Fréttablaðið - 25.08.2022, Síða 42

Oft merkir
myndlist
ekki neitt
og það er
ekkert að
skilja, bara
horfa og
njóta.
Jóna Hlíf vinnur með merk-
ingu tungumáls í nýjustu
sýningu sinni í BERG Con-
temporary. Hún segir mikil-
vægt að skilja eftir rými fyrir
fegurð og einstaklingsbundna
upplifun.
Jóna Hlíf Halldórsdóttir opnaði
sýninguna Líkingu í BERG Con-
temporary á dögunum. Sýningin
er lokahluti lauslega tengds þrí-
leiks sem hófst með sýningunni
Meira en þúsund orð í Listasafninu
á Akureyri 2020 og hélt áfram með
sýningunni Fífulogar á Kaffi Mokka
2021. Í öllum þremur sýningunum
hefur Jóna Hlíf unnið með samspil
ljósmynda og texta og merkingu
tungumálsins.
„Ég hef í sýningunum meðal ann-
ars verið að fjalla um ímynd þjóðar
og hvernig tungumálið er ríkur
hluti af þjóðarsálinni eða þjóðar-
ímyndinni. Á þessari sýningu er ég
með gamlar ljósmyndir og í fyrstu
þá hefurðu á tilfinningunni að
þessar myndir séu teknar á Íslandi.
Hugurinn fer strax: „Bíddu, er þetta
ekki Þórsmörk? Þetta gæti verið fyrir
austan.“ Þér líður eins og þú hafir
verið á öllum þessum stöðum, en
engin þeirra er frá Íslandi,“ segir hún.
Að sögn Jónu Hlífar er uppruni
ljósmyndanna aukaatriði en þær
eru allar fundnar í gömlum bókum.
Hún tekur þó fram að þær komi frá
ólíkum stöðum á borð við Græn-
land, Svíþjóð, Alaska og Þýska-
land. Ofan á myndirnar hefur hún
svo lagt íslensk orð, með hástöfum
í fjólubláum lit, sem eru óþýðanleg
eða allavega illþýðanleg á önnur
tungumál.
„Svona gamlar myndir búa alltaf
yfir ótrúlegum sjarma því þetta
er náttúrlega allt tekið á filmu.
Þú getur séð hverja rispu, það var
ekkert photoshop á þessum tíma,
þannig að það er svo mikil tilfinn-
ing í myndunum. Ég er ekkert að
eiga við þær annað en að stækka
þær upp þannig að þær verða allar
pínu pixlaðar,“ segir Jóna Híf.
Einstaklingsbundin upplifun
Á sýningunni veltir Jóna Hlíf einn-
ig vöngum varðandi merkingu og
þýðingu lista, í samstarfi við rithöf-
undinn Kristínu Ómarsdóttur sem
tók viðtal við hana fyrir sýninguna.
Í miðju sýningarrýminu er stórt
textaverk með gulum límstöfum
sem mynda setninguna: „Allt hefur
merkingu, ekkert hefur þýðingu.“
Ertu að leika þér með einhverja
merkingu sem liggur rétt handan
skynjunarinnar?
„Já, algjörlega. Þetta er orðaleikur
sem snýst um og byggir á fyrirbær-
inu merkingu. Allt sem við segjum,
öll orð, allt sem við gerum, öll spor,
hefur merkingu. Hver sú merking
er getur verið túlkunaratriði, við
þurfum stundum að lesa úr skila-
boðum úr umhverfinu, hvort sem
þau eru orðuð eða ekki. En hefur
allt sem við gerum þýðingu? Og
hvernig myndi maður svo þýða
þessar setningar yfir á ensku?
Þarna er tvíræðni sem maður þarf
taka afstöðu til. Ég er svolítið að
leika mér með þetta og kannski vil
ég ekki nákvæmlega gefa svarið um
hvað ég er að meina.“
Þrettán orð yfir að tóra
Merking listar er spurning sem
áhorfendur samtímalistar glíma
gjarnan við. Er fólk kannski svolítið
hrætt við að skilja ekki list?
„Já ég upplifi það oft. Það er eins
og skilningur og myndlist séu alltaf
einhvern veginn tengd. Fólk vill
fatta hvað er „á bak við“, vill vita að
það sé að „skilja rétt“. En það er bara
misjafnt hvort það sé einhver merk-
ing á bak við. Oft merkir myndlist
ekki neitt og það er ekkert að skilja,
bara horfa og njóta. Auðvitað sem
konseptlistamaður þá er maður
alltaf að hugsa um hugmyndina á
bak við verkið en það sem er svo
mikilvægt í myndlistinni er að það
sé svigrúm fyrir fegurðina og fyrir
einstaklingsbundna upplifun.“
Jóna Hlíf segist hafa lagst í
ákveðna rannsóknarvinnu fyrir
sýninguna til að velja íslensk orð
sem eru óþýðanleg yfir á önnur
tungumál. Hún hafi fljótlega dottið
inn í það að vinna með orð yfir að
rétt svo lifa af.
