Heilbrigðisskýrslur - 04.12.1982, Page 14

10 -
eigindir. Erfðafræðingar telja þó þessa hættu það raunhæfa,
að áætlað hefur verið, að alvarlegar erfðaskemmdir eigi eftir
aö koma í ljós í hlutfallinu 1:10.000 eftir kynkirtlaskammta
er nemi 1-10 rad.
4.5. Geislun á fóstur og aðra vaxandi vefi,
Það liggur í eðli jónunaráhrifa röntgengeislunarinnar, að
þeim mun meiri likur og hættur eru á "jónandi keðjuáhrifum"
eftir því sem efnaskipti og þá einkum súrefnisneyzla fruma/vefja
eru örari. Hvergi eru frumuskipti örari og mörkin tæpari
í eðlilegum vexti en í fósturlífi. Því er marktæk hætta á
frumu- og vefjaskemmdum vegna jónandi geislunar í fósturlifi.
Það skal þó tekið fram, og undirstrikað, að önnur utanaðkomandi
áhrif og efni geta einnig haft samskonar skaðleg áhrif á frumur
og vefi fóstursins. Hættan á vanskapnaði vegna geislaskemmda
er nánast algjörlega bundin við 8-12 fyrstu meðgönguvikurnar,
en á þeim tima stendur aðgreining (differentiation) vefja og
liffærakerfa sem hæst. Tölfræðilegar rannsóknir hafa sýnt
fylgni hvítblæðitíðni og geislunar siðustu 4-5 fósturmánuðina,
sem virðist vera allt að því 5 sinnum meiri eftir geislun á
fósturstigi en eftir fæðingu. Rannsóknir gefa i skyn ákveðið
samband milli röntgenrannsókna vegna grindarmælinga o.þ.h. og
tiðni hvitblæðis eða annarra illkynja sjúkdóma. Enda þótt
likurnar á fósturskemmdum við "venjulega" röntgenrannsókn megi
áætla sem brot af þúsundasta hluta, er sjálfsagt að hafa
ávallt i huga "tiu-daga-regluna" þegar ákvörðun er tekin um
röntgenrannsókn hjá konum á barneignaaldri:
"TÍU-DAGA-REGLftN":
Röntgenrannsókn á kvið eða grindarholi skal ekki framkvæma hjá
konum á barneignaaldri á ððrum tíma en fyrstu tiú daqana eftir
að tiðir hófust, nema lif eða aXvarlegt heilsutjón liggi við (5).
4.6. Röntgenrannsóknir og geislunarskemmdir.
ÞÓtt hægt væri að sýna tölfræðilega fram á, að t.d. ein milljón
ristilrannsóknir muni valda marktækri aukningu á hvítblæði og
öðrum illkynja sjúkdómum, auk erfðafræðilegra truflana, verða
menn að gera sér fulla grein fyrir þvi, að i hverju einstaklings-
tilviki er áhættan hverfandi litil. Þessi staðhæfing stenzt
þó því aðeins, að hver einstök rannsóknarákvörðun sé nægilega