AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.12.1995, Qupperneq 56

JARÐGUFUNOTKUN
Þeir Ásgeir Leifsson og Baldur Líndal hafa stundað
rannsóknir á lífrænni framieiðslu etanóls á íslandi í
u.þ.b. tvö ár. Aðdragandi þess er áhugi beggja á
gufufrekum iðnaði, en talsverð gufa er notuð við fram-
leiðsluna, einkum við eimingu gerjunarlagarins.
Athuganir á gufufrekum iðnaði hafa verið lengi í gangi
á Islandi. Fyrir liggur að hægt er aó fá jarðgufu á
virkjunarstað á íslandi fyrir um $ 2,50/tonnið, en það
kostar um $ 12/tonn að framleiða hana í verksmiðju í
Bandaríkjunum og Vestur-Evrópu. Það eru 7 háhita-
svæði á íslandi sem liggja vel til nýtingar í jarðgufu-
frekan iðnað en það eru: Reykjanes, Krýsuvík og
Trölladyngja, Brennisteinsfjöll, Hengillinn, Þeistareykir
og Námafjall.
HRÁEFNI TIL FRAMLEIÐSLU
Baldur Líndal vann að könnun á framleiðslu etanóls í
sambandi við jarðgufu í Bandaríkjunum fyrir 20 árum,
en fyrir u.þ.b. tveim árum nefndi hollenskt fyrirtæki
þennan möguleika við Ásgeir og var þá með í huga
að nýta hollenskan pappír, sem var ekki endurnýtan-
legur þar eð hann var mengaður lífrænum leifum.
Pappírinn hrannaðist upp í fjöll og hafði það stór-
vandræði í för með sér fyrir hollenska pappírssafn-
endur. Þeir buðust til að láta hann fyrir ekki neitt og
jafnvel borga hagkvæmniskönnun á hugsanlegri
framleiðslu. Þannig stóðu málin þar til í apríl á síðasta
ári þegar Kínverjar af einhverjum enn óútskýrðum
áhuga fóru að kaupa hann í miklu magni og verð
pappírsins snarhækkaði. Misstu þá Hollendingarnir
áhugann á því að borga með pappír til íslands og
féll þá þessi möguleiki niður.
Var þá farið að skoða aðra möguleika í hráefnisöflun.
Það var Ijóst að töluverður flutningskostnaður mynd-
aðist ef hráefnið væri innflutt. Ennfremur lágu fyrir
upplýsingar um hina nýju bakteríu og gerjunareigin-
leika hennar. Þess vegna var farið að skoða mögu-
leika á því að afla hráefnis innanlands. Það kom í
Ijós að áratugir voru í það að hugsanlegt væri að fá
innlendan iðnaðarvið. Áhuginn beindist þá að
landgræðsluplöntum og fljótlega var staðnæmst við
lúpínuna. Alaskalúpínan sem hér er ræktuð hefur að
mörgu leyti einstæða eiginleika. Það er búið að rækta
hana við ýmis skilyrði í um 50 ár og liggur fyrir talsverð
þekking á henni, t.d. hegðun við margvísleg skilyrði,
slátturog hirðing fræja, beitartilraunir, breytileg efna-
samsetning eftir árstíðum og uppskera á ýmsum
landsvæðum. Lúpínan þarfnast ekki áburðar, hún
er níturbindandi og hún vinnur einnig torleyst fosföt
úr jarðveginum. Hún gerirjarðveg frjórri og geturvax-
ið á eyðisöndum þar sem engin önnur planta þrífst
án áburðargjafar.
Uppskera hefur mælst allt að 10 kg/m2í Fljótshlíðinni
og 4,5 kg/m2 á Húsavík miðað við þurrefni. Uppsker-
an myndi væntanlega minnka ef hún væri slegin á
hverju ári, en búist er við að varanleg uppskera (þurr-
efnis) gæti verið sunnanlands um 4 tonn/hektara, en
það tekur lúpínuna um þrjú ár að vaxa til að verða
sláttarhæf. Þetta er sambærilegt við uppskeru ann-
LÚPÍNURÆKT Á SUÐURLANDI, skýring á uppdrætti.
Á kortinu eru sýnd möguleg ræktunarsvæði lúpínu. Flest ef ekki öll hugsanleg
svæði á Suðurlandi eru tekin með, þar sem ætla má að lúpínurækt hafi ekki
áhrif á þá ræktun sem nú er á svæðinu. I þessu yfirliti eru náttúruverndan-
sjónarmið ekki tekin með í reikninginn,en vegna þeirra er líklegt að einhver
svæði verði úr leik. Sömuleiðis má vera að svæði sem nú eru í notkun verði
hægt að taka undir lúpínuræktun tímabundið. Það kann að auka hagkvæmni
annarrar ræktunar í landbúnaði.
Kortið er unnið sem fyrsti áfangi í að kortleggja hugsanleg ræktunarsvæði.
Mjög gróf vinnubrögð eru viðhöfð. Kortið er unnið upp úr kortabók Land-
mælinga, íslandskort, mælikvarði 1: 100 þús.,útgáfu 1986,en teiknað lauslega
á kort í mælikvarða 1:800 þús. Á seinni stigum málsins þarf að teikna svæðin
upp af meiri nákvæmni en hér er gert.