„Mér finnst svo áhugavert að
það eru til mörg orð á íslensku, yfir
fjörutíu, yfir dauða, en ekki svo
mörg yfir að lifa. En svo er talsverð-
ur fjölbreytileiki yfir orð sem lýsa
því að rétt svo lifa af, eða þrettán
orð. Í samtímanum og nútímanum
þá er talsvert af fólki sem tórir, það
er stríð í Úkraínu, kvenfrelsið er
afnumið í Afganistan, heimsfar-
aldur og umhverfismálin, og þessi
orð höfðuðu til mín.“
Þögnin í sýningunni
Í innri sal sýningarrýmisins í BERG
Contemporary hefur Jóna Hlíf
stillt upp nokkrum náttúrulegum
hlutum á þrjá stöpla. Hlutirnir sem
um ræðir eru kristall, steinn, mold
og melgresi, sem skera sig augljós-
lega nokkuð frá konseptverkunum
á sýningunni.
„Fyrir mér snúast þessi verk bara
um fegurð og skynjun. Þegar þú ert
að vinna svona mikið með texta og
konsept eins og ég þá finnst mér svo
mikilvægt að það sé rými fyrir ekki
neitt og bara fegurðina. Mér finnst
svo mikilvægt að tengja okkur við
náttúruna. Eins og núna, þegar við
erum búin að spritta okkur í hel,
það sem við þurfum er að koma við
mold. Við þurfum sýklana, annars
munum við bara deyja úr spritti.
Það er svo mikil fegurð í moldinni.
Fyrir mér er þetta þögnin í sýning-
unni,“ segir Jóna Hlíf. n
Rými fyrir
fegurðina
Jóna Hlíf segir
mikilvægt að
hafa pláss
fyrir fegurð og
einstaklings-
bundna upp-
lifun í myndlist.
FRÉTTABLAÐIÐ/
ERNIR
Í list sinni fjallar Jóna Hlíf gjarnan um ímynd þjóðar og hvernig tungumálið er
ríkur hluti af þjóðarsálinni eða þjóðarímyndinni. MYND/VIGFÚS BIRGISSON
tsh@frettabladid.is
Lokahóf sýningarinnar Sirens of
Poland fer fram næstkomandi
laugardag 27. ágúst í galleríinu Café
Pysja í Hverafold. Sýningin saman-
stendur af nektarljósmyndum
eftir pólska listamanninn Mateusz
Hajman sem teknar voru í Póllandi
yfir sumartímann. Að sögn skipu-
leggjenda hefur reynst erfitt að birta
myndirnar á samfélagsmiðlum
vegna takmarkana er varða nekt, en
þau hafa leyst það vandamál á sinn
hátt er sjá má á meðfylgjandi mynd.
„Þessi andartök yfir sumartím-
ann fönguð á analog filmu Hajman
– minna okkur á að það er vitaskuld
til einhvers að hlakka. Það kemur
ávallt sumar á ný. Hajman, nærgæt-
inn fangar hann, stelpur og stráka í
makindum sínum, og minnir okkur
á að áhorfandinn sjálfur mun nema
erótíkina,“ segir í sýningartexta.
Mateusz Hajman lærði við mál-
aradeild Listaakademíunnar í Kato-
wice í Póllandi. Hann hefur lagt
stund á ljósmyndun og hefur getið
sér gott orð fyrir nektarljósmyndir
sínar sem sjá má á sýningunni.
Mateusz hefur einnig ferðast um
Ísland og tekið ljósmyndir.
Café Pysja er óhagnaðardrifið
verkefnarými fyrir myndlist, rekið
samhliða kaffihúsi með sama nafni
í Hverafold, Grafarvogi. n
Lokahóf í Café Pysju á laugardag
Þorvaldur S.
Helgason
tsh
@frettabladid.is
Myndir Hajman eru teknar í Póllandi
yfir sumartímann. MYND/AÐSEND
Skipuleggjendum
hefur reynst erfitt að
birta myndir Hajman
á samfélagsmiðlum
vegna nektar.

22 Menning 25. ágúst 2022 FIMMTUDAGURFRÉTTABLAÐIÐMENNING FRÉTTABLAÐIÐ 25. ágúst 2022 FIMMTUDAGUR