tvær tegundir dvalarstaða hafa hvor sín sérstöku
viðhorf.
Yfirleitt munu menn segja, að hver maður ráði,
hvernig hann ráðstafi sínu eigin fé, og þekki bezt
sjálfur þarfir sínar. Þar af leiðandi sé þetta með
arkitektinn aðeins formsatriði, þó að vísu séu ýms
tæknileg atriði, sem hann þurfi að leysa. Um
þessa skoðun fólks skal ekki fjölyrt að sinni, en
aðeins bent á, að fáir byggja hús sín fyrir eigið fé.
Flestir munu til þeiira hluta fá lánað fé almenn-
ings, þannig að húsið verður aðeins að nokkru
leyti einkaeign mannsins sem byggir, og því ekki
þjóðfélaginu óviðkomandi.
Um leiguíbúðina gegnir öðru máli. Hún er föst
söluvara á markaði, og byggjandinn gerir sér ljóst
eins og aðrir framleiðendur, að vara hans verður
að minnsta kosti að fullnægja lágmarkskröfum
markaðsins, og þar að auki að gefa sem mest í aðra
hönd.
Það sem hér hefir verið sagt um viðhorf þess er
byggir, til þessara tveggja tegunda híbýla, eru al-
menn sjónarmið, sem vonandi eiga fyrir sér að
breytast, svo að þau létti oss leiðina til bættra húsa-
kynna.
Enn er ótalið eitt það atriði, sem hefir haft nei-
kvæðust áhrif á byggingarnar, en það er „stíll-
inn“. Jafnt lærðir sem leikir ræða um byggingar
af miklum fjálgleik, og ávallt er rætt um stílinn.
Venjulega eru þessar umræður á svipuðu stigi og
ef menn í umræðum um almennt gildi klæðnaðar
færu að deila um, hvort betra væri -— kjólföt eða
fjallgöngubúnaður. Ætli væri við því að búast, að
útkoman yrði sérlega jákvæð fyrir daglegan klæðn-
að okkar? — Og eins fer um byggingarnar.
Ibúðimar hafa um langan tíma verið háðar til-
hneigingum fólksins til að „taka sig út“. Þegar
menn hafa mótað sér ibúð, hafa þeir gert það með
hliðsjón af, að þeir væru að útbúa handa sér leik-
svið, þar sem þeir tækju á móti náunganum, og
sýndu honum nú, hvað þeir í rauninni væru virðu-
legir menn. Þessi sýningartilhneiging hefir í lang-
an tíma staðið í vegi fyrir góðum og eðlilegum
híbýlum, og hefir þar mjög innilega haldizt í hend-
ur við stílinn. „Stíllinn" sem slíkur hefir löngum
verið óeðlileg viðurkenning á lífsviðhorfum, sem
ekki áttu sér lengur stað í raunveruleikanum, og
því verið fjötur um fót þeim, er meira máttu sín,
en hinum hefðbundinn rammi daglega lífsins.
Ytra útlit hússins var bundið af stílnum, og á
bak við hina „stílhreinu“ fagskiptu hlið var óeðli-
legt og vonlaust að setja hin frjálsu og óreglulegu
„íbúðarplön“, sem nú ryðja sér til rúms. Við mót-
un þessara íbúða er byrjað á nýrri braut, þar sem
mestu máli skipta þarfir og eðlilegt líf fólksins.
Er síðan íbúðin og ytra útlit hússins lagað þar eft-
ir. Maður gæti nefnt þetta lífræna byggingarlist,
í mótsetningu við stílinn.
1 viðleitninni til þess að gera íbúðina íbúðarhæfa
áttu menn áður fyrr við mikla örðugleika að stríða,
vegna þess hve tæknin var skammt á veg komin.
En á því sviði hefir orðið mikil breyting. Yms ný
byggingarefni, og aukin þekking á eldri bygging-
arefnum hafa skapað þá tæknilegu möguleika, að
nú ætti að vera hægt, ef menn legðu sig fram um
það, að skapa fólki dvalarstaði, sem væru því ekki
til trafala.
Byggingarlistin er ef til vill öðrum listum frem-
ur háð lífsskoðunum og lífsviðhorfum. Hún er ekki
list fárra útvaldra. Það, sem gefur henni gildi, er,
að hún stendur föstum fótum í veruleikanum. Hún
er spegilmynd viðhorfa okkar til lífsins, en henni
er þó ekki um megn að stuðla að aukinni þróun
og bættum högum. Þess vegna er nauðsynlegt að
við ræðum hana — forsendur hennar og afleið-
ingar. Við gerum það ekki með því að sökkva okk-
ur niður í kalda stílfræði, heldur með því að at-
huga dagleg afskipti okkar af húsinu, kosti þess og
galla. Hin heilbrigða lausn liggur ekki í stofulær-
dómi „lærðra“ manna. Forsendur hennar eru í
okkur sjálfum og í samtíð okkar.
S Y R P A
3