Fréttablaðið - 17.09.2022, Qupperneq 70

Sigríður Víðis Jónsdóttir
vissi ung að hana langaði að
sjá heiminn og hélt af stað á
unglingsárum. Fyrir ellefu
árum gaf hún út verðlauna­
bókina Ríkisfang: Ekkert, og
á dögunum var henni fylgt
eftir með nýrri bók: Vegabréf:
Íslenskt.
Frá því að ég var mjög ung
vissi ég að mig langaði að
sjá heiminn,“ segir Sigríður.
„Um leið og ég var komin á
unglingsárin hélt ég af stað.
Foreldrar mínir voru mjög styðjandi
og ég verð þeim ævinlega þakklát
fyrir að leyfa mér að rækta áhugann
á umheiminum.“
Sigríður f lakkaði um heiminn í
allmörg ár, var oft nokkra mánuði
í burtu í einu og safnaði í ferða­
sjóðinn með því að senda frá sér
fréttaskýringar, viðtöl, pistla og
annað. „Miðlunin dreif mig áfram
og opnaði um leið ótal dyr.“
Hún segist hafa orðið gagntekin
af því að heimurinn væri fullur af
sögum.
„Sögum úr hversdeginum, sögum
um fólk sem vinnur stóra sigra og
smáa, sögum sem skarast og öðrum
sem aldrei liggja saman. Sögum
sem urðu til á hverjum degi, um
allan heim.“
Það var svo árið 2010 sem Sigríð­
ur hitti eiginmann sinn, Leó Alex­
ander Guðmundsson líffræðing, og
eiga þau saman tvö börn.
„Þegar börnin komu dró úr
f lakkinu um tíma en mér fannst
alltaf að ég hefði ekki alveg klárað
öll þessi ferðalög. Var með þá til­
finningu að ég sæti á alls kyns efni
sem ég yrði að gefa mér tíma til að
sökkva mér aftur ofan í og skrifa
um. Og mig langaði líka til að koma
aftur að efninu, vera búin að eldast
í millitíðinni og geta séð hvað hefði
breyst síðan ég var á staðnum. Á
endanum ákvað ég að láta hug­
myndina verða að veruleika – og
úr varð bókin sem kemur út núna
á þriðjudaginn.“
Palestínskar flóttakonur
Árið 2011 kom út fyrri bók Sigríðar,
Ríkisfang: Ekkert, og fjallaði hún
um palestínsku flóttakonurnar sem
komu á Akranes frá Írak haustið
2008. „Í gegnum þeirra sögu sagði
ég stærri sögu af heimssögulegum
atburðum – stofnun Ísraelsríkis í
Palestínu og innrásinni í Írak. Í nýju
bókinni, Vegabréf: Íslenskt, er mark­
miðið sömuleiðis að segja stærri
sögu í gegnum persónulegar sögur
fólks. Í þetta sinn ferðast lesandinn
á hinn bóginn til margra landa. Ég
sjálf er sögumaðurinn og lesandinn
fylgir mér eftir og kynnist fólki í
Afganistan, Palestínu, Rúanda og
Bosníu, svo nokkur dæmi séu nefnd.
Markmiðið er að færa atburði sem
lesendur þekkja til dæmis úr frétt­
um nær þeim.“
Einn kaflinn í nýju bókinni gerist
í Sýrlandi fyrir stríðið – þegar Sýr­
land var eftirsóttur ferðamanna­
staður og sú hugsun fjarstæðu­
kennd að þar myndi brjótast út
skelfilegt stríð.
„Kaflinn hverfist um fjölbreytt
persónugallerí á gistiheimili í
Damaskus þar sem ég bjó í nokkra
mánuði. Við kynnumst Abu Salim,
Claudiu og fleira fólki, sjáum iðandi
mannlíf í gömlu borginni, verðum
vitni að störfum sýrlensku leyni­
þjónustunnar og sjáum hvað gekk
á bak við tjöldin við vinnslu fyrri
bókar.“
Ekki bara sorg og hörmungar
Sigríður segist hafa verið sískrifandi
frá unga aldri. „Ég hef alltaf verið
heilluð af töfrunum sem felast í
orðum.“
Eftir fyrri bókina þurfti hún þó
að taka sér frí frá skrifum en fór
svo að finna áhugann kvikna á
ný fyrir nokkrum árum og nú er
seinni bókin tilbúin. „Nýja bókin
inniheldur ekki bara sorg og hörm­
ungar, stríð og flótta, því lofa ég. Mig
langaði líka að hún væri skemmtileg
Íslenska töfravegabréfið forréttindi
Sigríður segir það alltaf hafa slegið sig hvernig við erum á endanum öll bara fólk en ótrúlega misheppin í því lottói sem lífið er, hvort sem það tengist því hvar við
fæðumst eða hvaða höndum lífið fer um okkur. Íslenska vegabréfið sé dæmi um mikil forréttindi. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON BRINK
Tvíburabræður
hlæja og hlaupa
um og láta kuld-
ann í Afganistan
í desember ekki
bíta á sig.
