Fréttablaðið - 24.09.2022, Blaðsíða 80

Ég sit hér og ég óttast
um öryggi mitt og þori
ekki að koma fram
undir nafni. En klerka-
stjórnin hefur margoft
látið taka fólk af lífi í
öðrum löndum.
Femínist-
arnir hér
vilja miklu
frekar tala
um það
sem er
auðvelt í
femínism-
anum.
Írönsk kona sem búsett er á
Íslandi telur norræna femín-
ista hafa brugðist írönskum
konum í jafnréttisbaráttunni.
Hún segir ástandið í heima-
landinu skelfilegt, lokað sé
fyrir netsamband og ríkis-
stjórnin fremji fjöldamorð á
eigin þegnum.
Konur í Íran leiða nú gríð-
arlega öldu mótmæla
þar sem þær berjast
fyrir auknu frelsi undir
íslamska lýðveldinu.
Íslamska lýðveldið er leitt af klerka-
stjórn, hverrar leiðtogar hafa gerst
sekir um ótal mannréttindabrot og
verið sakaðir um stríðsglæpi. Konur
njóta takmarkaðra réttinda í ríkinu
og eru undir stöðugu eftirliti „sið-
gæðislögreglu“, sem sökuð er um að
beita konur kerfisbundnu ofbeldi.
„Í fyrsta lagi er ég rosalega
ringluð, reið og sorgmædd,“ segir
írönsk kona, búsett í Reykjavík, um
ástandið í heimalandinu. Hún vill
af öryggisástæðum ekki koma fram
undir nafni, en við getum kallað
hana Söru. Sara flutti til Íslands fyrir
fimm árum síðan, gegnir stjórn-
unarstöðu hjá íslensku fyrirtæki, er
vel menntuð og á gott tengslanet hér
á landi. „Það eru svo margar ólíkar
tilfinningar í gangi. Ég lifi mínu
hversdagslega lífi á Íslandi, þarf að
mæta til vinnu og brosa til fólks,“
segir hún. „Ég get ekki beinlínis
rætt þessa hluti stöðugt við kollega
mína, að þetta sé að gerast í heima-
landinu mínu.“
Skammast sín á Íslandi
Sara segist finna til skammar yfir
því að vera á Íslandi þessa stundina,
þegar hún finnur til forréttinda
sinna. „Þegar ég vakna á morgnana
og vel fötin sem ég klæðist og mæti
til vinnu. Á sama tíma eru konur
í Íran að berjast fyrir algjörum
grundvallarmannréttindum,“ segir
hún.
Sara segir mótmælin vera að ná
nýju hámarki. „Það er alltaf styttra á
milli þessara stóru mótmæla núna.
Staðreyndin er sú að almenningur
á sér enga rödd í vestrænum fjöl-
miðlum. Það gerir mig reiða. Það
angrar mig og það angrar þjóðina,“
segir hún.
Sara segir að klerkastjórnin hafi
slökkt á internet-aðgangi fyrir
almenning í Íran. „Það er eitthvað
sem þeir lærðu að gera fyrir nokkr-
um árum. Þá hugsuðu þeir: Jæja,
þetta internet er greinilega rosalega
öflugt tæki. Þannig að hvenær sem
þeir slökkva á netinu getur fólk ekki
lengur komið ástandinu á fram-
færi, getur ekki hlaðið upp mynd-
böndum og ljósmyndum og fólk
um allan heiminn fær ekki aðgang
að upplýsingum. Og svo fremja þeir
fjöldamorð.“
Í gærmorgun reyndi Sara að
senda foreldrum sínum og bróður
skilaboð, en þau eru búsett í Íran.
„Ég sá að skilaboðin komust ekki
til þeirra og þá áttaði ég mig á því
að þeir hafa slökkt á netinu aftur.
Svona gera þeir þetta.“
Morðið á Masha Amini
Sara segir að það nísti að sjá hversu
ungir mótmælendurnir eru. „Þau
eru bara fimmtán ára gömul úti á
götunum. Af hverju á fimmtán ára
gömul stúlka að þurfa að fara út á
götu og krefjast einhverra grund-
vallarmannréttinda?“
Þessi tiltekna alda mótmæla
hófst með dauða hinnar 21 árs
gömlu Möshu Amini sem var hand-
tekin af „siðferðislögreglunni“ þann
16.  september fyrir að klæðast
hijab-slæðunni á „rangan máta“.
Sara segir að hitamálið þessa
stundina sé hijabinn. „Það er ekki
eina málið, að sjálfsögðu. Það eru
ofsalega margir hlutir sem eru ekki
í lagi. Efnahagsmálin eru í algjöru
rugli, það er ritskoðunin og frelsis-
skerðingin. Allt er rosalega dimmt.
En akkúrat núna er áhugavert að
fólkið í fremstu línu er konur. Þær
eru að brenna hijabinn.“
Sara þagnar og ræskir sig. „Ég fæ
gæsahúð þegar ég tala um þetta.“
Hún þagnar aftur stutta stund.
