Rökkur - 01.04.1949, Qupperneq 7

RÖKKUR
Eins og fyrr er getið liéll
Newton lieim til Woolstliorpe
eftir aíS skólanum í Gam-
bridge hafði verið lokað
vegna drepsóttarinnar miklu.
Ilann vann þar fyrst að rann-
sóknum Ijóss og lita, og
mundi slíkt viðfangsefni
hafa nægt mörgum mannin-
um, en Newton braut jafn-
framt heilann um aðra ráð-
gátu.
Fyrir dag'a Newtons höfðu
bæði Kopernikus og Galileo
kollvarpað þeirri gömlu hug-
mynd, að jörðin væri mið-
depill alheimsins. Þeir sögðu:
Jörðin stenílur eigi kyrr,
heldur fer hún á einum degi
einn snuning um öxul sinn,
og einn hring umhverfis sól-
ina á ári.
Allir, sem yildu, gátu séð i
stjörnusjónauka Galileos, að
þessu var svona varið. En
þarna kom bablí í bátinn.
Menn vissu, að reikístjörn-
urnar hreyfðust, cn þeir gátu
eigi skilið orsökina til j)ess,
að jjessu er svo varið.
Á haustkveldi.
Sagan s,egir, að haustkvöld
eitl hafi hann setið í garði
sínum í Woolsthorpe og
lmgsað. Húmið lagðist yfir
og tunglið kom upp. Hvers
vegna gengur tunglið ávallt
á sömu brautinni kring um
jörðina, hugsaði Newton.
Og er hann undraðist jætta,
hevrði ltann livar epli féll úr
tré rétt hjá.
í sömu svifum hhiist hon-
um svarið. Hann vissi, að fall
eplisins orsakaðist af aðdrátt-
arafli jarðarinnar. Gat ekki
hugsast að sama afl liéldi
föstum, breýtanlegum lög-
um Það var Newton sem
sánnaði það, hvers vegna
að þær gengu þannig eftir
tunglinu á braut sinni kring-
um jörðina, og jörðunni
kringum sólina?
Eftir mikla útreikninga og
umhugsun, sem tók langan
tíma komst Newton að liinu
sanna.
Allir hlutir toga í hvern
annan eftir mætti. Tunglið
gengur kringum jörðina, af
J)ví hún togar í það, en tungl-
ið togar einnig í jörðina. Ef
annað afl væri ekki mundi
tunglið dctta til jarðar.
Þegar tunglið snýst um
möndul sinn, myndast sér-
stakl afl og kallast það mið-
flóttaafl, og svo fer alltaf,
þegar einhver lilutur eða
hnöttur snýst i hring.
Miðflóttaaflið leitast við að
þevta hlutunum beinl út i
geiminn, og tunglið mundi
þjóta beint út frá jörðu ef