Syrpa - 01.04.1947, Blaðsíða 4

U M BYGGINGAMÁLEFNI III.
GUNNLAUGUR HALLDÓRSSON:
SKIPULAG BÆJA
Arkitektinn hefur þá sérstöðu meðal þeirra,
sem að listrænum efnum vinna, að hugmyndir
hans verða því aðeins að veruleika, að ltann njóti
skilnings hinna framkvæmdasömu á bygginga
sviðinu, — að öðrum kosti ná þær naumast svo
langt að lita pappírinn.
Hann á í raun og sannleika allt undir skiln-
ingi þeirra, er til hans leita, en það hafa síðustu
árin mest verið efnamenn með sín sérstöku við-
horf. Ekki er hægt að segja, að lausnir þessara
verkefna, sér í lagi í stríðinu og að því loknu, hafi
haft verulegt þjóðfélagslegt gildi; til þess hefur
gætt of lítillar festu hjá arkitektum. Húseigend-
ur hafa sýnilega alltof oft tekið ráðin af teiknur-
um sínum, eða að minnsta kosti er það vart hugs-
anlegt, að lærðir húsameistarar hafi af sjálfsdáð-
um fundið hjá sér livöt til að leika slíkan trúðleik,
því að trúmennska við köllun sína, í þessu fagi,
er ekki að slá um sig með gömlum stílum, heldur
er hún þátttaka í myndun nýrra byggingahátta,
öllum til heilla.
Hinum sönnu „modernistum“ allra þjóða hef-
ur skilizt, að það eru stóru stéttirnar, sem þarfn-
ast þeirra, því viðhorf þeirra er viðhorf þjóðfélag-
anna.
Af þessurn ástæðum er ljóst, að hin nýja stefna
hefur víkkað sviðið og fært oss heim sanninn um
fánýti einstakra listaverka, þótt þau brjóti hinar
dauðu línur hugmyndasnauðra gatna; já, meira
að segja fjöldi slíkra listaverka eykur lítt hæfni
borga til að fullnægja þörfum fjöldans, — en það
er hlutverk þeirra.
Þessi nýi skilningur á hlutverki borga olli því,
að menn stöldruðu við og gerðu sér ljóst, hvernig
komið var og hvers vegna og
hversu úr mætti bæta.
Meginástæða þess, að helztu
borgir á meginlandi Evrópu
eru þröngar, dimmar og óheil-
næmar, eru víggirðingarnar,
sem umlykja kjarna þeirra;
borgurunum var ekki leyft að
byggja utan víggirðinganna,
fyrr en allt var komið í óefni.
Þannig var í pottinn búið,
þegar hin öra tækniþróun
19. aldar sprengdi ramma
hinna gömlu borga, þróun fé-
lagsmála var sarna og engin —
útborgirnar urðu spegilmynd
eymdarinnar innan múranna.
„Úrlausnir“ voru þær helztar,
að endurvekja gamlar stílteg-
undir og láta sem hér væru á
ferðinni rómverskar hallir —
grísk hof eða þá einhver skyld-
82
SYRPA