Gert er ráð fyrir að lúpínurækt megi stunda á öllum jökulsársöndum á svæð-
inu og þar að auki á nokkrum melasvæðum og sandsvæðum nálægt sjó.
Gert er ráð fyrir uppskeru sem nemur 4 tonnum af hektara. Ef áætluð stór^
felld lúpínuræktun verður að veruleika má ætla að hægt verði að nýta lífræn-
an úrgang úr annarri ræktun, svo sem skemmd hey, sem hráefni til etan-
ólframleiðslu. Einnig er líklegt að aðrar plöntutegundir geti á einstökum
svæðum verið hagkvæmari í ræktun en lúpínan. Hér er gert ráð fyrir að í
Flóanum verði hægt að rækta uppskerumikla grastegund, strandreyr, með
54
arra plantna í kaldtempraða beltinu. Skipta má þurr-
efni lúpínunnar í prótein (10 %), lignin (7%), sykrur
(67%) og steinefni (9%), annað (7%).
LANDGRÆÐSLUSJÓNARMIÐ
ísland er illa statt varðandi landeyðingu. Talið er að
aðeins 25% landsins séu gróið land. Hálendið er
svo til gróðurvana og víða í byggð eru stórir eyði-
sandar og óræktarflákar. Það stafa oft vandræði og
skaði frá þessum svæðum vegna sandfoks. Ræktun
lúpínu á eyðilandi myndi sameina marga kosti. Veru-
legt koldíoxíðmagn yrði tekið úr andrúmsloftinu. Þetta
er líklega eina leiðin til að markmiðinu um minnkandi
koldíoxiðframleiðslu yrði náð á íslandi.
UPPSKERA
Samkvæmt upplýsingum frá Jóni Guðmundssyni hjá
Rannsóknastofnun landbúnaðarins getur uppskeru-
tíminn sunnanlands verið frá ágúst til októbers. Á
hluta tímans væri hægt að hirða fræin (um 50 kg á
hektara), en Landgræðsla ríkisins hefur borgað um
300 kr fyrir kílóið. Lúpínuræktun gæti gefið af sér tekj-
ur til bænda. Tekjurnar væru vegna sölu á lúpínu,
lúpínufræi og lúpínurótum. Við lúpínuræktun er hent-
ugt að vera með breytilega ræktun. Rækta lúpínuna
í nokkur ár og fara svo í aðra ræktun, en lúpínan
hefur þá bætt jarðveginn verulega. Það má einnig
hugsa sér að lúpínan sé ræktuð hér á landi á aflögð-
um túnum til að skapa bændum tekjur.
Ekki henta öll hugsanleg ræktunarsvæði til sláttar.
Þau svæði yrði að velja af kostgæfni. Sem dæmi
má nefna að talið er að unnt sé að rækta á Suður-
landsundirlendi um 133.000 tonnum af lúpínuþurrefni
án þess að hafa áhrif á aðra ræktun í landbúnaði, en
á Suðurlandi og í Skaftafellssýslum sé hægt að rækta
lúpínu á um alls 980 ferkm véltæku landi (sjá grein-
argerð t viðauka og meðfylgjandi kort). Einnig er vert
að nefna að frá almennum landbúnaði má fá nokkurt
hráefni til gerjunar. Einnig má nefna að til eru gras-
tegundir svo sem strandreyra sem gefa um 8 tonn
af þurrefni á hektara. Þá plöntu má rækta þar sem
lúpínu er ekki hægt að rækta, svo sem á votlendi.
Það þarf sláttu- og múgavél, „pick up og tætara og
svo vörubíl til að slá, hirða, hakka og flytja lúpínuna
á geymslustað sem væri væntanlega lægð í lands-
laginu, sem búið væri að klæða með plastdúk.
hagkvæmum hætti. Hagkvæmnin liggur í legu svæðisins,nálægt líklegum verksmiðjustað.Gert er ráð fyrir uppskeru
sem nemur 8 tonnum af hektara.Einniger haft í huga að aðrar þjóðir munu nota grastegundir í etanólframleiðslu.
Á strandsvæðum Árnes- og Rangárvallarsýslu er hægt að rækta á um 83 ferkm. Á jökulsársöndum í uppsveitum
Rangárvallasýslu og Biskupstungum er hægt að rækta á um 2S0 ferkm; á Skógarsandi og Sólheimasandi á um 45
ferkm; á Mýrdalssandi á um 200 ferkm.
Nokkur óvissa er um ræktun er austar dregur því að þar eru ár óstöðugar. í Meðallandi og Landbroti er hægt að
rækta á um 50 ferkm, á Brunasandi á um 50 ferkm, á Skeiðarársandi má rækta, neðan þjóðgarðs, á um 250-300
ferkm.austan Öræfajökuls á um 30 ferkm. Þessi svæði gætu gefið af sér allt að (980 ferkm x 400 tonn/ferkm.) 390
þús. tonn. Ekki hefur mikið verið hugað að ræktun annarra plöntutegunda en þó er hér gert ráð fyrir að
strandreyrsræktun í Flóa geti gefið af sér um 24 þús. tonn. Jón Guðmundsson.Rannsóknastofnun landbúnaðarins.