Sjómannablaðið Víkingur - 01.01.2014, Blaðsíða 33

Sjómannablaðið Víkingur – 33
,,Eldborgin var að landa í Fleetwood
en þegar smá slatti var eftir vildu
dokkukarlarnir taka sér pásu sem
hefði valdið því að Ólafur og Eldborg
hefðu ekki komist út á næsta flóði.
Sagan segir að við þessi tíðindi hafi
gustað nokkuð af Ólafi sem hafi til-
kynnt dokkukörlunum á hreinni Ox-
ford ensku að ef þeir færu ekki strax
til vinnu mundi hann neyðast til að
greina vini sínum Churchill frá þessu
athæfi þeirra þegar hann og skips-
höfnin væri að leggja líf sitt í hættu til
þess að færa sveltandi þjóð soðningu.
Þegar dokkukarlarnir heyrðu nafn
Churchill nefnt af jafn fyrirmannleg-
um manni og Ólafi glúpnuðu þeir og
byrjuðu strax að vinna“.
Ólafur Magnússon hætti skipstjórn á
Eldborginni árið 1948, við tók sonur
hans Gunnar Ólafsson. Útgerðarsögu
Samvinnufélagsins Gríms lauk á árinu
1950 þá voru eignir þess og skuldir
Seldar hlutafélaginu Eldborgu.
Eldborgin seld til Noregs
Á árinu 1952 fór Eldborgin að sinna far-
þegaflutningum á milli Borgarness, Akra-
ness og Reykjavíkur. Skipið sinnti þess-
um flutningum lengst af þar til það var
selt til Noregs í lok árs 1956. Þar hlaut
það nafnið Ferking R-98-SH. Skipið
stundaði síldveiðar m.a. við Ísland en á
milli veiðitímabila var það í flutningum.
Á árinu 1959 urðu enn eigendaskipti á
skipinu það var selt til Bergen þar sem
það hlaut nafnið Raftøy B-45-B. Raftøy
stundaði m.a. síldveiðar á Íslandsmiðum
þar sem það lenti í vandræðum með
3500 hl. farm, sem var að hluta til á þil-
fari, á leið til heimahafnar á árinu 1960.
Með aðstoð frá skipum á sömu slóð tókst
að halda skipinu á floti og koma því til
hafnar. Eftir ævintýri af ýmsu tagi og
alvarlega vélarbilun var skipinu lagt og
tekið af skrá árinu 1965.
Á þriðja áratug síðustu aldar var staðan
þannig í norskum sjávarútvegi að ekkert
var smíðað af skipum til veiða á fjarlæg-
um miðum þess í stað voru þau gömlu
lengd og endurbætt þ.e. teygð og toguð
eins og við þekkjum svo vel. Erlendis var
þegar hafið að setja dieselvélar í fiskiskip
í stað gufuvélanna. Dieselvélunum fylgdi
sá kostur að lengra var hægt að sækja frá
útgerðarstað og vera lengur í hverri
veiðiferð, en gufuvélin bauð uppá þar
sem mun minna fór fyrir olíunni en kol-
unum um borð. Gömlu dampskipin voru
ágæt til þess að stunda fiskveiðar við
norsku ströndina en dugðu ekki til sókn-
ar á fjarlæg mið svo sem við Ísland,
Grænland eða Svalbarða.