„En ég sé hversu hugrakkar þær
eru. Ég sit hér og ég óttast um
öryggi mitt og þori ekki að koma
fram undir nafni. En klerkastjórnin
hefur margoft látið taka fólk af lífi
í öðrum löndum. Þeir senda morð-
ingja til annarra landa. Ísland er
auðvitað lítið og það er auðvelt að
finna fólk hérna. En samt skamm-
ast ég mín smá fyrir að vera hrædd,
vegna þess að svona margar konur
heima eru að hætta lífi sínu fyrir
mótmælin.“
Vindurinn á hálsinum
En man Sara eftir fyrsta augna-
blikinu þegar hún ferðaðist utan
Írans sem fullorðin manneskja og
tók niður hijabinn?
Sara brosir áður en hún svarar.
„Já, auðvitað. Ég man það rosalega
vel. Ég var sautján ára og var að
ferðast. Börn þurfa auðvitað ekki
að klæðast hijab og ég hafði ekki
áttað mig almennilega á þessu. En
sautján ára þurfti ég að klæðast
hijab í Íran. Ég ferðaðist til Tyrk-
lands, sem er auðvitað múslimaríki,
en það er mjög ólíkt. Þar er enginn
skyldaður til að klæðast hijab,“ segir
hún. „Þarna vorum við mamma,
hún fór úr hijabinum og fannst það
óþægilegt og var feimin við það. Ég
gerði það líka en samt... bara það að
finna vindinn á hálsinum og eyr-
unum var rosalega skrýtið.“
Þó var óttinn aldrei langt undan.
„Hvenær sem ég sá lögreglubíl varð
ég rosalega hrædd. Þetta er ekki
bara mín upplifun heldur eiginlega
allra íranskra kvenna sem ég hef
rætt þessa hluti við. Þær skrifa um
þetta á samfélagsmiðlum, fyrstu
skiptin sem þær hafa tekið af sér
hijabinn á almannafæri erlendis.
Þessi rosalegi ótti við alla bíla sem
nálgast. Þetta er alltaf eins,“ segir
Sara.
Sara segist hafa forðast ákveðnar
götur og svæði þegar hún bjó í Íran
og segir konur vara hver aðra við
ef þær sjá „siðgæðislögregluna“ á
sveimi.
„Þeir safna konum í sendiferða-
bíla og keyra þær í svona lögreglu-
miðstöðvar, ekki lögreglustöðvar.
Þeir gera svo bara hvað sem þeir
vilja við konurnar. Oft er þeim
nauðgað, en þetta er eitthvað sem
enginn talar um,“ segir Sara.
Femínismi á villigötum
Sara segir umræðuna um hijabinn
á villigötum á Íslandi og í þessum
heimshluta.
„Ég er ógeðslega þreytt á því að
heyra fólk mála þetta einhverjum
rómantískum litum, að þessi hluti
menningar Mið-Austurlanda sé
svo fallegur. Þetta nístir mig. Það
er ekkert fallegt við þetta, þetta
er ekki val þessara kvenna. Þetta
er eitthvað sem fjölskyldur þeirra
neyða þær til að gera og þær geta
ekki einu sinni tekið þetta niður,
án þess að finnast þær vera að gera
eitthvað rangt.“
Sara segir að rödd íranskra
kvenna hafi verið kæfð í vestræn-
um fjölmiðlum. „Viðkvæðið er allt-
af að verið sé að hlusta. Og auðvitað
er Íran fallegt land og margt fallegt
við það. En það er þessi myrka hlið
– ég vildi að fólk myndi heyra hana
oftar og gangast við þeirri stað-
reynd að það er gríðarlegur fjöldi
kvenna þarna. Þetta er 80 milljóna
manna land og þarna eru fjörutíu
milljónir kvenna.“
Sara segir íslenskar konur og nor-
rænar konur vera stöðugt að tala
um jafnrétti kynjanna, en það dugi
skammt þegar komi að málefnum
kvenna í Íran.
„En ég hef ekki heyrt eina mann-
eskju tala um þessi mál. Femínist-
arnir hér vilja miklu frekar tala
um það sem er auðvelt í femínism-
anum. Sjálfsfróunar-tabú eða eitt-
hvað. Auðvitað er það alveg mikil-
vægt líka. En ef við ætlum í alvöru
að tala um kvenréttindi, eigum við
þá ekki að tala um réttindi fyrir
allar konur í heiminum? Þetta
angrar mig mjög mikið.“ n
Nánar á frettabladid.is
Og svo fremja þeir fjöldamorð
Nína
Richter
ninarichter
@frettabladid.is
Írönsk kona
sem búsett er
á Íslandi segir
umræðuna um
hijabinn vera
á villigötum í
þessum heims-
hluta.
FRÉTTABLAÐIÐ/
NÍNA RICHTER
32 Helgin 24. september 2022 LAUGARDAGURFRÉTTABLAÐIÐ