Syrpa - 01.05.1949, Side 13

ÁKI PÉTURSSON:
SKÁKDÆMI
3. grein
Skákd. nr. 13
Auguste d’Orville
1842
Hvitt mátar í 2.
leik
Landsbókasafnið okkar er eitt fullkomnasta
skákbókasafn í heimi. Það mijn eiga næstum allar
þær skákbækur og skákrit, sem út liafa verið gef-
in í heiminum og orðin eru 20 ára eða eldri. Nú
hlýtur það að glata þessari forystu, nema því bet-
ur sé á haldið, þar eð slíkur fjöldi skákbóka og
rita er nú gefinn út árlega, að óhugsandi er að
safnið hafi efni á að kaupa það allt og auk þess
myndi tæplega fást gjaldeyrir í stórum stíl til
slíkra bókakaupa. Máske er von um að fá slík rit
í frísendingu frá Iielztu útgefendum eða í skipt-
um fyrir ísl. skákblöð — en það var ekki 20. öldin
senr nú er á dagskrá, heldur sú 19. og enn eldri
tímar.
Fáir staðir í heinri nrunu vera ákjósanlegri en
Reykjavík, vegna Landsbókasafnsins, til rann.
sókna á þeinr efnum er fjalla um skák, einkum
sögulega. Þar hlýtur að vera hægt að finna svör
við ýmsunr atriðunr, senr enn eru óupplýst lreim.
inum, t. d. vegna hvers hurfu veðmálsdæmin af
sjónarsviðinu og nrörkuðu svo sáralítil spor til
bóta, þótt þar mætti búast við miklu af þeinr, og
hvers vegna varð sá litli vottur skuggahliða þeirra
(það, að staðan var ýmist leysanleg eða óleysan-
leg, og að ekki var hirt um skákuppruna þeirra)
að slíku svartnætti í lok 18. aldar, að segja má að
þá séu höfundar orðnir svo leiknir í því að gera
stöður óleysanlegar, að þeir geti ekki lengur sam-
ið leysanlegt skáJídænri. Þá fara þeir að hlaða þan
ýmsum aukaskilyrðunr, svo senr að máta með
ákveðnum manni á ákveðnum reit, án þess að
drepa ákveðna menn eða hreyfa ákveðna menn,
og umfranr allt að lengja lausnina um leiki, rétt
eins og dænrið væri því betra senr lausnin krefði
fleiri leikja. Jafnvel þeir, sem rifu skákdæmalist-
ina upp úr þessari niðurlægingu, Bolton, Brede
Skákd. nr. 14
H. Bolton,
Chess Player’s
Chronicle 1841
Hvitt mátar i 7.
leik.
og d’Orville, voru að nokkru undir þessa sök
seldir. Bók Arons Alexandre, Collection des plus
beaux Problémes d’Échec, París 1846, er safn
beztu skákdæma, sem þá var vitað unr, frá upp-
lrafi vega til útgáfudags, lreljarmikil bók nreð
2000 skákdæmum. Auðvitað er lrún til á Lands-
bókasafninu og eintak safnsins hefur auk þess
þann kost að lrafa verð í eigu fróðs manns, sem
hefur innfært þar ýmsa viðauka og leiðréttingar.
Bók þessi gefur hið bezta yfirlit yfir þann tíma,
senr hér hefur verið minnzt á.
Eina íslenzka skákdæmabókin, senr út hefur
verið gefin ,,Nokkur skákdæmi og tafllok“, prent-
uð í Flórens 1901 að tilhlutun Taflfélags Reykja-
víkur, gefur líka góða hugnrynd um þennan nið-
urlægingartíma skákdænranna. Þar er farið all-
lrörðunr orðunr um einn aðalbrautryðjanda nýja
tímans, Auguste d’Orville, en lýkur þó nreð þess.
um orðum: „Þrátt fyrir þessar kenjar (skilyrðis-
dænri, skringilegar byrjunarstöður) munu lesend-
urnir finna nrargt mjög skemmtilegt í safni höf-
SYRPA
85