Peder Brevik sem hafði reynslu af
rekstri gufuknúinna fiskiskipa á fjarlæg-
um miðum, m.a. við Ísland, taldi að nú
bæri að stefna á stærri fiskiskip knúin
dieselvélum til veiða m.a. á miðunum við
Grænland, Ísland, og Svalbarða. Hann
vildi stefna á tvö systurskip, sem hann
lagði til að byggð yrðu hjá AS Moss Værft
& Dokk til þess að sinna því verkefni
a.m.k. í fyrstu. Um haustið 1930 stofnaði
hann ásamt öðrum áhugasömum Peder
Breviks Fiskeriselskap AS Ålesund. Sunn-
mörposten sem hafði lengi klifað á
nauðsyn þess að endurnýja flotann lýsti
strax yfir mikilli ánægju með stofnun
fyrirtækisins eins og eftirfarandi tilvitnun
í skrif blaðsins frá þessum tíma ber
glöggt vitni:
,,Fyrirtækið sem nú er í mótun er
metnaðarfullur liður í þessari vinnu
þar sem frumkvæðið er tekið af einum
af okkar hæfustu, reyndustu og skip-
stjórum og útgerðarmönnum þar sem
hr. Brevik hefur sýnt það og sannað á
löngum starfsferli sínum að hann hef-
ur yfirburða þekkingu á því hvernig á
að bera sig til við veiðar á fjarlægum
miðum. Það er á
grundvelli þessarar
yfirburða þekkingar
sinnar sem hann
hefur ákveðið stærð,
gerð og búnað
þeirra tveggja skipa
sem félag hans
stefnir á að byggð
verði á næstunni til
veiða við Grænland,
Ísland og Svalbarða.
Skip sem reiknað er
með að verði við
veiðar allt árið“.
Í framhaldi af stofn-
un hlutafélagsins Peder
Breviks Fiskeriselskap AS voru hlutabréf
í félaginu sett í sölu og við það miðað að
hlutaféð yrði að hámarki 600 þúsund kr.
en að lágmarki 250 þúsund kr. Ekki
reyndist mikill áhugi fyrir því að gerast
hluthafi í þessu nýja félagi sem leiddi til
þess að aðeins tókst að ná lágmarkinu
250 þúsund kr. Til viðbótar lögðu 6 að-
ilar fram fjármuni til þess að koma verk-
efninu í framkvæmd en þeir voru Peder
Breviks Fiskeriselskap AS, Moss Vært &
Dokk, Peder Brevik, Jelö kommune,
Gustaf Punktervold, Tryggve Styri og
Eger & Sörensen.
Eins og sjá má voru það ekki útgerð-
araðilar sem lögðu fjármuni í fyrirtækið
heldur þeir sem virðast hafa talið sig hafa
hag af því að smíði skipanna gæti hafist
samanber að stöðin Moss Vært & Dokk
og sveitarfélagið, Jelö kommune, sem
Álasund tilheyrir lögðu verulega fjármuni
í verkefnið en á þessum árum var tilfinn-
anlegt atvinnuleysi bæði í Moss og Ála-
sundi og því til mikils að vinna að smíði
skipanna gæti hafist sem fyrst en reiknað
var með að smíði þeirra skapaði allt að
200 ný störf í Moss. Sömuleiðis reiknaði
stöðin með því að fleiri útgerðarmenn
mundu koma í kjölfarið og láta smíða
fyrir sig skip til veiða á fjarlægum miðum
á grunni fenginnar reynslu af útgerð og
smíði þessara skipa. Tryggve Styri sem
er umboðsaðili Bolinder á þessum tíma í
Noregi leggur til fjármuni en smíði skip-
anna var eðlilega mikið hagsmunamál
bæði fyrir hann og Bolinder í Svíþjóð.
Skipin voru sjósett, Eldey hinn 7.
nóvember og Eldborg 2. desember 1931.
Í blaðinu Moss Tilskuer frá 18. desember
1931 kemur eftirfarandi fram varðandi
Eldeyjarnafnið:
„Båten er opkalt efter Eldøy utenfor
Reykjanæs på Island – Brevik har
tidligere 4 fiskedampere for lin og
notefiske på Norskekysten og Island“.
Nöfn beggja skipanna trúlega
sótt í íslenska náttúru
Þar hafið þið það, Eldeyjarnafnið er ís-
lenskt, skipið heitir eftir Eldey sem ligg-
ur um 10 sjómílur suðvestur frá Reykja-
nesi. Hún er um 3 hektarar að flatarmáli
og um 77 metrar að hæð. Í eyjunni er
fjölskrúðugt fuglalíf og þar er m.a. ein
Forsagan