Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2022, Blaðsíða 192

legar sveiflur. Það hægði á sókninni um skeið, jafnvel svo að harðmæli geti talist
stöðugt. Þetta er sýnt á myndum 7 og 8 þar sem línan endurspeglar þróun yfir
tíma, byggða á svokölluðum sýndartímasamanburði, eða samanburði aldurshópa.
Aðal atriðið er að þarna kemur fram munur eftir tímabilum sem misdökkir litir
draga fram. Staki ferningurinn sýnir hins vegar meðaleinkunn samkvæmt rann-
sókn Björns Guðfinnssonar.
Í rannsókn Björns kom svo fram sérstaða Siglufjarðar og Akur eyrar. Á mynd
9 sést að punktarnir sem endurspegla meðaleinkunnir fyrir harð mæli og raddaðan
framburð sitja neðar í bæjunum.
Mynd 9.

Til að skoða þessi ólíku tímabil og sérstöðu bæjanna var rýnt í upplýsingar um
þróun mannfjölda, þéttbýlis myndun og atvinnulíf. Spurt var:
• Kallast ólík sóknarskeið linmælis og óraddaðs framburðar á við einhvers konar
sveiflur í samfélaginu?
• Hvernig breyttist samfélagsgerðin með tilliti til búsetu/þéttbýlismyndunar?
• Hversu hreyfanlegt var fólkið?
• Frá hvaða málsvæðum (framburðarsvæðum) komu aðfluttir og hvar settust þeir að?
Svara við síðustu spurningunni var leitað með því að greina upplýsingar í mann-
tölum og þær reyndust varpa nokkru ljósi á sérstöðu Siglufjarðar og Akureyrar.
Fyrrnefndar sveiflur í sókn óraddaðs framburðar og linmælis reyndust kallast
á við þróun samfélagsins. Hagsæld einkenndi annan fjórðung aldarinnar á Norður -
landi. Bæir uxu hratt og síld og stríð sköpuðu nýjar aðstæður, en um miðja öld
fjaraði undan. Síldin lét sig hverfa og stríðið tók enda. Við tók stöðnunarskeið en
í kjölfarið var gripið til hagstjórnaraðgerða til að mæta vanda lands byggðarinnar.
Landbúnaði og sjávarútvegi var gert hátt undir höfði og iðnaður blómstraði. Stöðn -
unar skeiðið leið því hjá.
Margrét Guðmundsdóttir192