Fréttablaðið - 31.12.2022, Qupperneq 50

Rétt er að byrja á því
að segja að árið 2022
var í meira lagi við-
burðaríkt, hvort sem
litið er til safnanna eða
einkarekinna sýningar-
staða.
Á ritstjórnarárum sínum hafði
sá sem þetta skrifar fyrir sið að
taka saman annál um viðburði á
myndlistarvettvangi við lok hvers
árs. Þar var dregin saman tölfræði
um tegund og tíðni þeirrar mynd­
listar sem gat að líta á árinu sem var
að líða, fjölda sýninga á hverjum
sýningarstað og ýmisleg önnur
ofarleg „trend“. Síðast en ekki síst
var í þessum annál reynt að gera
upp á milli sýninga út frá gæðum
þeirra, það er, hvort sýnendum eða
söfnum hefði tekist það ætlunar­
verk sem þau lögðu upp með. Þessi
matsmaður var þá ekki einn um hit­
una, því fyrir þrjátíu árum eða svo
birtu nánast öll dagblöð svokallaða
myndlistarkrítík og nokkur tíma­
rit þar að auki. Meira að segja Frjáls
verslun og Læknablaðið ef ég man
rétt. Sumt af þessari „krítík“ var að
sönnu ekki upp á marga fiska.
En það var samt sem áður eitt­
hvað ærlegt við viðbrögðin við
myndlistinni á þessum tíma. Þau
voru hluti af viðvarandi samtali
myndlistarmanna og upplýstrar
íslenskrar alþýðu, þar sem þeir fyrr­
nefndu lögðu fram staðhæfingar,
ályktanir eða tilgátur í formi mynd­
verka, eins og menn hafa gert í alda­
raðir, í von um viðbrögð frá hinu
stóra „públikum“, helst jákvæð, og
auðvitað sölu á þessum verkum í
kjölfarið. Viðbrögðin, jákvæð eða
neikvæð, voru hluti af umræðu
um þá listsköpun – myndir, bækur,
tónlist, leiklist – sem gefur lífi okkar
gildi. Og þessi umræða er einskis
virði ef hún er ekki opinská; gerir
vægðarlaust, en af rökfestu, upp á
milli þess sem heppnast og þess sem
misheppnast.
Afskiptalaus myndlist
Nú er málum þannig háttað að
allar íslenskar listgreinar, utan
einnar, eru hluti af áðurnefndu
samtali listamanna og almennings,
eins og sjá má með því að f letta
helgarblöðum. Bókmenntir fá bæði
almenna umfjöllun og sérhæfða,
leiklist sömuleiðis, tónlist er brotin
til mergjar strax eftir f lutning og
áhugafólk er f ljótt að segja kost og
löst á ýmiss konar tilraunaverkum,
á prenti sem á vefmiðlum. Einungis
myndlist er, með örfáum undan­
tekningum, látin afskiptalaus, af
ástæðum sem of langt mál væri að
ræða hér. Með huglægu matinu hér
á eftir er undirritaður því að tala út
í ákveðið tómarúm.
Rétt er að byrja á því að segja að
árið 2022 var í meira lagi viðburða­
ríkt, hvort sem litið er til safnanna
eða einkarekinna sýningarstaða,
viðskiptagallería á borð við i8,
BERG Contemporary og Hverfis­
gallerí, samvinnusýningarstaða á
styrkjum frá ríki og bæ (Nýlista­
safnið, Kling & Bang) og minni staða
sem listamenn reka sjálfir (Gallerí
Port, Harbinger o.fl.). Söfnin og við­
skiptagalleríin standa vissulega
betur að vígi en smærri sýningar­
staðir þegar kemur að fjármögnun
sýningarviðburða og kynningum á
þeim. Með kynningunum, viðtölum
og aðkeyptum umsögnum geta þau
í rauninni haft veruleg áhrif á það
hvernig sýningargestir þeirra bregð­
ast við sýningum. Afskipt smágall­
eríin verða hins vegar að reiða sig
á auglýsinga­ og upplýsingamátt
netmiðla.
Dugandi einstaklingar
Velgengni smærri sýningarstað­
anna og lífslíkur þeirra velta æði
mikið á dugnaði og útsjónarsemi
einstaklinganna á bak við þá. Sjálf­
sagt gleymi ég einhverjum þeirra,
en þær sýningar smærri staðanna
á árinu 2022 sem glöddu mig sér­
staklega má allar skrifa á reikning
slíkra einstaklinga: aðskiljanlegar
samsýningar í Gallerí Port, sýning­
arnar í Þulu (þar sem Björg Örvar
sýndi), sýningar í Listamönnum (t.d.
Magnúsar Helgasonar) og Portfolio
(Gunnar Örn, Jón Laxdal).
Það er hins vegar svolítið undir
hælinn lagt hvernig tekst til í Mar­
shallhúsinu, þar sem turnarnir
tveir, Nýlistasafnið og Kling & Bang,
eru aðalaðdráttaraf lið. Stundum
flökrar raunar að manni að þessar
tvær stofnanir væru best komnar
undir sama hatti. En akkilesarhæll­
inn þar er sýningarstjórnin, sem er
alls konar. Sýning Helga Hjaltalín
í byrjun árs var vönduð, bæði að
uppsetningu og inntaki, enda lista­
maðurinn sjálfur við stjórnvölinn.
Svo koma sýningar þar sem haldast
í hendur fáfræði og fáfengilegheit.
