Syrpa - 01.05.1949, Side 11

í kyrrðinni og dimmunni dreyma það land,
sem dagsljósið skein ekki á,
þar æ upp af skipreika skolast hún von
og skáldanna reikula þrá,
. .. þar einskis manns velferð er volæði hins
né valdið er takmarkið hæst . ..
En þá birtist andvakan ferleg og föl
og fælir burt hvíld mína og ró,
og glötuðu sálirnar sækja að mér,
sem sviku það gött í þeim bjó,
og útburðir mannlífsins ýlfra þá hátt —
það atgervi, er hirðulaust dó.
Og þá sé ég opnast það eymdanna djúp,
þar erfiðið I iggur á hnjám,'
en iðjulaust fjársafn á féleysi elst
sem fúinn í lifandi trjám,
en hugstola mannfjöldans vitund og vild
er villt um og stjórnað af fám.
Skáldið telur sig til þess fætt að kveða fyrir
erfiðisfólk, sem auðvald hefur komið á kné, hug-
stola mannfjöldann, sem valdamenn villa og
leiða. Það verður að opna augu manna. En skáld-
ið örvæntir, að það takist nægilega á sinni ævi.
Von hans er, að í áttina þokist og eftir sinn dag
hljóti sérhver hugsjón sín að lifa og rætast. Þetta
tvennt, baráttan og vonin um að sigrast á bölvun
auðvalds, gerir lífið þess vert að lifa, og myrkrin
verða björt.
Tökum stökk þangað, sem Stefán var kominn á
sjötugasta ár, 1922, og leið að hinzta kvöldi lrans.
Þá orti hann fátt í kvöldhug, en meira um morg-
un nýrrar alþýðualdar:
Fyrir gluggann minn gengu
glaðasólskins dagar,
báru af ylgeislum yddum
örvamæli fullan.
Beint frá uppsölum árdags
undir randir þeirra
langt og gustmikið gólu
gullinskýja lúðrar,
stefndu varðliði vors á
vetrarlönd til njósna.
Upp í brag hef ég búið
Bjarkamálin þeirra.
Elzta herhvöt norrænnar tungu eru Bjarkamál
kölluð: Dagr er upp kominn / dynja hana fjaðr-
ar. — Háttur Stefáns er skyldur þeim og mála-
hætti Ljóða-Eddu, en nánar tiltekið er hann
endurbætt gerð 67. háttar í Háttatali Snorra
Sturlusonar og nefnist sá þar háttlausa. Svo forn
gerðist Stefán til að hitta ljóðeyra næstu kynslóð-
ar eftir dag sinn.
Hverfum nánar að þessu vorkvæði, sem heitir
Martíus eins og herguð Rómar. Vígöld og vargöld
sá Stefán fram undan, en ekki blöskraði honum,
því að trú hans á friðinn á eftir var sterk. Eftir
víkingsvetur, segir hann, er jörðin forug, blökk
og ber, meðan fræ eru að spíra. Áhlaupasamt vor
er ekki fegurra en svo, og „viðlíkt hendir mold
og mann“. Hlekki verður að brjóta, livað sem
kostar. Eggjana þarf enn meir en lækninga, því
að feigt mun ekki læknast. Skáldið segir:
Fram þú, lýður!
Landavíður
liggur í hlekkjum heimur þinn,
harðfrosinn
á hönd og fæti, en hjartaþíður.
Leys hann, meðan lífið bíður!
. . . Hræjum þínum hörkutól
hlóðu sér í valdastól.
Lát nú eigin dáðir duga,
djarfleik þinn og vorljósshuga,
þó að forin fljóti í tárurn, —
þó það hlaupi á hundrað árum
hjörnin forn að yfirbuga.
Lýður, bíð ei lausnarans,
leys þig sjálfur. Þínu eirðu.
Oft voru fjötrar foringjans
fastast sem að að þér reyrðu.
Sagan gjarnast eignar einum
afrekin þín, dreifði múgur!
Samt mátt bera svarabljúgur
sakir alls, sem hlauzt af meinum.
Því hefur hlotnazt herrastaða
heimskra sagna mörgu fóli.
Einn gat ráðið skipaskaða
skeikull Páll frá Staðarhóli.
(Páll sigldi í ofdirfsku á sker, sem búið var að
sýna honum.) í lok þessarar herhvatar minnist
SYRPA
83