MYND/AÐSEND
Björk
Eiðsdóttir
bjork
@frettabladid.is
og upplífgandi og myndi vonandi
hreyfa við fólki á alls konar máta.“
Bókin er unnin upp úr dagbókum
og stílabókum, minnispunktum og
efni sem Sigríður hefur sent frá sér
í gegnum tíðina. „Þar sem ég hafði
starfað sem blaðamaður átti ég
mjög mikið skrifað niður hjá mér.
Sumt kom máð og illlæsilegt upp úr
kössum sem höfðu ekki verið opn­
aðir í mörg ár. Við heimildavinnuna
leitaði ég síðan einnig í fræðigreinar,
skýrslur, fréttir, bækur og margvís­
legt annað efni sem myndar bak­
grunn fyrir sögurnar.“
Æsispennandi og átakanlegt
Sögurnar sjálfar gerast á ákveðnum
tíma, eftir því hvenær Sigríður var
sjálf á staðnum, sú elsta er frá 2003
og sú yngsta frá 2021. „En ég prjóna
saman við þær stöðunni í dag á við­
komandi stað. Ég leitaði að öllum
þeim sem ég skrifa um til að fá
þeirra leyfi fyrir skrifunum og til
að vita hvað þau væru að gera í dag
og hvað hefði breyst, bæði hjá þeim
sjálfum og í samfélaginu þeirra.
Þetta var mjög umfangsmikið ferli,
oftast skemmtilegt og gleðilegt,
stundum æsispennandi og á köflum
átakanlegt – allt eftir því hvað hafði
gerst síðan síðast. Sumir höfðu átt
drauma sem í ljós kom að höfðu ræst
en aðrir höfðu sem dæmi orðið fyrir
ofsóknum stjórnvalda eða endað á
flótta vegna stríðsátaka.“
Sigríður segir það hafa verið dýr­
mætt að endurnýja kynnin. „Meðan
á þessu stóð var ég kannski um
morguninn komin með svar frá Líb­
anon, heyrði í hádeginu frá eþíóp­
ískum vini mínum í gegnum Whats­
app og var um kvöldið komin með
skilaboð á Messenger frá litlu þorpi
langt úti á landi í Suður­Súdan.“
Með nafni nýju bókarinnar: Vega­
bréf: Íslenskt, vísar Sigríður í eigin
forréttindastöðu. „Að vera íslenskur
ríkisborgari og eiga íslenskt vega­
bréf sem kemur mér hvert sem er í
heiminum. Á sama tíma eiga millj­
ónir manna ekki vegabréf því þau
eru ríkisfangslaus og tilheyra form­
lega engu ríki í heiminum.
Óréttlátur heimur
Síðan er stór hluti heimsbyggðar­
innar sem á vegabréf eða gæti útveg­
að sér það – en er frá löndum sem
aðrir vilja ekkert endilega að fólk
komi frá. Þau mæta því lokuðum
dyrum. Andspænis þessu er síðan
gullagullið ég sem get farið um allt
með bláa töfrapassann minn.“
Í bókinni lýsir Sigríður atviki þar
sem henni fannst þetta sérstaklega
sláandi, þegar hún fór frá Írak yfir
til Sýrlands.
„Ég var búin að tala við fólk sem
bjó í algjörri örvæntingu í ömur­
legum f lóttamannabúðum, búin
að drekka te og kaffi með þeim,
borða með þeim, hlæja og gráta
með þeim – og finna svo innilega
hvernig þau þráðu ekkert heitar en
að komast í burtu. Þau voru ofsótt
í Írak og höfðu öll misst nána fjöl­
skyldumeðlimi í stríðinu. Sýrland
hleypti þeim hins vegar ekki yfir
landamærin. Þau voru ríkisfangs­
laus og áttu þess vegna ekki vega­
bréf. Voru strand í írösku eyðimörk­
inni og hírðust í tjöldum á stað þar
sem varð 50 stiga hiti á sumrin og
ískalt á veturna. Ég, með íslenska
töfravegabréfið mitt, gat hins vegar
valsað þarna inn og út. Og þegar ég
var búin að gera það sem ég þurfti
þá stóð ég bara upp, kvaddi og rúll­
aði mér yfir landamærin sem þau
komust sjálf ekki yfir. Mér hefur
sjaldan fundist heimurinn jafn­
óréttlátur og þann dag,“ segir hún
alvarleg.
„Það hefur alltaf slegið mig hvern­
ig við erum á endanum öll bara fólk
en ótrúlega misheppin í því lottói
sem lífið er, hvort sem það tengist
því hvar við fæðumst eða hvaða
höndum lífið fer um okkur,“ segir
hún að lokum. n
30 Helgin 17. september 2022 LAUGARDAGURFRÉTTABLAÐIÐ
Fastar fléttur af öllum stærðum og gerðum í Eþíópíu þar sem fjölbreytileikinn er gífurlegur og
landið ellefu sinnum stærra að flatarmáli en Ísland. MYND/AÐSEND