Syrpa - 01.04.1947, Blaðsíða 32

Bragi Sigurjónsson: HVER ER KOMINN ÚTI?
(Nýir pennar.) Reykjavík, Vikingsútgáfan, 1947.
Bragi Sigurjónsson virðist ekki hafa neitt sérstakt að yrkja
um, ekki liggja neitt á hjarta; og þessi fyrsta kvæðabók hans
ber það hvergi með sér að hann sé skáld. Örfá kvæði mega þó
kallast skaplega ort, til dæmis „Óveðursnótt í Hálfdánartung-
um“, og „Knýið á, og fyrir yður mun upplokið verðal" er
sæmilega rímuð blaðagrein, en allur meginhluti bókarinnar
þykir mér harla óskemmtilegur samsetningur, innantómt og
blælaust rímstagl, og á stundum svo vandræðalegt og smekk-
laust, að furðu sætir. Á það eigi sízt við þau kvæði, sem mest
eru fyrirferðar, og munu öðrum fremur eiga að flytja lífsspeki
höfundarins: „Kirkjugarðurinn rís“ og „Móðir og sonur". Oft
er næsta torvelt að skilja orð hins ibyggna bragsmiðs, og eru
þó hugleiðingar hans í meira lagi almennar, hann uppgötvar
til að mynda á leið sinni suður, að landyrkja muni stunduð í
sveitum Borgarfjarðar! Hann virðist gæddur talsverðri rím-
leikni, en stuðlasetningu og kveðandi er þó ábótavant á all-
mörgum stöðum, og hann misþyrmir oft móðurmálinu á hinn
grevpilegasta hátt. Ekki virðist það að kenna vankunnáttu eða
fáfræði, heldur hroðvirkni, lélegum smekk og algeru virðingar-
leysi fyrir íslenzkri tungu. Sveitin hans „bregður honum í
blassýn", hún er „dönsuð skugguin" og þögn hennar var „sem
þagnir í byl“; hann talar um svaninn, sem „dró seiðandi tón-
galdur" og um „helfreðið líffrjó frá ómunatíð", um „svik og
kefling"; um leiksystur sína kveður hann: „Glöggt eitt það
vissum að gleði okkar öll var í höndunt hins". Og ljóðlínur
sem þessar munu vart ætíaðar vandlátum lesendum:
„Mér fer sem ýmsum fór og fer
við fleyging lífs og klið“ . . .
„En á ótal, ótal spurn
þú engar lausnir hlauzt,
hvernig sem þú gáfu og greind
um gátur þessar brauzt."
„Og lágfleyg varð von, því ég sá ei þann son,
er sviphætti konunga lýsti.
Um yndi varð svart, og ískuldi snart
mitt einmana hjarta og — nísti."
Þannig mætti lengi tclja. „Hver er kominn úti“ er tvímæla-
laust lélegasta bókin, sem enn hefur birzt í bókaflokknum
„Nýir pennar".
Á. Hj.
Friðrik Ásmundsson Brekkan: DROTTNINGARKYN.
Saga. Reykjavík, Bókfellsútgáfan h. f„ 1947.
Efni þessarar sögu er sótt í 9.-17. kafla Njálu og greinir frá
Hallgerði, Þjóstólfi fóstra hennar og eiginmönnum tveimur,
Þorvaldi og Glúmi; sagan hefst þegar Hallgerður er þrettán
vetra og lýkur með vígi Glúms og Þjóstólfs. Verður ekki annað
sagt en Friðrik Brekkan færist ærið í fang er hann velnr sér
Hallgerði að yrkisefni, eina ógleymanlegustu og torráðnustu
persónu íslendingasagna, og þá sem umdeildust hefur orðið
þeirra allra. Og þess hefði höfundur að ósekju mátt minnast,
að ekki hafa öll skáld sótt gull í greipar fornra snillinga.
