Morgunblaðið - 23.12.2021, Blaðsíða 68

Í
inngangi áhrifamikillar bókar
sinnar um ljósmyndun skrifaði
bandaríska fræðikonan Susan
Sontag að fagurfræðileg fjar-
lægð virðist greypt inn í upplifunina
við að horfa á ljósmyndir – og ef það
gerist ekki við að skoða nýlegar
myndir þá hafi tíminn svo sannarlega
þau áhrif: tím-
inn upphefji
flestar ljós-
myndir, og
jafnvel þær
teknar af ama-
törum, upp á
listrænan stall.
Og það má vel
sjá í þessu frá-
bæra og einstaklega fjölbreytilega
úrvali mynda frá löngum tíma – frá
árdögum ljósmyndunar hér á landi
og allt til samtímans. Það er sann-
kallað ævintýri að fara í gegnum bók-
ina Nætur sem daga, þar sem flæði
myndanna er úthugsað og spennandi
uppgötvanir á flestum opnum, hvort
sem myndirnar hafa verið teknar af
viðurkenndum stórmeisturum ís-
lenskrar ljósmyndasögu eða svoköll-
uðum amatörum.
Með útgáfu bókarinnar er þess
minnst að fyrir 40 árum, 1981, var
Ljósmyndasafnið formlega stofnað af
Þorsteini Jónssyni, Leifi Þorsteins-
syni og Eyjólfi Halldórssyni. Ívar
Gissurarson var fyrsti forstöðumaður
safnsins. Reykjavíkurborg eignaðist
það 1986 og hefur safnið síðan verið
kennt við borgina. Eftirmenn Ívars
við stjórnvölinn voru fyrrnefndur
Eyjólfur, Sigurjón Baldur Hafsteins-
son og María Karen Sigurðardóttir.
Frá 2014 hefur safnið verið hluti af
Borgarsögusafni Reykjavíkur.
Ljósmynd frystir augnablik og
fjarlægir það úr flæði tímans – hún
sýnir því alltaf eitthvað sem var og er
farið. Það fyllir áhorfandann trega –
hann er að horfa á eitthvað sem er
horfið, búið, og verður aldrei aftur.
En einn mikilvægasti galdur ljós-
myndarinnar er að hún sýnir okkur
það sem var og hvað slík augnablik
merkt liðnum dauða varðar er þessi
bók sem sannkallað veisluborð.
Skáldið Kristín Svava Tómasdóttir
ritar fyrirtaks inngang, „222 ljós-
myndir úr safni“, þar sem hún segir
þessi augnablik valin úr sex og hálfrar
milljónar mynda safni: „Fjöldinn
virkar kannski yfirþyrmandi – en
hversu mörg andartak hafa ekki liðið
hjá ómynduð?“
Þá hefur það verið snilldar-
hugmynd hjá aðstandendum verksins
að fá borgarskáldið myndvísa Óskar
Árna Óskarsson til að velja texta úr
bókum sínum og setja þær hér og
hvar – víða myndast óvænt og
skemmtilegt samtal.
Myndavalið var í höndum starfs-
fólks safnsins til margra ára sem
gjörþekkir safnkostinn og hefur ef-
laust valið mörg eftirlætisaugnablik.
Valið er afar vel lukkað en líka sam-
stilling myndanna á opnum, en það er
algjört lykilatriði við hönnun bókar
sem þessarar. Ekki efast ég um að
hægt væri að gera margar bækur og
ekki síðri með annars konar úrvali úr
safneigninni, en þessi er sérdeilis vel
lukkuð. Hönnun bókarinnar er líka
með miklum ágætum – helst að titill
verksins á kápu hefði mátt vera
sterkari og gera ríkari kröfu til þess
að fólk taki hana upp og skoði. Því
þetta er svo sannarlega ein af bókum
ársins.
Það sem var og kemur aldrei aftur
Ljósmynd/Valdís Óskarsdóttir – Ljósmyndasafn Reykjavíkur
Eldhúsfundur Svava Árnadóttir, Ragnheiður Kristín Björnsdóttir og
Þorkell Ágúst Guðbjartsson á heimili við Háaleitisbraut, árið 1947.
Ljósmyndir
Nætur sem daga bbbbb
Afmælisrit Ljósmyndasafns Reykjavíkur
1981-2021.
Höfundur greinar: Kristín Svava Tómas-
dóttir. Ljóð og örsögur: Óskar Árni
Óskarsson. Ritstjóri: Sigrún Kristjáns-
dóttir. Myndaval: Sigríður Kristín Birnu-
dóttir, Gísli Helgason og Kristín
Hauksdóttir. Hönnun og umbrot:
Ámundi. Prentun: Prentmiðlun.
Ljósmyndasafn Reykjavíkur, 2021. 216
bls., innbundin í stóru broti.
EINAR FALUR
INGÓLFSSON
BÆKUR
Ljósmynd/Eyjólfur Jónsson
Bleikjuveiði Bræðurnir Sigurður
og Garðar Stefánssynir með veiði
sína á Seyðisfirði um 1906.
Ljósmynd/Herdís Guðmundsdóttir – Ljósmyndasafn Reykjavíkur
Hversdagsraunsæi Sólskinsdagur um 1960-1970, segir um þessa mynd.
Ljósmynd/Peter Kidson - Ljósmyndasafn Reykjavíkur
Nýbyggingar Hluti ljósmyndar sem sýnir nýbyggð fjölbýlishús við Æsufell í Efra-Breiðholti árið 1973.
Ljósmynd/Sveinn Þormóðsson – Ljósmyndasafn Reykjavíkur
Gleðistund Helga Káradóttir og Anna Þórðardóttir við fyrsta sjónvarps-
tækið sem kom á Eyrarbakka, en það var árið 1964.
68 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 23. DESEMBER 2021
jólakveðja
Óskum viðskiptavinum okkar
og landsmönnum öllum
gleðilegrar hátíðar
Dalshraun 6 | 220 Hafnarfjörður | 581 4000 | solarehf.is | solarehf@solarehf.is