Morgunblaðið - 20.12.2021, Blaðsíða 9

FRÉTTIR 9Innlent
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 20. DESEMBER 2021
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
Grunnvísindi í þágu sjálfbærrar
þróunar, gler og svo hand-
færaveiðar og fiskeldi. Á nýju ári
verður þetta þrennt í brennidepli á
vettvangi Sameinuðu þjóðanna og
2022 er alþjóðlegt ár þessara mál-
efna. „Allt er þetta gert til að vekja
athygli á atriðum sem eru þýðing-
armikil og til þess að auka þekk-
ingu, fræðslu og knýja fram breyt-
ingar,“ segir Vala Karen
Viðarsdóttir, framkvæmdastjóri
Félags Sameinuðu þjóðanna á Ís-
landi, í samtali við Morgunblaðið.
Félagið var stofnað í apríl 1948
og fyrstur manna í forystu þess var
Ásgeir Ásgeirsson, seinna forseti
Íslands. Félagið er hluti af heims-
samtökum WFUNA (World Federa-
tion of United Nations Associa-
tions). Helsta hlutverk félagsins er
að ýta undir sjálfbæra þróun með
tilliti til heimsmarkmiða SÞ, vera
leiðandi í öflugri upplýsingagjöf
um SÞ og undirstofnanir þeirra og
fjalla um mikilvægi þróunarsam-
vinnu.
Áherslumál tengd
heimsmarkmiðum
Á vettvangi Sameinuðu þjóð-
anna var Alþjóðlegt ár flóttafólks
1959 og síðan þá hafa fjölmörg mál-
efnið verið sett í sviðsljósið ár
hvert. „Aðildarríkin leggja til
áherslumál og allsherjarþingið
kemur þeim á framfæri. Þemu árs-
ins eru svo tengd heimsmarkmið-
unum um sjálfbæra þróun. Raunar
er allt starf samtakanna og aðild-
arríkja þeirra nátengt núgildandi
heimsmarkmiðum sem sett voru
fram árið 2015. Almenn vitund um
markmiðin þessi er góð á Íslandi.
Við sjáum æ fleiri taka upp þau upp
í starfi sínu auk þess sem þau eru
áberandi í sáttmálanum sem starf
nýrrar ríkisstjórnar byggist á,“
segir Vala Karen.
Síðustu árin hefur oft verið
rætt um mikilvægi þess að vísindin
sé ekki gengisfelld. Þar hefur sér-
staklega verið fjallað um afneitun á
fullyrðingum um hlýnun andrúms-
loftsins, sem tengist mikilvægi
sjálfbærrar þróunar. Tiltekið er að
grunnvísindi séu undirstaða fram-
fara í lyfjageiranum, iðnaði, orku-
áætlunum, fyrir umhverfið, sam-
skipti og menningu.
„Með grunnvísindum, þekk-
ingu og tækni þarf að svara þörfum
mannkyns með því að veita aðgengi
að upplýsingum. Bæta með því
heilsu og velferð allra. Allt er þetta
samhangandi. Við þurfum grunn-
vísindi fyrir skynsama nýskapandi
hugsun svo efla megi sjálfbær sam-
félög um allan heim,“ segir Vala
Karen.
Hamla súrnun sjávar
Um handfæraveiðar og fisk-
eldi, sem verða í brennidepli á nýju
ári, segir í kynningu að mikilvægt
sé að viðurkenna raunverulegt
framlag sjálfbærra fiskveiða til
matvælaöryggis, næringar og inn-
komu. Fiskveiðar og -eldi geti dreg-
ið úr fátækt núverandi og fram-
tíðar kynslóða, samanber að 14.
liður í gildandi heimsmarkmiðum
er líf í vatni.
„Inn í þetta spila margir hlutir
en milljónir manna um allan heim
reiða sig á og hafa lífsviðurværi af
veiðum. Handfæraveiðar skipa
þarna mikilvægan sess vegna þess
hve sjálfbærar þær geta verið og
atvinnuskapandi í til dæmis þróun-
arríkjum. Ísland er að gera margt
flott í þessum efnum. En draga þarf
úr og koma í veg fyrir mengun og
súrnun sjávar og tryggja aðgengi
og sanngirni að mörkuðum,“ segir
Vala Karen.
„Að vernda og nýta hafið og
auðlindir þess á sjálfbæran hátt
kallar þannig eftir að við hlúum
enn frekar að vistkerfum. Komum
jafnframt á skilvirkara eftirliti þar
sem tekið er fyrir ofveiði, ólögleg-
ar veiðar og skaðlegar veiði-
aðferðir. Þetta er þema sem mun
vera mjög í forgrunni á næsta ári
og væntanlega lengur, enda er
verndun hafsins eitthvað sem hef-
ur áhrif á alla jarðarbúa.“
Búa að þekkingu
Margir segja að fiskveiðar Ís-
lendinga séu flestu tilliti sjálf-
bærar, þegar litið er til starfshátta
og áherslna. Um fiskeldi í sjó gildir
hið sama að einhverju marki, nema
hvað fóðurframleiðslan hafi mikil
kolefnisáhrif. Þessar staðhæfingar
eru þó jafnan umdeildar.
