Hinsegin dagar í Reykjavík - 01.08.2021, Blaðsíða 15

Þegar við erum pínulítil erum við bara
við sjálf. Ég hef alltaf verið kynsegin, ég
hef alltaf búið yfir hinsegin kyni, en þegar
ég var lítið var það ekki í boði. Ég man
eftir því að hafa klippt hárið á mér stutt,
vegna þess að mér fannst það flott, og
fengið hrós fyrir það. Mér var hrósað fyrir
að vera stelpa sem þorði að klippa á sér
hárið, eins og ég væri með því að fórna
kvenleika mínum til þess að ögra kerfinu.

Þær samfélagslegu reglur sem valda
þessu eru svo inngrónar í kollinum á
okkur að flest áttum við okkur ekki einu
sinni á því að þær séu skaðlegar. Börnin
okkar eru mótuð af umhverfi sínu, þeim
kennt hvað henti þeim og hvað ekki án
þess að nokkur geri minnstu tilraun til að
komast að því hvaða persónu þau geyma.
Litlum stelpum er kennt að með því að
klippa af sér allt hárið séu þær ekki litlar
stelpur lengur, og litlum strákum er kennt
að dirfist þeir að klæðast bleiku afsali þeir
sér þar með karlmennsku sinni.

Ég hef heyrt leikskólabörn segja
hluti eins og: „Af hverju ertu stelpa ef þú
ert með stutt hár?“ „Hún vill ekki leika
sér með þetta, hún er stelpa.“ og „blár er
strákalitur.“ Þetta er ekki þeim að kenna,
kyn er lærð hegðun. Kyn er eitthvað sem
börnum er kennt frá því þau fæðast.
Kynjahlutverk og kynjaðir fordómar er
eitthvað sem börn læra af umhverfi sínu,
þessu eitraða umhverfi sem mótað er af
viðhorfinu um „baráttu kynjanna“ sem
er viðhaldið af okkur. Þessar lífsreglur og
viðhorf sem börnin okkar erfa frá okkur
valda kynbundnu ofbeldi, tilfinningalegri
bælingu og fordómum gagnvart
hinsegin fólki. Afleiðingarnar valda meiri
skaða en við getum ímyndað okkur og
styrkja grunnstoðir feðraveldisins. Með
hverju barni sem elst svona upp bætum
við einum múrsteini við uppistöður
kynjakerfisins og það verður erfiðara og
erfiðara að berjast gegn því.

Það er ekki sjálfsagt fyrir nokkurt
barn að fá að hvíla í sínu sjálfi í okkar
samfélagi. Þetta orsakast af samspili
endalausra lítilla hluta sem við tökum
varla eftir í daglegu lífi. Ágæt dæmi eru
fötin sem við klæðum börnin okkar í,
hárgreiðslan sem við veljum fyrir þau og
dótið sem við kaupum handa þeim. Áður
en við kynnumst barninu okkar höfum
við séð fyrir okkur bláa skyrtu, stuttklippt
hár og dótabíl eða bleikan kjól,
tíkarspena og barbídúkku. Við segjum
þeim hver þau eru áður en þau fá ráðrúm
til að komast að því sjálf.

Réttur okkar til að skoða eigin
kynvitund og lifa samkvæmt henni er
því tekinn frá okkur. Við fáum aldrei að
ákveða hvernig okkur líður best eða hvað
hentar okkur sem einstaklingum best,
það er búið að ákveða það fyrir okkur um
leið og við fæðumst. Ég man eftir því að
hafa reynt að streitast á móti og hvað það
var sárt og er það enn í dag, þegar fólk
hrinti mér aftur ofan í stelpukassann. Ég
man eftir því að hafa steytt hnefann í átt
að reglunum, en sama hvað ég reyndi þá
sigraði kynjakerfið alltaf að lokum.

Það er erfitt að losna úr kassanum,
því allt okkar líf hefur samfélagið reynt að
troða á okkur orðum og skilgreiningum
sem henta okkur ekki, sagt okkur að við
eigum að haga okkur á ákveðinn hátt,
vera einhver sem við erum alls ekki. Það
er svo langt síðan ég var trútt sjálfu mér
að ég man ekki hver ég er lengur. Ég
get ekki lengur greint á milli þess sem
samfélagið vill og þess sem ég vil. Við
eigum við ofurefli að etja þegar við
ögrum samfélaginu með tilvist okkar
einni saman. Það er erfitt ferli að leita
innra með sér að þeirri manneskju sem
hefur orðið undir. Það er erfitt að passa
ekki inn í það sem samfélagið kallar
venjulegt og það er erfitt að vera þetta
hinsegin kyn.

Í fullkomnum heimi fengjum við
öll að lifa án skilgreininga og nokkurrar
hugsunar um hvaða þýðingu okkar
tjáning og hegðun hefði fyrir okkar
sjálfsmynd. Þá væri ekkert „hefðbundið
kyn“ og „hinsegin kyn“. Í slíkum heimi
fengjum við að stíga okkar fyrstu skref
sem við sjálf, en ekki staðalímyndin af
því sem við eigum að vera. Í fullkomnum
heimi væri kyni ekki þvingað upp á
hvern einasta einstakling sem fæðist. Því
þannig erum við öll innst inni. Við erum
bara við sjálf, bara fallegar og marglitar
mannverur.

Við höfum öll okkar kynvitund, og
það eru til jafnmargar útgáfur af henni
og við erum mörg. Engin kynvitund er
eins, enda upplifir engin manneskja
heiminn á sama hátt. Ein kona upplifir
sitt kyn ekki á sama hátt og önnur, því
tilfinningar þeirra og hugar eru svo ólíkir
og einstaklingsbundnir. Þrátt fyrir það
skiptum við mannkyninu í tvo kassa, sem
er langt frá því að vera raunhæft því við
þyrftum tæpa átta milljarða kassa til að
ná að flokka öll rétt.

Í nútímatali og -hugsun
eru hugtökin kvenleiki og
karlmennska þröngir kassar sem einungis
brotabrot fólks sem skilgreinir sig sem
karl eða konu passar inn í, fyrir utan allt
fólkið sem fellur utan kynjatvíhyggjunnar
og finnur sig alls ekki í þessum hugtökum
sem samfélagið telur nauðsynleg.
Kvenleiki og karlmennska eru gildishlaðin
hugtök, þau þarf að víkka og opna, skapa
rými fyrir fleira fólk innan þeirra og utan
þeirra. Þau eru ekki kassar í eðli sínu,
þau eru róf eða landslag, stöðuvatn eða
regnbogi.

Karlmennska og kvenleiki er alls
konar en þau eru ekki einu möguleikarnir,
það er alls konar til utan þeirra sem við
þurfum að viðurkenna. Kynjakassarnir
okkar tveir eru einungis tvö pínulítil
sólkerfi í óteljandi stjörnuþokum og
vetrarbrautum.

Ekkert okkar er eins, og það sem mér
finnst fallegast við það að vera kynsegin
er að geta viðurkennt það. Kynseginleiki
viðurkennir og ýtir undir hugmyndina um
að hver kynvitund sé einstök. Við slítum
okkur frá kössunum og takmörkunum
þeirra og látum okkur fljóta um í þeim
endalausa hafsjó sem það að vera kvár er.
Kynsegin fólk er lifandi sönnun þess að
við erum ekki jafn einföld og við eitt sinn
héldum.