Norræn tíðindi - 01.05.1956, Blaðsíða 8

Norrœn tíöindi
1956
Sambúð og saga
Einn þáttur í starfsemi norrænu fé-
laganna er að samræma, svo sem verða
má, frásagnir sögukennslubóka á Norð-
urlöndum um samskipti hinna norrænu
þjóða.
Á 19. öld, sem var tímabil hinnar
rómantísku þjóðernisvakningar, var
sögukennslu flestra þjóða Norðurálfu
hagað svo, að sagan skyldi fyrst og
fremst tendra ættjarðarást og þjóðar-
metnað í hugum æskufólks í hverju
landi. Hins var einatt miður gætt, þeg-
ar um viðkvæm samskipti þjóða var
að ræða, þótt sögukennslan kveikti bál
haturs og tortryggni í garð grannþjóð-
anna. I flestum löndum var viðhorfið
eitthvað á þessa leið:
,,Þjóð mín átti ekki sök á árekstrun-
um. Hún var órétti beitt, en varðist af
glæsilegri hreysti, og fjandmennimir
fengu makleg málagjöld.“ Þegar bornar
voru saman kennslubækur tveggja
grannþjóða, gat svo farið, að staðhæf-
ing stæði gegn staðhæfingu.
Norrænu félögin, sem í öndverðu
voru til þess stofnuð að auka kynni og
vinarþel milli þjóða Norðurlanda, komu
fljótt auga á vandamál sögukennsl-
unnar. Við athugun kom í ljós, að jafn-
vel á hinum friðsömu Norðurlöndum
var sagan enginn grannasættir.
Árið 1933 skipuðu norrænu félögin
hvert í sínu landi sögunefnd. Hlutverk
hverrar nefndar var að athuga allt það
í sögukennslubókum hinna landanna, er
snerti hennar þjóð, gera athugasemdir
og tillögur til breytinga, ef um mis-
sagnir eða ranga túlkun þætti að ræða.
Jafnframt skyldi nefnd hvers lands
stuðla að því, að leiðréttingar og at-
hugasemdir hinna nefndanna væru tekn-
ar til greina við útgáfu nýrra kennslu-
bóka.
I fyrstu íslenzku sögunefndinni áttu
sæti þeir Ámi Pálsson prófessor, Barði
Guðmundsson þjóðskjalavörður og
Sveinbjörn Sigurjónsson mag. art.
Athugun leiddi í ljós, að í sögu-
kennslubókum á Norðurlöndum var
íslands að litlu getið nema helzt í hin-
um norsku. Gagnrýni af Islands hálfu,
sem Barði Guðmundsson gerði grein
fyrir í allýtarlegri ritgerð, beindist nær
eingöngu að norsku kennslubókunum.
Niðurstöður allra sögunefndanna
vom gefnar út í Helsingfors 1937 í sér-
stöku riti, Nordens lároböcker i historia.
Árið 1940 gáfu norrænu félögin enn út
rit, sem fjallar um vandamál sögu-
kennslubókanna, Omstridda spörgsmál
i Nordens historia. Annað bindi þess
rit kom út 1950, en tafir höfðu orðið
sökum heimsstyrjaldarinnar síðari.
Þriðja bindi verksins er nú í undirbún-
ingi.
I sögunefnd em nú af íslands hálfu
Sveinbjörn Sigurjónsson, Þórhallur Vil-
mundarson cand. mag. og dr. Þorkell
Jóhannesson. I fyrra vetur athugaði
nefndin mikinn fjölda danskra kennslu-
bóka, sem henni bárust og sendi athuga-
semdir sínar til dönsku sögunefndar-
innar. Þá hefur nefndinni borizt all-
mikið safn norskra sögukennslubóka,
sem enn eru til athugunar. Á fundi í
Kaupmannahöfn 1953, þar sem undir-
ritaður mætti fyrir íslenzku nefndina,
var um það rætt, að mjög æskilegt
væri, að nefndirnar fengju til athugun-
ar nýjar útgáfur kennslubóka, meðan
þær væru enn í próförk, svo að auð-
veldara væri að leiðrétta þegar í stað
minni háttar skekkjur. Ein slík próförk
hefur íslenzku nefndinni borizt í vetur
4