Heilbrigðisskýrslur - 04.12.1982, Síða 18

14
7. STUTT SAMANTEKT MEÐ ALMENNUM
ATHUGASEMDUM UM RÖNTGENRANNSÓKNIR
I kafla 11, bls. 28 er stuttlega lýst algengustu röntgenrannsóknum
á meltingarvegi, þvagfærum o.fl. Við hverja rannsókn er getið
tímalengd rannsókna (áætlað), og í sumum tilvikum ábendinga
(indikationa) og frábéndinga (kontraindikationa). Sameiginlegt
öllum þessum rannsóknum (og raunar öllum rannsóknum á sjúkl-
ingum), er nauðsyn þess, að ákvörðun um rannsóknina sé vel yfir-
veguð. Með örfátmi undantekningum má segja, að röntgenrannsókn
skuli því aðeins gerð, sé vænzt niðurstöðu (jákvæðrar eða nei-
kvæðrar), sem hafi þýðingu fyrir meðferð sjúklingsins eða
ákvörðun um frekari meðhöndlun í hinu einstaka tilviki. Lækn-
inum, sem tekur ákvörðun um að senda sjúkling í röntgenrannsókn,
ber því að hafe.hugleitt tilefni rannsóknarinnar og hugsanlega
sjúkdómsgreiningu, og þess ber að getaárannsóknarbeiðninni.
Auk þess þarf hann að hafa gert sér grein fyrir valkostum í
meðferð, þar sem tekið er tillit til niðurstöðu röntgenrannsókn-
arinnar. Þessum leiðbeiningum kann að virðast ofaukið, en oft virðist
vikið frá svo sjálfsagðri röksemdafærslu, þegar sjúklingar
eru sendir í röntgen.
Ýmsar kringumstæður setja okkur þar í vanda: Almennt "þykir
vissara" að senda sjúklinginn x röntgen. Sjúklingur "heimtar
rannsókn". Loks eru margar svonefndar "rútínu rannsóknir",
sem settar eru af stað, meira af vana en hugsun.
Grundvallandi forsendur ættu því að vera:
1. Skilmerkilegt og kliniskt, vel rökstutt tilefni.
2. Val og niðurstaða meðferðar er háð niðurstöðum
rannsóknarinnar.
Það er hinsvegar ekki alltaf hægt að afmarka ábendingar
algjörlega. Illkynja vöxtur í ýmsum líffærum getur gefið
lítil einkenni, en nauðsynlegt er að greina og hefja meðferð
tafarlaust. Þar má nefna brjóst, lungu, maga, ristil og þvag-
færi. Ennfremur mætti nefna ýmsar rannsóknir hjá börnum.