„Í fiskveiðum eru bátar og
skip enn mjög háð jarðefnaelds-
neyti. Því er áhugavert að sjá á
næstu árum þá þróun sem þarf að
eiga sér stað svo kolefnishlutleysi
Íslands náist árið 2040. Íslendingar
búa þó yfir mikilli þekkingu á sviði
fiskveiða og þeirri sérfræðiþekk-
ingu komum við á framfæri fyrir
aðrar þjóðir meðal annars með
starfi Sjávarútvegsskóla Háskóla
Sameinuðu þjóðanna (GRÓ-FTP)
sem hefur verið starfræktur á Ís-
landi frá 1998, þaðan sem miðlað
er þekkingu á sviði sjávarútvegs
og fiskveiða til nemenda sem koma
úr þróunarríkjunum. Starf skólans
hefur sannað gildi sitt marg-
faldlega.“
Og svo alþjóðlegt ár glersins.
Gler eru úr ýmsum steinefnum sem
eru brædd saman. Mannkynið hef-
ur notað gler síðan á steinöld og í
dag þekkjum við sennilega best
rúðugler og svo gler til dæmis
drykkjaflöskur og krukkur. Gler,
sem er endurvinnanlegt, hefur og
mun áfram hafa mikilvægt hlut-
verk. Frekari rannsóknir á efninu
eru þó sagðar nauðsyn, sem gæti
opnað á mörg tækifæri til vöruþró-
unar. Á mörgum sviðum sparar
gler orku. Sérstaklega á slíkt við
um rúðugler. Einnig létt trefjagler
sem notað er í bifreiðum og flug-
vélum, sem dregur úr þyngd far-
artækja og þar með eldsneyt-
isnotkun.
Menntun og mannréttindi
„Heimsmarkmiðin um sjálf-
bæra þróun eru öll mikilvæg og
tengjast þvert á samfélagið. Flestir
þekkja nú orðið vel til þessara
markmiða en samþætting þeirra
inn í atvinnulífið er stærsta verk-
efnið um þessar mundir. Loftlags-
málin hafa verið mikið í umræðunni
að undanförnu og þau varða okkur
öll. Þó verður ekki staðar numið.
Sameiginlegt verkefna ríkja heims
er að vinna áfram gegn hlýnun
jarðar, minnka ójöfnuð og auka
jafnrétti. Einnig að tryggja aðgengi
að menntun, gæta að mannréttindi
séu virt í hvívetna og útrýma fá-
tækt og hungri, svo fátt eitt sé
nefnt af mikilvægum málum. Bar-
áttunni fyrir betri veröld líkur aldr-
ei,“ segir Vala Karen að síðustu.
Sjálfbærar veiðar, vísindi og gler áherslumál Sameinuðu þjóðanna 2022
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Samfélag Sameiginlegt verkefna ríkja heims er að vinna áfram gegn hlýnun jarðar, minnka ójöfnuð og auka jafn-
rétti,“ segir Vala Karen Viðarsdóttir, framkvæmdastjóri Félags Sameinuðu þjóðanna á Íslandi, um áherslumálin.
Sjálfbær samfélög um allan heiminn
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Viðfangsefni Á skaki við Snæfellnes. Sjálfbærar handfæraveiðar verða í brennidepli á vettvangi Sameinuðu þjóð-
anna á nýju ári. Einnig gler, en listaverk úr því eru áberandi á nýjum útsýnisstað í háhýsi á Manhattan í New York.
AFP
- Vala Karen Viðarsdóttir, fram-
kvæmdastjóri Félags Sameinuðu
þjóðanna á Íslandi, er fædd árið
1988 á Ísafirði. Hún er menntað-
ur mannfræðingur frá HÍ og hef-
ur nokkurra ára reynslu af al-
þjóðastarfi og mannúðarmálum.
- Vann hjá UNICEF á Íslandi
2016-2018 sem sérfræðingur í
fjáröflun og starfaði fyrir sam-
tökin í Slóvakíu árið 2019. Vala
Karen situr í framkvæmdanefnd
WOMEN POWER sem eru fé-
lagasamtök sem vinna heild-
stætt að valdeflingu kvenna.
Hver er hún?
Álfheimum 74, 104 Rvk, sími 568 5170Verið velkomin
Vinsælu
velúrgallarnir
fyrir konur á öllum aldri
Einnig stakar svartar velúrbuxur
Margir litir • Stærðir S-4XL
Jólagjöf
ársins 2021