Ský - 01.02.2001, Síða 76

Ut á ísinn
Þorpið Ittoqqortoormiit á
austurstönd Grænlands er
fimm hundruð kílómetra fyrir
norðan heimskautsbaug. Þar
lifa 565 sálir í eigin tímabelti
í meira nábýli við náttúruöflin
en flestar aðrar manneskjur á
þessari jörð. Jón Kaldal og
Páll Stefánsson Ijósmyndari
heimsóttu þessa einangruðustu
byggð Grænlands þegar
hitastigið fór niður fyrir -30°C
og fóru í veiðiferð út á ísinn
með heimamönnum.
Sólin er rétt að lyfta sér upp yfir sjóndeildarhringinn
og láréttir geislar hennar mála snjófjúkið bleikt yfir ísi
lögðum sjónum við þorpið Ittoqqortoormiit á austur-
strönd Grænlands. Veiðimaðurinn Boas Madsen er að
festa hundateymið sitt fyrir framan sleðann og
skammt frá er félagi hans, Jonas Pike, við sömu iðju.
Hundarnir sem eru komnir í teymið ráða sér vart fyrir
kæti og vilja ólmir komast af stað. Hinir sem eiga að
verða eftir ýlfra hins vegar svo skelfilega ámátlega að
maður getur ekki annað en vorkennt þeim. Boas og
Jonas eru að gera sig klára fyrir að halda út á ísinn á
selveiðar og við Páll ætlum að slást í för með þeim.
Þetta er snemma t mars og hitamæiirinn sýnir
mínus -31°C en Boas segir okkur að þegar vind-
kælingin er tekin með í reikninginn sé kuldinn sjálf-
sagt fyrir neðan -40°C. Við þessar aðstæður eru tölu-
verð hætta á kali og það er því eins gott að láta ekki
blása lengi á bert hold. Við erum sem betur fer vel
búnir og þótt heimamennirnir séu ekki í eins þykkum
úlpum og við virðist kuldinn hafa lítil áhrif á þá.
Veiðimannasamfélag
Jonas og Boas eru tveir af um fimmtíu veiðimönnum
í þessari 565 manna byggð sem framfleyta sér og
fjölskyldum sínum eingöngu á veiðum. í kringum
þorpið eru einhverjar gjöfulustu veiðilendur
Grænlands og er þar meðal annars að finna seli,
rostunga, náhvali og ísbirni.
74 SKÝ ÚTÁÍSINN
Ittoqqortoormiit stendur rúmlega 500 kílómetra norður af heimskauts-
baug I mynni Scoresbysunds, sem er stærsti fjörður veraldar. Fjörðurinn er
nefndur eftir skoskum hvalveiðiskipstjóra sem kannaði hann árið 1822.
Scoresby kapteinn lagði ekki í að sigla inn í botn þessa 38.000 ferkílómetra
stóra fjarðar þar sem hann var hræddur um að frjósa inni með skip sitt.
Reyndar taldi Scoresby að þetta væri alls ekki fjörður heldur sund sem lægi
þvert í gegnum Grænland og er það skýringin á nafninu. Á tungu innfæddra
heitir fjörðurinn Kangersuttuaq, sem þýðir einfaldlega stór fjörður.
Ittoqqortoormiit er afskekktasta byggð Grænlands. Tvisvar á ári kemur
eitt af flutningaskipum grænlensku heimastjórnarinnar með vörur í kaup-
félagið, byggingarefni og aðrar nauðþurftir. Þessar skipakomur eru yfirleitt t
seinni hluta júlt og t ágúst. Hafísinn lætur ekki undan stga fyrr en í júlt og í
október er hann yfirleitt lagstur yfir aftur. Fyrir utan þessar tvær skipakomur
eru einu samgöngur íbúa þorpsins við umheiminn áætlunarflug Flugfélags
íslands. Tvisvar I viku fer flugvél frá Reykjavtk, höfuðborg Islands, til flugvall-
arins Nerlerit Inaat, sem er t 50 kílómetra fjarlægð frá þorpinu. Þaðan er
svo haldið áfram með þyrlu til þorpsins. Flug getur verið erfitt á þessum
slóðum yfir vetrarmánuðina þegar veður eru válynd.
Þrátt fyrir einangrunina eiga tþúar Ittoqqortoormit sérstakt tilkall til
frægðar, þorpið þeirra er á eigin ttmabelti. Einum ttma á undan Greenwich-
tíma á veturna og tveimur á sumrin; klukkurnar í Ittoqqortoormiit eru stilltar
á annan ttma en á nokkrum öðrum stað á jarðarkringlunni.
Út á ísinn
„Taama, taama!" öskrar Boas rámri röddu og hundarnir rykkja sleðanum af
stað. Framundan er um það bil tíu kílómetra ferð á ís að opnum sjó, eða
„munni hafsins" eins og heimamenn kalla það. Öflugir straumar t mynni
hins mikla fjarðar sjá til þess að þar leggur sjóinn ekki, sama hversu kalt
verður. Það er þessi gríðarlega stóra vök sem hefur verið forðabúr og tilveru-
grundvöllur þorpsins allt frá þvt það varð til. Sjávarspendýrin halda þarna til
og síðla vetrar leggja ísbirnir leið sína hjá þegar þeir leggja í stna árlegu
makaleit.
Tíu hundar draga sleðann sem við Boas sitjum á en tveir hundar hlaupa
lausir með. Þeir notfæra sér frelsið með því að velta sér af og til upp úr
snjónum og atast í félögum sínum sem eru t vinnunni. Við gætum þess að
snúa baki t ntstandi vindinn. Eftir um það bil klukkustundar akstur komum
við að lítilli húsaþyrpingu sem Boas segir að heiti Ittajimmiit. Þar búa sjö
manns að staðaldri. Við stoppum eitt augnablik og annar lausu hundanna er
spenntur t teymið fyrir sleða Jonasar. Það veitir heldur ekki af því auk okkar
tveggja sem sitjum á honum flytur sleðinn litla flatbytnu.
Vindinn hefur lægt og kuldinn verður skaplegri fyrir vikið. Við erum komnir
út að opnum sjó og höldum nú meðfram tsbrúninni, lengra, lengra og lengra
frá föstu landi. Fyrir neðan tveggja metra þykkan tsinn er ekkert nema sjór.
Að aka á hundasleða eru engu Itkt. Hundarnir virðast vita nákvæmlega
hvert þeir eru að fara og Boas segir ekki orð. Það er algjör þögn fyrir utan
másið I hundunum og marrið I snjónum. Heimurinn aðeins til í tveimur
litum, hvttum og bláum; snjór, haf og himinn.
Hundasleðar eru ennþá öruggustu farartækin fyrir lengri vetrarferðir á
Framhald á bls. 78