Brekkan bregður í einu mikilvægu atriði út af frásögn
Njálu: hann lýsir óhappamanninum Þjóstólfi mjög á annan
veg en þar er gert. Þjóstólfur er auðsælega roskinn maður þeg-
ar Hallgerður verður gjafvaxta, honum er þannig lýst með
orðum Njáluhöfundar: „Hann var styrkur maður og vigur vel
og hafði margan mann drepið og bætti engan mann fé.“ „Hall-
gerðar hann engum unni, og eigi mátti’ hann sjálfur njóta",
kveður Grímur Thomsen, og verður frásögn Njálu vart skilin
öðru vísi. En Þjóstólfur Brekkans er ári yngri en Hallgerður,
hann er þræll hennar og skjólstæðingur. Þau fella hugi sam-
an á ungum aldri, ást þeirra er auðvitað vonlaus með öllu
og váleg lífi beggja, en heit og ástríðumikil að sama skapi;
þrælnum og leysingjanum Þjóstólfi er hin fagra og stórláta
höfðingjadóttir eitt og allt, sjálfstæðan vilja hefur hann engan.
Hér verður ekki rakin atburðarás sögunnar, enda óþarft með
öllu: höfundur gerir fátt annað en að fylla í eyður Njálu. En
hann nær hvergi verulega skáldlegum tökum á hinu stórbrotna
yrkisefni, frásögn hans er víðast þægileg, en langdregin, svip
lítil og fjörlaus. Og ekki virðist höfundur skyggn á sálarlíf
persóna sinna, Hallgerður og Þjóstólfur eru bæði fullmótuð
þegar sagan hefst, hinir örlögþrungnu atburðir orka lítt eða
ekki á skapgerð þeirra og manngildi. Einstök atriði hljóta að
valda lesendanum nokkrum heilabrotum. Þjóstólfur er hverj-
um manni vígfimari, en á þó ekki kost á að nema vopnaburð,
hann berst aðeins tvisvar á æfinni og vegur þá bændur Hall-
gerðar, hina fræknustu menn; Hrútur einn er honum snjall-
ari. Verst er, að höfundi tekst of sjaldan að fá lesandann til
þess að gleyma Þjóstólfi Njáls sögu, ásýnd hans gægist fram
þegar minnst varir, af honum er jafnvel myndin framan á
kápu bókarinnar. Aðrar persónur sögunnar eru lítt eftirminni-
legar. Hressilegastur þykir mér Svanur á Svanshóli, er hann
ríður í garð á Höskuldsstöðum, hann minnir þá helzt á Ketil-
björn á Knerri í sögu Gunnars Gunnarssonar.
Frásögn Brekkans er snurðulítil þar til dregur að lokum og
Hallgerður er gefin Glúmi á Varmalæk. En þá kemst höfundur
í ærinn vanda, og er helzt að sjá að honum hafi með öllu
láðst að skoða endirinn í upphafi. Honum er nauðugur einn
kostur að breyta út af frásögn Niálu, en dirfist ekki að ganga
í berhögg við hið mikla listaverk, reynir að fara bil beggja.
Hallgerður giftist að vísu Glúmi með nauðung, en þykir þó
mjög til hans koma, hún virðir hinn göfuglynda, fríða höfð-
ingja umfram aðra menn og grætur hann látinn, en ann Þjóst-
ólfi einum sem fyrr. Mynd hennar óskýrist, athafnir hennar
eru einkennilega óákveðnar, orð hennar vandræðaleg og bland-
in efa. Loks er hin skapstóra, glæsilega höfðingjadóttir gersam-
lega horfin, og tilkomulítil hversdagskona setzt að í hennar
stað. Og víg Glúms, einhver mesti harmleikur sjálfrar Njáls
sögu, orkar lítt á hug lesandans í meðförum Brekkans; um
hinzta skilnað elskendanna, sem mátt hefði verða áhrifamesta
atriði sögunnar, gegnir sama máli.
Bókin er rituð á allgóðri íslenzku, og þó ekki laus við dönsku-
slettur að fullu, stíllinn er blælaus og tilbreytingarlítill, en
blátt áfram og ekki óviðfeldinn. Samtöl eru mörg en oftlega
stirðleg um of, óeðlilegastar virðast mér orðræður Hallgerðar
x bernsku. Höfundur skrifar venjulegt nútíðarmál, en ritar þó
„eg em“ fyrir „ég er“ í samtölum; er það hin versta smekk-
leysa. Y’tri frágangur bókarinnar er góður, en prentvillur
slæmar og ofboðslega margar.
Á. Hj.
110
SYRPA