Syrpa - 01.05.1949, Page 36

B. S.: Það er heiðarlegt við suma þingmenn Sjálfstæðisflokks-
ins, að þeir hafa víst ekkert lært og engu gleymt á
mannsaldrinum, sem liðinn er, síðan „íhaldið" samein-
aðist úr flokksbrotum þeim, sem vissu ekki lengur, hvort
skárra væri að fljóta langsum eða þversum í straumi
tímans. Afturkastið eftir fyrra heimsstríð var notað til
að festa í sessi allstrangan Ihaldsflokk (sem þorði ekki
lengi að kalla sig réttnefni). Nú á að reyna, hvort ekki
megi skapa svipað afturkast eftir strxð og með sama ár-
angri fyrir afturhaldið í landinu.
F. Ó.: Þál. sýnir á einfaldan og auðskildan hátt fjandskap
ihaldsins við allar félagsmálaumbætur í landinu. Sann-
ast því enn regla Tryggva heitins Þórhallssonar að „allt
er betra en íhaldið" í þeim efnum.
G. C.: Afturhaldið hefur alltaf átt sína fulltrúa. Þarna á það
góða fulltrúa.
K. Ó.: Ég er yfirleitt andvígur flestu af þvi, sem lagt er til í
þessari þingsályktunartillögu um afnám ríkisfyrirtækja.
— Því fer mjög fjarri, að nokkurt vit sé í að lækka fram-
lög til almannatrygginga. Þessar tryggingar er þjóðar-
nauðsyn að auka og efla og búa sem bezt að þeim á
allan hátt. — Athugun á styttri skólaskyldu er ekki tíma-
bær, fyrr en meiri reynsla hefur fengizt þar að lútandi
en nú er fyrir hendi.
1. (Ajnám rikisfyrirtœkja.)
Á. Þ.: Rekstur sumra þeirra fyrirtækja, er getið er í ályktun
þingmannanna, hefur verið svo bágborinn, að mér finnst
ekki vonum fyrr, þótt lagt sé til að fela öðrum rekstur
þeirra, fyrst ríkisstjórnin hefur gefizt upp við að láta
reka þau haganlegar.
I. J.: Athyglisverð.
M. B.: Ég álít að sem ríkisfyrirtæki eigi að reka allt það, er
snertir almenning sem heild, svo sem póst- og farþega-
flutning á landi og með ströndum fram og vörudreifingu
á smáhafnir, svo og hverja þá drift, sem nauðsynleg er
þjóðarheildinni, og eitt eða tvö fyrirtæki eru nóg og því
ekki möguleiki á heilbrigðri samkeppni. Svo og hverja
þá drift, sem gagnleg kynni að verða þjóðarheildinni, en
einstaklingar hafa ekki skipt sér af eða rekið á óheil-
brigðum grundvelli. Þó ber þess að gæta, að þessi fyrir-
tæki séu eins fá og mögulegt er og undir sömu stjórn
tekið allt það, er á samleið.
2. (Lækkun á framlögum til almannatrygginga.)
Á. Þ.: Tryggingarlöggjöfin er án efa einhver merkasta löggjöf
okkar íslendinga og þjóðinni til verðugs sóma. Ég tel
því, að ekki megi gera neinar þær ráðstafanir, er dragi
úr nytsemi þessarar löggjafar. En þörf mun vera á að
sníða af henni nokkra agnúa.
I. J.: Ekki réttmæt.
M. B.: Öfug þróun.
3. (Stytting skólaskyldunnar um 2 ár.)
Á. Þ.: Með fræðslulöggjöfinni nýju, er samþykkt var á Alþingi
1946, var skólaskyldan lengd um eitt ár. Um leið er svo
kveðið á í lögunum, að aukin verði verkleg kennsla stór-
lega frá því, sem áður var. Nú er aðeins byrjað að þreifa
fyrir sér um framkvæmd þessara laga, enda svo ráð fyrir
gert, að þau komi til framkvæmda á mörgum árum. Ég
tel því óráð að breyta ákvæðinu um skólaskylduna fyrr
en séð er, hvernig til tekst um framkvæmd laganna, svo
að ekki sé minnzt á það, sem í tillögu S. Kr. og H. B.
felst, að lækka skólaskylduna um eitt ár frá því, sem
verið hefur í tugi ára. Mig furðar á því, að sömu menn-
irnir, sem 1946 samþykktu að lengja skólaskylduna um
eitt ár, skuli nú leggja til að stytta hana um tvö ár, þ. e.
unglingarnir hverfi frá skyldunámi ári yngri en verið
hefur síðan 1907.
I. J.: Fráleit.
M. B.: Samþykkur, ef urnrædd tvö ár eru tekin framan af skóla-
skyldualdrinum, þar eð vafasamt verður að telja að börn
hafi náð svo snemma nægilegum líkamlegum þroska til
þess að þau bíði ekki skaða af skólasetu.
9. íslendingum er úthlutað svo hárri upphæð Marshall-
lánsins, að aðeins tvö ríki haía fengið meira, miðað
við tölu landsbúa, og er gjöfin írá þvi í marz þó ekki
talin með. — Teljið þér þetta eðlilegt?
Á. Þ.: Svar við þessu hlýtur að fara mjög eftir því, við hvað er
miðað. Sé miðað við fjárhag ríkisins í stríðslok og gjald-
eyrisinnstæðu þjóðarinnar þá og árlega gjaldeyrisöflun
síðan, verður þetta að teljast í meira lagi óeðlilegt —
reyndar óhugsandi. Sé hins vegar miðað við þá stjórn
viðskipta og fjármála, er við höfum haft við að búa um
alllangt skeið, ber líklega ekki að undrast, að íslending-
ar séu þegar orðnir ölmusuþegar í ríkari mæli en
nokkrir aðrir. Er lxklegt að vænta megi frekara fram-
halds þess, ef svo fram vindur, er nú horfir.
B. S.: Úthlutun Marshallfjár fer alveg eftir bandarískum sjón-
armiðum, og upphæðin til íslendinga hlýtur að vera
réttmæt samkvæmt amerískunx skoðunum. Markmiðið
virðist vera að tryggja hluti, sem eru harla mikilvægir
frá ameríska sjónarmiðinu.
F. Ó.: Þessari spurningu verður ekki svarað í stuttu máli, geri
ég það kannske síðar ef tækifæri gefst. Ég get þó sagt
það strax, að ég álít ekki neitt við það að athuga þó að
íslendingar taki lán erlendis til þess að byggja upp at-
vinnulíf sitt; franxtíð þjóðarinnar veltur á því að unnt
sé að halda uppi öruggu atvinnulífi og að framleiðsla
þjóðarinnar aukist. Hitt er svo annað mál, að sitthvað
mætti segja um stjórn og rekstur ýmissa þeirra atvinnu-
tækja, sem keypt hafa verið fyrir erlent lánsfé og betur
hefði mátt um það búa að þessi tæki yrðu efnaleg lyfti-
stöng fyrir almenning. Ýmsum finnst og að brýna nauð-
syn hafi ekki borið til þess að kaupa Rotationspressu
handa Morgunblaðinu fyrir lánaða dali, en sagt er að
slíkt hafi átt sér stað.
G. C.: Frá sjónarmiði Bandaríkjanna er þetta að sjálfsögðu ofur
eðlilegt. Það ber að launa, sem vel er gert. Hins vegar
tel ég meðferð flestra dagblaðanna á fréttinni bera vott
108
SYRPA