Yfirstandandi sýning um „hinsegin
listafólk“ gerir því til dæmis skóna
að tvær merkar listakonur, Róska
og Dorothy Iannone, séu/hafi verið
þeim megin við stakketið, sem eng­
inn fótur er fyrir.
Það er hins vegar gleðilegt hve
mikinn metnað „bæjarsöfnin“
(Gerðarsafn, Hafnarborg, Listasafn
Árnesinga, Listasafn Reykjaness og
Listasafnið á Akureyri) leggja nú í
sýningar sínar. Öðruvísi mér áður
brá. Sérfræðingar á vegum þeirra
ástunda alvöru rannsóknir og temja
sér faglega sýningarhönnun, sem
ber ríkulegan ávöxt. Ég vil sérstak­
lega nefna sýninguna um mynd­
listartengsl ungverskra og íslenskra
nýlistamanna á 7. áratugnum, sem
Listasafn Árnesinga stóð fyrir, yfir­
litssýningu á völdum verkum Gunn­
ars Arnar í Hafnarborg og sýningar
Gerðarsafns, Óræð lönd og með
fyrirvörum, Geómetría. Listasafnið
á Akureyri tókst mér því miður ekki
að heimsækja á árinu.
List sem ratar til sinna
Hverfisgallerí setti upp fagmannleg­
ar sýningar á nokkrum listamönn­
um sem eru á mála hjá þeim. Þar
var að vísu fátt sem kom á óvart, en
einn af máttarstólpum þess, Stein­
grímur Eyfjörð, staðfesti að hann er
enn með hugmyndaríkustu mynd­
listarmönnum okkar í sýningunni
Wittgenstein? & Félag um lifandi
þjóðtrú. Þar var líka gaman að
endurnýja kynnin við hina fáguðu
belgísku listakonu Jeanine Cohen.
Guðmundur Thoroddsen, sem
vonir höfðu verið bundnar við, olli
hins vegar nokkrum vonbrigðum
með nýjustu sýningu sinni. Í BERG
Contemporary þurfa menn ekki að
beygja sig undir markaðslögmál, og
geta því ótruflaðir sinnt sinni uppá­
haldsmyndlist, sem er stafræn. Og
sýningar af því tagi voru með því
áhugaverðasta sem í BERG var sýnt,
annars vegar verk Sigurðar Guð­
jónssonar og svo Vasulka­hjónanna.
i8 hafði sig ekki mikið í frammi
á árinu, en sinnti þó „sínu“ fólki,
Hreini Friðfinnssyni og Dieter Roth.
Fulltrúar nýjabrumsins voru aðal­
lega þær Hildigunnur Birgisdóttir
og sá hæfileikaríki textíllistamaður
Arna Óttarsdóttir. Sú síðarnefnda
var sömuleiðis með framúrskar­
andi verk á samsýningu í Listasafni
Reykjavíkur.
Fyrst Listasafn Reykjavíkur er hér
nefnt til sögunnar, er rétt að hrósa
því alveg sérstaklega fyrir framlag
þess til sýningarársins. Sýningar
safnsins og ýmsir atburði tengdir
þeim báru af öðru sem hér var borið
fyrir áhugafólk um myndlist, fyrir
ágæta rannsóknarvinnu og faglegt
yfirbragð sýninga. Allar stærri sýn­
ingar safnsins, og þar með þær sem
settar voru upp í Ásmundarsafni,
sættu tíðindum: Erró­sýningin,
Spor og þræðir, Andlit úr skýjum
og Birgir Andrésson, og síðast en
ekki síst sýningin á ævistarfi Guð­
jóns Ketilssonar. Sem að mínu mati
verðskuldar útnefninguna Mynd­
listarsýning ársins.
Safn í álögum
Á hinn bóginn er engu líkara en
Listasafn Íslands sé í álögum. Engin
leið var að átta sig á ýmsum ákvarð­
anatökum safnsins á fyrri hluta árs­
ins. Á tímabili bar það sig að eins og
gallerí, stóð fyrir röð sýninga eftir
starfandi listamenn á besta aldri,
í stað þess að sinna eldri myndlist
okkar, eins og því ber að gera sam­
kvæmt lögum. Síðan var það sjálfur
menntamálaráðherra landsins sem
með gerræði batt enda á starfsemi
þessa höfuðsafns þjóðarinnar árið
2022. Fyrir þá uppákomu hefur
stofnunin verið stjórnlaus í hart­
nær sex mánuði. Og þegar þetta er
skrifað er ekki útséð að hún fái þá
stjórn sem hún verðskuldar. n
Aðalsteinn Ingólfsson fer yfir myndlistarárið 2022
Listin sem gefur lífi okkar gildi
Steingrímur Eyfjörð setti upp eftirminnilega sýningu í Hverfisgalleríi í haust.
Fréttablaðið/anton brink
Sýningin Geómetría í Gerðarsafni er umfangsmikið yfirlit yfir tímabil strangflatalistarinnar á Íslandi á síðustu öld.
Mynd/VigFús birgisson
Yfirlitssýning Guðjóns Ketilssonar, Jæja, á Kjarvalsstöðum er myndlistarsýning ársins að mati gagnrýnanda.
Fréttablaðið/anton brink
Hildigunnur Birgisdóttir sýndi í i8 í
byrjun árs. Fréttablaðið/anton brink
38 Menning 31. desember 2022 LAUGARDAGURFréttAbLAðIðmenninG FréttAbLAðIð 31. desember 2022 LAUGARDAGUR