Sjómannablaðið Víkingur - 01.01.2014, Qupperneq 25

Sjómannablaðið Víkingur – 25
Alltaf á dekki eða í lest
Guðmundur: Á síðutogurunum var ég alltaf á dekki eða í lest.
Fór í öll störf. Þegar ég kom fyrst á togara, var þar gamall mað-
ur, sem sagði mér, hvað hlutirnir hétu í trollinu.
Trollið var flókið fyrir óvaninga. Undirbyrði, undirvængir,
bússumið, fimm eða sex bobbingar, aðrir sex til hliðanna
smærri, yzt rosskúlur með rossstauti, pokagjörðin og sterturinn
tengdur í hana. Húkkað var í stertinn með talíu. Var alltaf tek-
inn með talíunni. Tveir rópar, forrópur og afturrópur, festir í
vírinn, sem gekk í gegnum bobbingana. Róparnir voru notaðir
til að ná inn bússuminu. Róparnir fóru í ferliðurnar, og róparnir
voru settir á spilkoppana og híft. Þykkur vír fór í gegnum
bobbingana, sex feta leggur og höfuðleggur.
Húðirnar voru undir pokanum. Saltaðar húðir, geymdar aftan
við hvalbak í tunnum, bleyttar í blásýru. Beljuhúðir frá Bret-
landi. Maður skar þær til, gerði göt til þess að geta saumað
þær við pokann. Ef grjót kom í trollið, fór það í pokann og
gerði stundum gat á hann. Dufl gat komið í troll á þessum
árum, tundurdufl.
Fyrst kom bússumið inn, belgurinn inn. Belglínan var leisið.
Leisermenn settu stroffu á og hífðu betur á hornin. Trollið var
alltaf tekið á kulið. Forhleramaður var og aðstoðarmaður hans.
Pokamaðurinn leysti snarlega úr, og pokinn tæmdist. Þá var
hann snöggur að hnýta pokahnútinn, og byssan var notuð til
þess að koma pokanum út aftur, og þá fór hitt út. Ég var poka-
maður og tók líka á móti afturhleranum. Aðstoðarmaðurinn batt
rópana. Ef vafningurinn seig niður á poka-
hnútnum, svo að erfitt var að ná enda-
spottanum úr lykkjunni, þá var bara
skorið á kolllínuna (codline). Enga stund
verið að setja nýjar kolllínur undir, í
kolllínumöskvana.
Fjórtán ára byrjaði ég og fór beint í
pontið. Ef þú varst duglegur, þá hjálpuðu
karlarnir þér við að bera lifrina í lifrar-
karlinn. Það var erfitt. Þeir sturtuðu í
lifrarkarlinn. Annars gaztu bara gert það
sjálfur. Þræddi í nálarnar, tvöfaldur þrír,
benslað með honum, og tvöfaldur fjórir
var eins og blýantur; notað til þess að
bæta pokann; einfaldur fjórir til að bæta
net, en tvöfaldur fjórir var í það
þykkasta. Kallað pokagirni til að bæta
pokann.
Næst var að komast á aðgerðarborðið
og hausa. Vinna sig upp í það. Hnakka-
fiskurinn mátti ekki fara með hausnum.
Voru alltaf að röfla yfir því. Einn hausari
var fyrir fjóra. Tvo, sem slitu innan úr og
tvo, sem tóku úr hrygginn á salti. Á ís var bara hausað og slitið
innan úr. En fyrst varð að blóðga allan fiskinn í kösinni, svo að
hann yrði hvítur í saltinu. Eftir hryggtökuna á salti fór fiskurinn
í pontið. Vaska þurfti vel fyrir saltið. Engar slortægjur máttu
sjást.
Yfirsaltarinn niðri í lest varð að vera maður með viti og
reynslu. Og svo þurfti að umsalta. Á veturna vildi maður vera
niðri í lest að ísa eða salta. Djöfuls læti uppi á dekki. Umstafla
þurfti á salti. Fiskurinn var of blautur fyrst. Notaði sér buxur.
Maður hoppaði upp úr þeim. Svo saltstorknar voru þær. Salt-
fiskur fór til Esbjerg og Aberdeen.
Sprautað var á karfann í haugum. Hann var goggaður í
körfur, hellt úr þeim í rennur, sem lágu niður í lest. Var stýrt
í stíurnar með rennunum; lag af karfa, lag af ís. Ísinn varð
helzt að bráðna á siglingunni. Þá leit karfinn betur út, glans-
aði.
Á Nýfundnalandi fylltum við trollið á þremur mínútum.
Belgurinn þaut upp í loftið og gat brotnað. Misstum þá fisk,
náðum þó einhverju. Tók tvo og hálfan dag að fylla skipið, 300
tonn; 50–60 skip í hnapp og rauðlitaður sjór. Tekið í blökkina
og slegið úr strax. Vorum 2–3 ár á Nýfundnalandi. Lokað var
fyrir okkur eftir Júlí-slysið í febrúar 1959; lokað fram á vorið.
Urðu að drepa einhverja fyrst til þess að átta sig á veðrinu
þarna. Þannig erum við.
Ólafur: Dugði ekki, að bv. Ágúst lenti illa í því rétt fyrir jólin
1958, hálfum öðrum mánuði, áður en Júlí fórst. Togari frá sömu
Ólafur Grímur Björnsson
Þannig erum við
– Minningabrot –
VI. Viðtal við Guðmund Heimi Pálmason, togarasjómann
Aðrir þáttakendur: Árni Einarsson og Guðlaugur Guðlaugsson
Freyr, á myndinni Ross Revenge. Stærsti síðutogari heims. Hann varð seinna fljótandi útvarpsstöð, hin fræga
Radio Caroline. Sjá nánar grein Hilmars Snorrasonar í Víkingnum, 1. tbl. 2009, þar sem hann segir frá
heimsókn sinni um borð í Ross Revenge.