Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2022, Blaðsíða 185

• Hver var staða landshlutabundnu afbrigðanna við upphaf tímabilsins, þ.e. um
1940?
• Hvernig þróuðust þau fram á 9. áratuginn?
Með ákveðnum fyrirvörum og að viðbættum upplýsingum um framburð ung-
menna nýttist RAUN-úrtakið til að sjá hvert þróunin hefur stefnt á síðustu ára-
tugum, á milli RÍN og RAUN.
Þar sem gögnin hafa að geyma fólk sem tók þátt í fleiri en einni rannsókn
mátti einnig leita svara við því að hve miklu leyti fólk breytir framburði sínum á
lífsleiðinni. Þá vaknar um leið spurningin hvaða áhrif slíkar ævibreytingar hafi
þegar málbreytingar sækja á. Það er alþekkt að nýjar kynslóðir leiði gjarna mál-
breytingar, en að hve miklu marki fylgir fullorðið fólk þeim eftir?
Loks hefur RAUN-úrtakið að geyma hóp málhafa sem fluttu til höfuðborg-
arsvæðisins milli rannsókna. Því var hægt að kanna hvort ævibreytingar hjá þeim
sem flytja í nýtt málumhverfi væru frábrugðnar breytingum hjá þeim sem heima
sitja — og þá að hvaða marki.
Í leit að skýringum er unnið út frá þeirri tilgátu að málfræðilegir eða málkerf-
islegir þættir geti haft áhrif á útbreiðslu málbreytinga. Þannig var rýnt í
málfræðileg eða málkerfisleg einkenni afbrigða í hverju tilbrigðapari og spurt
hvort þau væru misjafnlega flókin. Ég vík aðeins aftur að þessu hér á eftir, en hvað
ævibreytingar varðar hljóðaði spurningin svona:
• Eru einkenni ævibreytinga mismunandi eftir því hvers kyns hljóðbreyting arnar
eru?
Í leit að skýringum var líka hugað að áhrifum félagslegra þátta á útbreiðslu mál-
breytinga. Spurt var:
• Hver var og er staða afbrigðanna félagslega, einkum viðhorf til þeirra?
Í umfjöllun um ævibreytingar var svo kannað hvað einkenndi þær með tilliti til
aldurs, kyns og viðhorfa. En þó að aldur falli sannarlega undir félags lega breytu
hafði ég líka hugann við hvort hæfni fólks til að breyta máli sínu breyttist eftir því
sem líður á ævina. Skilin milli félagslegra þátta og málkunnáttufræðilegra eru því
ekki alltaf klippt og skorin.
Síðasta rannsóknarspurningin sem ég nefni snerist um samfélagið og hún
hljóðaði svo:
• Hvernig þróaðist samfélagið með tilliti til þeirra þátta sem helst gætu haft áhrif
á viðgang framburðarafbrigðanna?
Nú hef ég nefnt ólík sjónarhorn en það var einmitt markmið mitt að skoða
útbreiðslu málbreytinga frá mörgum hliðum. Það er ekkert eitt sem drífur þær
áfram eða veitir þeim viðnám. Það má víða sjá togstreitu milli málkunnáttu fræð -
Mál á mannsævi 185